پرسش :
از آن‌جا که خداوند فیاض مطلق است، چرا انسان‌ها از همان اول در بهشت آفریده نشده‌اند؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
بهشت و جهنم نتیجه و ثمره اعمال اختیاری انسان است. پس بهشت که نهایت مسیر است بدون وجود دنیا و عمل صالح درآن به دست نمی آید و این منافات با فیاض مطلق بودن خداوند ندارد؛ چون فیض خداوند براساس حکمت الهی جریان پیدا می کند نه این که با حکمت خداوند منافات داشته باشد. انسان نباید به یک صفت از صفات الهی توجه کند و از صفات دیگر غافل شود.
پاسخ تفصیلی:
خلقت انسان ها و تمام موجودات به گونه ای پی ریزی شده است که هدف خاص را به دنبال دارد. خداوند در قرآن می فرماید: «خلق الله السماوات و الارض بالحق»[1]؛ خداوند آسمان ها و زمین را به حق خلق کرد. پس خلقت آسمان ها و زمین از آن جهت که منسب به ذات حق هستند. یک کار پوچ و بیهوده ای نیست.
خداوند در قرآن به گونه صریح هدف از خلقت انسان را عبادت معرفی می کند و می فرماید: « من جنّ و انس را نیافریدم جز براى این که عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!».[2]
معنای عبادت
در زبان عربی وقتی چیزی رام، نرم و مطیع شد، به طوری که هیچ گونه عصیان و سرکشی نداشته باشد، این حالت را تعبّد گویند. به همین جهت به راه هموار (طریق معبّد) گفته می شود.[3] و انسان عابد به کسی گویند که تسلیم و مطیع خدا است و هیچ گونه عصیانی ندارد.
عبادت و تسلیم بودن در صورتی معنا دارد که زمینه سرکشی و طغیان برای انسان وجود داشته باشد؛ یعنی انسان در میان سرکشی و اطاعت، اطاعت را انتخاب کند. به عبارت دیگر، امتیاز انسان از موجودات دیگر به داشتن اراده و قدرت انتخاب است و خداوند در درون انسان نیروهای متعدد و مختلف قرار داده است و مسیر تکاملی انسان از میان این نیروهای مخالف می گذرد.
امیر المؤمنین على (ع) می فرماید: "خدا ی عزّ و جلّ به فرشتهها عقل بى شهوت داده و به بهائم شهوت بى عقل و به آدمى هر دو را داده، هر کس عقلش را بر شهوتش چیره سازد، بهتر از فرشتهها است و هر کس شهوتش را بر عقلش چیره سازد بدتر از بهائم است.[4]
نکته دیگر این که بهشت و جهنم نتیجه و ثمره اعمال اختیاری انسان است. قرآن می فرماید: (اى پیامبر!) بگو: «آیا این بهتر است یا بهشت جاویدانى که به پرهیزگاران وعده داده شده؟! بهشتى که پاداش اعمال آنها، و قرارگاهشان است.»[5] و به پاداش صبر براى آنان است، بهشت و جامههاى ابریشم باف.[6] پس بهشت که نهایت مسیر است بدون وجود دنیا و عمل صالح درآن به دست نمی آید.
و این منافات با فیض مطلق خداوند ندارد؛ چون فیض خداوند براساس حکمت الهی جریان پیدا می کند، نه این که با حکمت خداوند منافات داشته باشد. انسان نباید به یک صفت از صفات الهی توجه کند و از صفات دیگر غافل شود.
پی نوشتها:
[1] عنکبوت، 44.
[2] "وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ". ذاریات، 56.
[3] مفردات راغب.
[4] آسمان و جهان، ترجمه کتاب السماء و العالم بحارالانوار، ج 4، ص 273 . الْعِلَلُ، عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ ع فَقُلْتُ الْمَلَائِکَةُ أَفْضَلُ أَمْ بَنُو آدَمَ فَقَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَکَّبَ فِی الْمَلَائِکَةِ عَقْلًا بِلَا شَهْوَةٍ وَ رَکَّبَ فِی الْبَهَائِمِ شَهْوَةً بِلَا عَقْلٍ وَ رَکَّبَ فِی بَنِی آدَمَ کِلْتَیْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهَائِمِ
[5] "قُلْ أَ ذلِکَ خَیْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ کانَتْ لَهُمْ جَزاءً وَ مَصیرا"ً. فرقان، 15.
