دارالعلم اسلام
نام اصفهان چون ستاره اي درخشان در آسمان فرهنگ و ادب ايران و اسلام تابناک است و بدون هيچ اغراقي مي توان گفت تاثير گذاري اين سازمان بر علم و تمدن اسلامي ايران کم نظير بوده است . به گفته استاد محمد طباطبايي : آنچه که اصفهان را در ميان شهرهاي باستاني کشور ما ، امتياز مي بخشد ، استمرار عمران و بقاي آثار مهمي از دوره هاي مختلف حيات آن است . چنانکه اگر همه ي آثار باستاني پراکنده در داخل ايران فعلي را از حيث کميت و کيفيت و ارزش فني آن با آثار موجود در اصفهان مقايسه کنيم ، ارزش آنچه بر اين ناحيه به جا مانده است اگر بيش از همه ي آثار ديگر نباشد کمتر از آن نخواهد بود و بدين مناسبت توجه به گذشته چنين سرزمين گرانقدري براي تاريخ کلي ايران و تاريخ هاي عمومي هنر جهان و براي پژوهندگان معاصر بسيار لازم و معتبر شناخته مي شود.
با شکل گيري تمدن اسلامي در جهان ، سراسر سرزمين هاي مسلمان ،شاهد شکوفايي علم وادب و رشد و نمو دانشمندان و متفکران بسياري بود. در شرق و غرب عالم اسلام شهرهايي مانند بخارا ، ري ، اصفهان ، بغداد و دمشق و قرطبه ، جايگاهي والا يافتند در اين زمان اصفهان که پس از فتح آن به دست سپاهيان اسلام (23-19هـ .ق) وسعت بيشتري پيدا کرده بود رونق روزافزوني به خود گرفت و منزلت خاصي يافت ، چرا که شخصيت هاي زيادي رادر طي چند قرن اول اسلامي تقديم شريعت اسلام و علوم قرآني نمود. اين موضوع در اوج درخشش تمدن و فرهنگ اسلامي ، يعني قرن هاي سوم تا هفتم هجري کاملا مشهود است وقتي ذکر اخبار اصفهان ابونعيم (م – 430 ه.ق) که مربوط به رجال و دانشمندان اصفهان و يا کساني که در مقام دانشوري به اين شهر رفت و آمد داشته اند و يا شخصيت آنان در آنجا شکل گرفته ، مورد بررسي قرار گيرد ، نقش اصفهان در روند شکل گيري علوم مختلف اسلامي به خوبي آشکار مي شود . مولف ذکر اخبار اصفهان ، نام نزديک به دو هزار نفر را در اثر خود آورده است که بسياري از آنان شخصيت هاي ممتاز و برجسته ي دنياي اسلام در آن اعصار بوده اند. ابن نديم (م- 377 هـ .ق) در الفهرست تعدادي از وابستگان به اين شهر را که در علوم مختلف سرآمد بوده اند ، آورده است . ياقوت حموي در بيان اوصاف اصفهان آورده است : «به آن تعداد که از اين شهر عالمان و پيشوايان در هر فن خارج شدند در هيچ شهري از شهرها مانند آن نبوده است» . اصفهان را «قبه الاسلام» نيز ناميده اند . در برخي از آثار و کتاب ها از اين شهر با عناوين ديگر مانند «خيرالبلاد ، دارالدوله ، دارالسلطنه ، دارالعلم و دارالملک » نيز ياد کرده اند. امام خميني اصفهان را شهري که هميشه مرکز علم بوده و علماي بسيار بزرگي و متفکران عظيم الشأن از آن جا برخاسته اند توصيف نموده اند.
در قرون متمادي ، اين شهر همواره منشأ خدمات فراواني به علوم و انديشه هاي اسلامي بوده است. بنابر تصريح اکثر مورخان حکيم امت پيامبر (ص) يعني سلمان که به اهداف و آرمان هاي آن حضرت وفادار بود از مردم اصفهان بوده است .
