اهرام مصر

در ( جیزه ) گیزا ، غرب قاهره امروزی ، سه هرم از فراعنه سلسله چهارم به نام های خوفو یا خئوپوس ( Cheops ) ( به معنای کسی که به افق تعلق دارد ) ، خفرع ( Khafre ) یا خفرن ( یعنی بزرگ ) و منکورع ( Menkaure ) یا موکرینوس ( به معنای ملکوتی ) وجود دارد . هرم های سه گانه ، عظیم ترین و باشکوه ترین بنا های دوره پادشاهی کهن هستند که جزو عجایب هفت گانه جهان باستان نیز محسوب می شوند . این هرم ها از حدود سال ۲۵۵۰ پیش از میلاد ساخته شده اند . اهرام چیزه نقطه اوجی در تکامل شیوه معماری مقابر مصر در دوره پادشاهی کهن است که با ساختن مصطبه ها ، مقابر اولیه مصریان که غالباً آجری یا سنگی بودند ، آغاز و با هرم پلکانی زوسر پیشرفت کرد .

برای ساخت اهرام ، تعدادی شیب راهه آجر فرش احداث گردید و تخته سنگ های آهکی را که از معادن آن سوی نیل با قایق به آنجا منتقل می شدند ، احتمالاً با استفاده از غلطک های چوبی ( در آن زمان هنوز چرخ اختراع نشده بود ) روی این شیب راهه ها به بالا منتقل می کردند .
در جلوی هر هرم ، معبد کوچکی قرار داشت که با گذرگاهی سنگفرش به معبدی دیگر که در دره نیل ، در حاشیه مزارع واقع بود ، می پیوست . ورود به معبد واقع در دره از طریق مجرایی از رود نیل ممکن بود و هنگام جاری شدن سیل ، با قایق به آنجا رفت و آمد می کردند .