[6] "وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً". انسان، 12.
منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی:
بهشت و جهنم نتیجه و ثمره اعمال اختیاری انسان است. پس بهشت که نهایت مسیر است بدون وجود دنیا و عمل صالح درآن به دست نمی آید و این منافات با فیاض مطلق بودن خداوند ندارد؛ چون فیض خداوند براساس حکمت الهی جریان پیدا می کند نه این که با حکمت خداوند منافات داشته باشد. انسان نباید به یک صفت از صفات الهی توجه کند و از صفات دیگر غافل شود.
پاسخ تفصیلی:
خلقت انسان ها و تمام موجودات به گونه ای پی ریزی شده است که هدف خاص را به دنبال دارد. خداوند در قرآن می فرماید: «خلق الله السماوات و الارض بالحق»[1]؛ خداوند آسمان ها و زمین را به حق خلق کرد. پس خلقت آسمان ها و زمین از آن جهت که منسب به ذات حق هستند. یک کار پوچ و بیهوده ای نیست.
خداوند در قرآن به گونه صریح هدف از خلقت انسان را عبادت معرفی می کند و می فرماید: « من جنّ و انس را نیافریدم جز براى این که عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!».[2]
معنای عبادت
در زبان عربی وقتی چیزی رام، نرم و مطیع شد، به طوری که هیچ گونه عصیان و سرکشی نداشته باشد، این حالت را تعبّد گویند. به همین جهت به راه هموار (طریق معبّد) گفته می شود.[3] و انسان عابد به کسی گویند که تسلیم و مطیع خدا است و هیچ گونه عصیانی ندارد.
عبادت و تسلیم بودن در صورتی معنا دارد که زمینه سرکشی و طغیان برای انسان وجود داشته باشد؛ یعنی انسان در میان سرکشی و اطاعت، اطاعت را انتخاب کند. به عبارت دیگر، امتیاز انسان از موجودات دیگر به داشتن اراده و قدرت انتخاب است و خداوند در درون انسان نیروهای متعدد و مختلف قرار داده است و مسیر تکاملی انسان از میان این نیروهای مخالف می گذرد.
امیر المؤمنین على (ع) می فرماید: "خدا ی عزّ و جلّ به فرشتهها عقل بى شهوت داده و به بهائم شهوت بى عقل و به آدمى هر دو را داده، هر کس عقلش را بر شهوتش چیره سازد، بهتر از فرشتهها است و هر کس شهوتش را بر عقلش چیره سازد بدتر از بهائم است.[4]
نکته دیگر این که بهشت و جهنم نتیجه و ثمره اعمال اختیاری انسان است. قرآن می فرماید: (اى پیامبر!) بگو: «آیا این بهتر است یا بهشت جاویدانى که به پرهیزگاران وعده داده شده؟! بهشتى که پاداش اعمال آنها، و قرارگاهشان است.»[5] و به پاداش صبر براى آنان است، بهشت و جامههاى ابریشم باف.[6] پس بهشت که نهایت مسیر است بدون وجود دنیا و عمل صالح درآن به دست نمی آید.
و این منافات با فیض مطلق خداوند ندارد؛ چون فیض خداوند براساس حکمت الهی جریان پیدا می کند، نه این که با حکمت خداوند منافات داشته باشد. انسان نباید به یک صفت از صفات الهی توجه کند و از صفات دیگر غافل شود.
پی نوشتها:
[1] عنکبوت، 44.
[2] "وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ". ذاریات، 56.
[3] مفردات راغب.
[4] آسمان و جهان، ترجمه کتاب السماء و العالم بحارالانوار، ج 4، ص 273 . الْعِلَلُ، عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ ع فَقُلْتُ الْمَلَائِکَةُ أَفْضَلُ أَمْ بَنُو آدَمَ فَقَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَکَّبَ فِی الْمَلَائِکَةِ عَقْلًا بِلَا شَهْوَةٍ وَ رَکَّبَ فِی الْبَهَائِمِ شَهْوَةً بِلَا عَقْلٍ وَ رَکَّبَ فِی بَنِی آدَمَ کِلْتَیْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهَائِمِ
[5] "قُلْ أَ ذلِکَ خَیْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ کانَتْ لَهُمْ جَزاءً وَ مَصیرا"ً. فرقان، 15.
[6] "وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً". انسان، 12.
منبع: www.islamquest.net