اصفهان در باب علوم و تمدن اسلامي شخصيت هاي بسياري تربيت کرده است . از علماي بلند مرتبه قرائت قرآن و قراء هفتگانه ي مشهور ، نافع بن عبدالرحمن اصفهاني است که در اين شهر متولد شده است . او را شيخ القراء هم ناميده اند و بزرگان ادب عرب مانند عاصم و کساني از او روايت کرده اند. ديگري راغب اصفهاني مولف المفردات مي باشد که اثر او را جامع ترين و نيکوترين کتابي دانسته اند که در باب بررسي الفاظ و لغات قرآن کريم نوشته شده است .
در حديث و اخبار نيز اصفهان جايگاهي برتر و والا داشته است . ابن حيان در سده ي چهارم هجري ، کتاب مبسوطي در اخبار روايت و حافظان حديث مربوط به شهر اصفهان را نوشته است. حافظ ابونعيم اگر چه مطالب اخبار اصفهان ابن حيان و تاريخ اصفهان اين منده را در ذکر اخبار اصفهان خود نقل و تکميل کرده است ، ولي اين نقل و تکميل هرگز از اهميت کتاب ابن حيان نکاسته است. در برخي کتب مربوط به معرفي علماي علم حديث نام تعداد زيادي از افراد منسوب به اصفهان ديده مي شود.
طبراني صاحب معاجم ثلاثه که از مشاهير و محدثان و حفاظ عامه است ، در اين شهر متفون بوده و در آن وفات يافته منزلت فقهي اصفهاني از همان سده هاي اوليه اسلام مشهود است . يک فقيه اصفهاني باعث به وجود آمدن مکتب پنجم فقهي در اهل سنت گرديد.
اگر چه اين مذهب الان متروک است ولي محمد بن داوود حلف ظاهري اصفهاني را از هوشمندترين دانشمندان يا به تعبيري از اذکياي عالم اسلام دانسته اند. او در زمان اوج عظمت علمي شهر بغداد رياست علمي در مرکز دارالخلافه را داشت در دوران آل بويه اصفهان درخشش چشمگيري يافت . اجتماع دانشوراني که از خود اصفهان يا ساير بلاد دنياي اسلام در اين شهر مجتمع شده بودند قابل توجه است . اشخاصي مانند ابن عميد کاتب و به خصوص صاحب بن عباد که هر دو از وزيران اين سلسله بوده اند ، در اين درخشندگي رونق خاصي بخشيده اند. صاحب بن عباد که خود شخصيت بارزي در باب ادب خصوصا ادبيات عرب به شمار مي آمد ، مشوق خوبي براي انديشمندان و صاحبان ذوق ادبي به شمار مي رفت در اصفهان به سر برده و در آن جا از دنيا رفته است . در همين دوران ابوالفرج اصفهاني اديب ، مورخ و مولف بلند آوازه ي الاغاني در اصفهان ديده به جهان گشود . الاغاني دايرة المعارفي از ادب و تاريخ و موسيقي آن عصر محسوب مي شود .
رجوع به آثاري مانند معجم الادباي ياقوت براي شناخت سهم اصفهان در ادبيات اسلامي کفايت مي کند. اين شهر افرادي چون سراينده لاميته النجم يعني طفرائي در خود پرورانده است. در اين دوره مورخان پرکار و صاحبان آثار ارزشمند تاريخي در اصفهان مي زيسته اند مانند حمزه بن حسين اصفهاني مولف تاريخ پيامبران و پادشاهان که به سني ملکوت الارض و الانبياء معروف است . يا ابوعلي مسکويه فيلسوف ، اديب ، دبير و نديم آل بويه در اين شهر از دنيا رفته اثر تاريخي او تجارب الامم است . اصفهان پيش از اين نيز مورخان شايسته اي از جمله احمد بن ابي يعقوب اصفهاني معروف به يعقوبي يا محقق جغرافيايي تاريخي ، مولف کتاب الاعلاق النفسيه يعني احمد بن عمر بن رسته در آن زيسته اند.