در دو سوی اهرام ، هرم هایی کوچک با طرحی منظم و دقیق وجود داشت که ویژه اعضای خاندان سلطنتی بود و تعدادی مصطبه نیز به مقام های بلند پایه درباری اختصاص داشت . جهت هرم های سه گانه ، شمالی جنوبی است ؛ هرم های خوفو و خفرع نیز بر روی محوری مایل در امتداد یکدیگر ساخته شده اند .
اهرام ثلاثه مصر شاهکار تکنیک مهندسی ، طراحی و معماری هستند . برش و اندازه گیری سنگ ها در حد اعجاب انگیزی دقیق بوده ، به طوری که کوچکترین خطایی باعث بر هم خوردگی اشکال هندسی و حتی فرو ریختن بنا می شد . این بنا ها بزرگترین بنا های ساخت بشر تا کنون هستند . این مجموعه دارای پنج عنصر اصلی است : اهرام خوفو ، خفرع و منکورع ، تندیس ابوالهول و معبد دره ای هرم خفرع .
اهرام مصر تقریبا در یک دوره ۱۰۰۰ ساله و در زمان شکوفایی و عظمت فراعنه مصر بین سال‌های ۲۷۰۰ تا ۱۷۰۰ قبل از میلا‌د بنا شده‌اند. شاه جوذر (Djoser ) اولین نوع از اهرام به وجود آورد.ایمهوتپ معمار این بنا، ساختمان را به صورت پله‌ای به همراه ۶ دیرک و به گونه‌ای مستطیلی ساخت که در آن سلا‌طین اولیه مصر مدفون شده‌اند.بزرگترین و معروفترین اهرام در گیزا (Giza ) به چشم می‌خورد که هرم بزرگ گیزا منصوب به فرعون "خوفو" از جمله آنان است.شاید در طول قرن‌ها، نظریه‌های متفاوتی در مورد نحوه شکل گیری اهرام را ارائه شده است.
بعضی معتقدند که موجوداتی فرازمینی در ساخت آن نقش داشتند بعضی دیگر بر این باورند که این فن‌آوری بعد از گذشت سالیان به فراموشی سپرده شد. اما با این وجود، امروزه پیچیدگی زیادی در نحوه ساخت آن به چشم نمی‌خورد.اسناد و مدارک به دست آمده حاوی این مطالب است که به عنوان مثال نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ هزار کارگر طی ۲۳ سال هرم بزرگ گیزا را به وجود آوردند. در حالی که کلیسای جامع نوتردام (Notre Dame ) پاریس بعد از گذشت ۲۰۰ سال تکمیل شد.دوناله ردفورد معتقد است: فراعنه بعد از به حکومت رسیدن، تیمی از مهندسان، معماران، کارفرمایان را برای ساخت اهرام خود تشکیل می‌دادند.
اهرام را معمولا‌ در جنب باختری رود نیل می‌ساختند تا ارواح فراعنه با غروب و طلوع خورشید هم راستا باشد.باستان‌شناسان دو علت عمده را دلیل این انتخاب می‌دانند. شرقی بودن آن نسبت به افق غربی و غروب خورشید و غرابت آن با ممفیس (Memphis ) شهر مرکزی مصر باستان.دیوارهای اهرام مصر را با سنگ آهنگ درست می‌کردند تا جلوه‌ای سفید رنگ به اهرام داده و باعث مشخص بودن آنها تا فواصل چندین مایلی باشد.سنگ فوقانی اهرام را از جنس گرانیت و دیگر سنگ‌های سخت ساخته لا‌یه‌ای از طلا‌ یا نقره بر روی آن می‌کشیدند تا انعکاس کننده نور آفتاب باشد. نحوه استخراج سنگ‌ها، چگونگی برش و بیرون کشاندن آنها هنوز مجهول مانده است.
بعضی از یافته‌ها به وجود قلم‌های مسی اشاره دارد که برای استخراج سنگ آهک استفاده می‌شده است. اما سنگ‌هایی همچون گرانیت نیازمند ابزاری مستحکم‌تر برای استخراج بودند. دولریت (Dolerite ) نوعی دیگر از سنگ سیاه آتشفشانی است که برای این کار مورد استفاده قرار می‌گرفت.طی فرایند استخراج، دولرتیها را بر روی لبه سنگ‌های گرامیتی می‌ساییدند و آنها را بیرون می‌آوردند.
نزدیک به ۷۰ کارگر سنگ‌ها را می‌کشیدند، در زیر آنها، شکافهایی به وجود می‌آوردند و پیچ‌های چوبی در آن فرو کرده و با آب پر می‌کردند. پیچ‌ها منبسط شده و سنگ را به دو نیم می‌کرد. سپس آنها را برای محل بر روی قایق‌های مخصوص قرار می‌دادند. اما، آیا کارگران به زور و بدون مزد دست به چنین کارهایی می‌زدند.ردفورد این تفکر و اندیشه را رد کرده است.
وی نظام برده‌داری در مصر باستان را بسیار پیچیده عنوان می‌کند.وی اذعان می کند که نظام قانونی در استخدام برده‌ها و نحوه برده‌داری در مصر بسیار پیچیده بود. روستاییانی که در ساخت اهرام شرکت داشته‌اند در ازای خوراک، پوشاک و مسکنی که در شهرک اهرام به آنها تعلق می‌‌گرفت موظف به پرداخت مالیات بودند.با این وجود و با گذشت سالها و انجام مطالعات و تحقیقات بسیار، هنوز شکایتی در نحوه حمل، استخراج و بنای ساختمان‌ها وجود دارد که ناشناخته باقی مانده است.
معماری پادشاهی کهن، اهداف و انگیزه های آن دست مایه ای گردید تا مورخان و باستان شناسان بر این دوره پانصدساله و شرایط و اوضاع اجتماعی آن را بر مبنای بناهایی که به هر صورت از سنگ آهک و گرانیت در مقیاس بزرگ برای ساختن ساختمان ها در مقبره ها به کار می رفت، شناسایی کنند.
جالب اینکه در این دوره ، معابدی شبیه آنچه در دودمان یکم و دوم
پادشاهی متداول بود، به ندرت ساخته می شد .
به طوریکه اشاره شد، در پایان دودمان سوم پادشاهی، ساختن اهرام آغاز و به تدریج گسترش پیدا کرد. اما کمال حشمت این معماری تنها مدیون دودمان چهارم پادشاهی است که در آن عهد احداث چنین آرامگاه های پادشاهی با عظمت و پرشکوه، رونقی فراوان یافت.
ساخت اهرام مهمترین و اصلی ترین سازندگی این دوره را تشکیل می دهد؛ این معماری بدیع خود موجد تحولی شگرف گردید و تمدن و فرهنگ فراعنه به یک شکوفایی بی نظیر دست یافت؛ به گونه ای که مشعل هدایتی برای صنعتگران مصری برای یک دوره سه هزار ساله بعدی شد. اهرام مصر نمایانگر اوج دستاوردهای فنی، معماری، طراحی و تزیینات است که تنها در سایه یک سازمانبندی منظم، استادکارانی بی نظیر و هنرمندانی با انگیزه های قوی، و مهم تر از همه امنیت کافی و ثروتی کلان امکان پذیر بود. دوره دودمان چهارم پادشاهی اندکی افزون بر یک سده دوام آورد (٢٤٩٨-٢٦١٣پ م) و شش پادشاه از این دودمان بر مصر فرمانروایی کردند.
هرم غول پیکر مصر از قدیمی ترین عجایب هفتگانه است البته این تنها بنایی است که در میان عجایب هفتگانه تا به امروز باقی مانده است.
زمانی که این هرم ساخته شد بلندترین ساختمان جهان در آن زمان محسوب می شدواین رتبه را تا ٤٠٠٠ سال حفظ کرد.
پادشاهان مصر باستان را فراعنه می نامیدند.یکی از این پادشاهان خفو بود. در حدود ٢٥٨٠سال قبل از میلاد مسیح این هرم بزرگ را برای محل دفن یاهمان آرامگاه فرعون ساخته اند.
خفو همان فرمانروایی است که یونانی ها اوراخئوپس می نامیدند.
وپس از مدتی پسر ونوه ی خفو نیز برای خود هرم هایی را ساختند البته در اطراف ودر مجاورت این سه هرم چند هرم کوچک نیز بنا شده اند که این هرم ها مطعلق به درباریان وملکه ها بوده است.
مصریان باستان اعتقاد داشته اند که انسان پس از مرگ دوباره زنده می شود وبه همین خاطر در اطراف جسد مومیایی شده ی مردگان خود موادغذایی ووسایل دفایی و... رابه همراه آن ها دفن می کردن واهرام مصر نیز برای حفاظت ازجسد خفو و فراعنه ی دیگر ساخته شده است.
اهرام مصر از سه هرم بزرگ تشکیل شده است که درکنار آنها هرم های کوچکی نیز وجود دارند.وقتی ما اهرام مصر را از نزدیک می بینیم هرم وسطی از همه بزرگتر به نظر می رسد ولی این اشتباه است زیرا که هرم وسط چون روی زمین مرتفع تری بنا شده است بزرگ تر به نظر می رسد.ولی در اصل هرم خفو که سمت چپ هرم وسط قراردارد از همه بزرگتر است .
هرم ها درگورستانی قدیمی در جیزه واقع شده اند. گروهی از باستان شناسان عقیده دارند که ٠٠٠/١٠٠ کارگر به مدت بیست وسه سال کارکردند ودر این هرم بیش از دوملیون نیم سنگ به کار رفته که وزن آن ها از٥/ ٢تن تا چهل تن وزن دارد را بنا کرده اند. یکی از طریقه هایی که احتمال دارد مصریان باستان سنگ های غول پیکر را حمل می کردند شیوه ی غلطاندن و بلند کردن است
یکی از دانشمندان اتریشی به نام آقای پروفسر دکتر اسکارریدل برای این معما راه حلی پیشنهاد کرده است او می گوید که مصریان برای حمل این سنگ ها دور هم جمع می شدند و با نیروی خود و به وسیله ی اهرم هایی این سنگ ها را می غلتاندندودر این باره نظر های بسیاری وجود دارد بعضی از باستان شناسان عقیده دارند که این سنگ ها را با استفاده از سطوح شیبدار ماسه ای به بالای هرم ها می بردند.
وعده ای از باستان شناسان عقیده دارند که مصریان از داروهای نیروزای قوی استفاده می کردند وبه وسیله ی آنها این سنگ ها را به بالا می بردند.
اهرام مصر از هر نظر چه از نظر معماری وموقعیت جغرافیایی در محل مناسبی قرار دارد.
-هرم به گونه ای ساخته شده است که به چهار جهت اصلی مشرف است.
-خط مداری که از روی جیزه می گذرد دقیقا خشکی ها وآب های روی کره ی زمین را دقیقا نصف می کندوهرم در چنین نقطه ای از نصف النهار ساخته شده است.
-فاصله ی میان مرکز زمین تا هرم کاملا برابر است.
-اندازه ی سطحی چهارجانبی حرم دقیقا برابراست با ارتفاع هرم.
-نوک هرم بزرگ دقیقا شمال واطرافش نیز طول استوا را تمثیل می نمایند.
تمامی این محاسبات بیان گر آن است که اهرام مصر با اندازگیری های دقیق ریاضی ونجومی همراه است که نشان می دهد درآن زمان مصریان از نظر معماری بسیار پیشرفته بوده اند .
سنگ هایی که دراین هرم به کار رفته است از خود کشور مصر گرفته نشده اند وطبق نظر بعضی از کارشناسان وباستان شناسان سنگ ها به مدت ده سال توسط کارگران حمل می شده است وبعد از ده سال تازه به محل بنای اهرام مصر آورده شدند هنوز هیچ کس نمی داند که این سنگ ها مطعلق به چه کشوری است و یا مهندس یا معمار اهرام مصر چه کسی بوده است واز چه شیوه ای استفاده شده است.
نکته ای که باید دراینجا به آن اشاره کرد این است که کارگران اهرام مصربر اثاث یاداشت های هردوت گویا درعرض بیست سال متمادی حدود صد هزار کارگر در ساخت اهرام مشغول بودند. جالب اینکه هر
کارگر روزانه به اندازه ی یکصد گرم پیاز مصرف می کرده اند با این حساب مشخص می گردد که هر روز برای تامین غذای یکصدهزار کارگر معادل ده هزار کیلو پیاز نیاز بوده است. این رقم در ده روز به یکصد هزار کیلو می رسد.
(یکصدتن )ومسلما در ماه نیز به سیصد تن می رسد . بااین محاسبه مشخص است که درعرض شش ماه کار متوالی حدود هزاروهشتصدتن پیاز مصرف شده است.
باتوجه به آن که درآن زمان پیاز ها را با چه زحمات وسختی ای از اقصی نقاط جهان وارد مصر می کردند البته ما باید نیاز خود مردم مصر رانیز به این میزان بیفزاییم. اساس ارزیابی متر مکعب به اندازه ی فاصله ی میان خورشید وآلفا قنطوریس بوده واگر میزان گازهای حاصل از مصرف پیاز را که مردمان آن زمان دفع می کردند حساب کنیم به اندازه ی میزان پارگی به اندازه ی از بین رفتن لایه ی ازن اطراف کره ی زمین است.