بعد از آل بويه نيز مورخاني بلند آوازه چون عماد الدين کاتب ، بنداري و اصفهاني در عهد سلجوقي در خود پرورش داده است. در اواخر دوره ي آل بويه بود که ابن سينا کلاس هاي خود را در اين شهر داير کرد و شاگرداني چون ابوعبدالله معصومي را پرورش داد.
منبع:نشريه اصفهان زيبا
/خ
با شکل گيري تمدن اسلامي در جهان ، سراسر سرزمين هاي مسلمان ،شاهد شکوفايي علم وادب و رشد و نمو دانشمندان و متفکران بسياري بود. در شرق و غرب عالم اسلام شهرهايي مانند بخارا ، ري ، اصفهان ، بغداد و دمشق و قرطبه ، جايگاهي والا يافتند در اين زمان اصفهان که پس از فتح آن به دست سپاهيان اسلام (23-19هـ .ق) وسعت بيشتري پيدا کرده بود رونق روزافزوني به خود گرفت و منزلت خاصي يافت ، چرا که شخصيت هاي زيادي رادر طي چند قرن اول اسلامي تقديم شريعت اسلام و علوم قرآني نمود. اين موضوع در اوج درخشش تمدن و فرهنگ اسلامي ، يعني قرن هاي سوم تا هفتم هجري کاملا مشهود است وقتي ذکر اخبار اصفهان ابونعيم (م – 430 ه.ق) که مربوط به رجال و دانشمندان اصفهان و يا کساني که در مقام دانشوري به اين شهر رفت و آمد داشته اند و يا شخصيت آنان در آنجا شکل گرفته ، مورد بررسي قرار گيرد ، نقش اصفهان در روند شکل گيري علوم مختلف اسلامي به خوبي آشکار مي شود . مولف ذکر اخبار اصفهان ، نام نزديک به دو هزار نفر را در اثر خود آورده است که بسياري از آنان شخصيت هاي ممتاز و برجسته ي دنياي اسلام در آن اعصار بوده اند. ابن نديم (م- 377 هـ .ق) در الفهرست تعدادي از وابستگان به اين شهر را که در علوم مختلف سرآمد بوده اند ، آورده است . ياقوت حموي در بيان اوصاف اصفهان آورده است : «به آن تعداد که از اين شهر عالمان و پيشوايان در هر فن خارج شدند در هيچ شهري از شهرها مانند آن نبوده است» . اصفهان را «قبه الاسلام» نيز ناميده اند . در برخي از آثار و کتاب ها از اين شهر با عناوين ديگر مانند «خيرالبلاد ، دارالدوله ، دارالسلطنه ، دارالعلم و دارالملک » نيز ياد کرده اند. امام خميني اصفهان را شهري که هميشه مرکز علم بوده و علماي بسيار بزرگي و متفکران عظيم الشأن از آن جا برخاسته اند توصيف نموده اند.
در قرون متمادي ، اين شهر همواره منشأ خدمات فراواني به علوم و انديشه هاي اسلامي بوده است. بنابر تصريح اکثر مورخان حکيم امت پيامبر (ص) يعني سلمان که به اهداف و آرمان هاي آن حضرت وفادار بود از مردم اصفهان بوده است .
اصفهان در باب علوم و تمدن اسلامي شخصيت هاي بسياري تربيت کرده است . از علماي بلند مرتبه قرائت قرآن و قراء هفتگانه ي مشهور ، نافع بن عبدالرحمن اصفهاني است که در اين شهر متولد شده است . او را شيخ القراء هم ناميده اند و بزرگان ادب عرب مانند عاصم و کساني از او روايت کرده اند. ديگري راغب اصفهاني مولف المفردات مي باشد که اثر او را جامع ترين و نيکوترين کتابي دانسته اند که در باب بررسي الفاظ و لغات قرآن کريم نوشته شده است .