مجسمه ی ابولهل :

یکی از آثار بسیار زیبایی که در روبه روی هرم بزرگ قرار دارد مجسمه ی ابولهل است این مجسمه از لحاظ معماری بسیار زیبا می باشد و طبق مدارک به دست آمده این مجسمه وظیفه ی محافظت از اهرام مصر وقبر خفو را دارد.
فرعون به خاک سپرده می شود :
مصریان قدیم می پنداشتند که وقتی کسی می میرد باید از بدن او نگهداری کرد تا روحش بتواند به زندگی پس از مرگ ادامه دهد. ازهمین رو اندام های داخلی بدن مردگان مانند قلب وکلیه و کبدو... را از بدن خارج می کردند وآن را با روشی مخصوص به نمک آغشته می کردند. سپس بدن را با پارچه های کتانی نوار پیچ می کردند بدین ترتیب بدن مرده مومیایی می شد. عاقبت شده به همراه لباس و غذا و وسایل دفایی مورد نیاز او به خاک سپرده می شود.یال هرم خفو ٢٣٠متراست ومساحت قاعده ی آن بزرگتر از مساحت نه زمین فوتبال است.
بعد از کشف جسد خفو در زیر هرم او یک کشتی پیدا شد که برای رد شدن خفو از رود نیل قرارداده شده بود.
بعد از خفو نیز فراعنه ای روی کار آمدند مانند: منقرع (نوه ی خفو).خفرع (پسرخفو)کفرع (پسرخفو).

منابع :

معماری اهرام ثلاثه مصر www.vefagh.co.ir
اهرام مصر چگونه ساخته شدند aftab.ir
چگونگی ساخت اهرام مصر شبکه اطلاع رسانی اندیمشک