در حديث و اخبار نيز اصفهان جايگاهي برتر و والا داشته است . ابن حيان در سده ي چهارم هجري ، کتاب مبسوطي در اخبار روايت و حافظان حديث مربوط به شهر اصفهان را نوشته است. حافظ ابونعيم اگر چه مطالب اخبار اصفهان ابن حيان و تاريخ اصفهان اين منده را در ذکر اخبار اصفهان خود نقل و تکميل کرده است ، ولي اين نقل و تکميل هرگز از اهميت کتاب ابن حيان نکاسته است. در برخي کتب مربوط به معرفي علماي علم حديث نام تعداد زيادي از افراد منسوب به اصفهان ديده مي شود.
طبراني صاحب معاجم ثلاثه که از مشاهير و محدثان و حفاظ عامه است ، در اين شهر متفون بوده و در آن وفات يافته منزلت فقهي اصفهاني از همان سده هاي اوليه اسلام مشهود است . يک فقيه اصفهاني باعث به وجود آمدن مکتب پنجم فقهي در اهل سنت گرديد.
اگر چه اين مذهب الان متروک است ولي محمد بن داوود حلف ظاهري اصفهاني را از هوشمندترين دانشمندان يا به تعبيري از اذکياي عالم اسلام دانسته اند. او در زمان اوج عظمت علمي شهر بغداد رياست علمي در مرکز دارالخلافه را داشت در دوران آل بويه اصفهان درخشش چشمگيري يافت . اجتماع دانشوراني که از خود اصفهان يا ساير بلاد دنياي اسلام در اين شهر مجتمع شده بودند قابل توجه است . اشخاصي مانند ابن عميد کاتب و به خصوص صاحب بن عباد که هر دو از وزيران اين سلسله بوده اند ، در اين درخشندگي رونق خاصي بخشيده اند. صاحب بن عباد که خود شخصيت بارزي در باب ادب خصوصا ادبيات عرب به شمار مي آمد ، مشوق خوبي براي انديشمندان و صاحبان ذوق ادبي به شمار مي رفت در اصفهان به سر برده و در آن جا از دنيا رفته است . در همين دوران ابوالفرج اصفهاني اديب ، مورخ و مولف بلند آوازه ي الاغاني در اصفهان ديده به جهان گشود . الاغاني دايرة المعارفي از ادب و تاريخ و موسيقي آن عصر محسوب مي شود .
رجوع به آثاري مانند معجم الادباي ياقوت براي شناخت سهم اصفهان در ادبيات اسلامي کفايت مي کند. اين شهر افرادي چون سراينده لاميته النجم يعني طفرائي در خود پرورانده است. در اين دوره مورخان پرکار و صاحبان آثار ارزشمند تاريخي در اصفهان مي زيسته اند مانند حمزه بن حسين اصفهاني مولف تاريخ پيامبران و پادشاهان که به سني ملکوت الارض و الانبياء معروف است . يا ابوعلي مسکويه فيلسوف ، اديب ، دبير و نديم آل بويه در اين شهر از دنيا رفته اثر تاريخي او تجارب الامم است . اصفهان پيش از اين نيز مورخان شايسته اي از جمله احمد بن ابي يعقوب اصفهاني معروف به يعقوبي يا محقق جغرافيايي تاريخي ، مولف کتاب الاعلاق النفسيه يعني احمد بن عمر بن رسته در آن زيسته اند.
بعد از آل بويه نيز مورخاني بلند آوازه چون عماد الدين کاتب ، بنداري و اصفهاني در عهد سلجوقي در خود پرورش داده است. در اواخر دوره ي آل بويه بود که ابن سينا کلاس هاي خود را در اين شهر داير کرد و شاگرداني چون ابوعبدالله معصومي را پرورش داد.
منبع:نشريه اصفهان زيبا
/خ
