پرسش :
در تبليغ و بر خورد با اهل سنت چگونه رفتار نمائيم با اينكه بحث وحدت مطرح است ؟ كتابهايي نيز در اين زمينه معرفي كنيد؟
پاسخ :
براي به ثمر رسيدن مباحثات با اهل سنت دو عنصر بايد به طور جدي مورد توجه قرار گيرد و بدون در نظر داشتن آنها از بحث و مناظره پرهيز گردد.
عنصر اول: مناظره كننده بايد شرايط علمي لازم را در اينگونه مباحث احراز نمايد. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: كسي كه بدون علم كاري را انجام دهد فسادش بيشتر از اصلاحش مي باشد.[1] راه بدست آوردن شرايط در اينگونه مباحث به قرار ذيل است:
1. حتما مباحث امامت كه مهمترين مساله اختلافي بين شيعه و سني مي باشد، به طور دقيق و علمي مورد مطالعه قرار گيرد و دلايل شيعه از قرآن و سنت در اين موضوع به طور واضح و روشن براي مناظره كننده معلوم و حل شده باشد، و همچنين شبهات و اشكالات كه از طرف اهل سنت نسبت به دلايل شيعه در كتابهاي كلامي و تفسيري آنها ذكر شده و از طرف علماي شيعه پاسخ داده شده است، نيز مورد ملاحظه قرار گيرد.
2. تاريخ صدر اسلام و وقايع و اتفاقاتي كه در آن زمان رخ داده، از كتابهاي تاريخي معتبر آنها مورد مطالعه قرار گيرد مانند: تاريخ طبري، محمد بن جرير طبري، الكامل في التاريخ ابن اثير، انساب الاشراف بلاذري، الامامة السياسيه، ابن قتيبه، تاريخ الخلفاء، سيوطي و... و همچنين كتابهاي كلامي اهل سنت مانند شرح مقاصد، مواقف و خصوصا شرح عقايد نسفيه تفتازاني مبحث امامت، از ديدگاه اهل سنت مطالعه گردد كه نكات بسيار مهم و قابل توجه در آن مي باشد و كتاب هم مورد اعتماد آنها بوده و جزء كتابهاي درسي به شمار مي آيد.[2]
خلاصه در توانمندي بر بحث ها و تسلط بر مباني شيعه و سني و اطلاع از شبهات پيرامون دلايل، شرط لازم در مناظره و بحث با آنها مي باشد.
عنصر دوم، شيوة بحث و گفتگو:
1. از مسائل اختلافي حساس مانند عدالت صحابه و نقض و نقد بر ازواج نبي پرهيز گردد. و بيشتر به نقاط مشترك و مورد قبول طرفين پرداخته شود، چون آنها نسبت به اين مسائل بسيار حساس اند.
2. هيچگاه به بزرگان و مقدسات مورد قبول آنها توهين و جسارت نگردد و با احترام از آنها ياد شود. مانند خلفا و رئيس مذاهب چهارگانه.
3. كوشش شود كه مطالب به طور غير مستقيم القا گردد مثلاً به جاي حمله بر آنها كه چرا ائمه و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را قبول ندارند، فضايل اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را از كتابهاي روايي خود آنها بيان گردد.
4. در مناظره حتما بايد از منابع مورد قبول آنها دليل آورده شود مانند كتاب صحيح بخاري، مسلم، مسند احمد صحيح ترمذي و... و از كتابهايي مانند شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد و يا ينابع الموده قندوزي و يا حتي مستدرك علي صحيحين حاكم نيشابوري كمتر استفاده شود.
5. مناظره كننده در طول مناظره و گفتگو به هيچ وجه عصباني نشده و بسيار ملايم سخن بگويد كه بسيار تاثير در طرف مقابل خواهد داشت. خداي متعال مي فرمايد: «اما به نرمي با او سخن بگوييد، شايد متذكر شود.... »[3]
6. مطلقا حرف بدون مدرك و يا با مدرك مشكوك گفته نشود، و همچنين از مطالبي كه مدرك اساسي ندارد و لكن مشهور و معروف است نيز اجتناب گردد.
براي تسلط بر مباني آنها در موضوعات مختلف و همچنين ديدگاه شيعه، مطالعه كتابهاي ذيل مفيد خواهد بود:
1. ترجمه كتاب المراجعات، سيد شرف الدين، (در بازار موجود است).
2. شبهاي پيشاور، سلطان الواعظين.
3. پاسخ به پرسش ها از ديدگاه مذاهب، در سه جلد، موسسه مذاهب اسلامي.
4. كتابشناسي تفصيلي مذاهب، محمد رضا ضميري.
5. به سوي تفاهم، (مجموعه مقالات) موسسه مذاهب.
6. همگرايي مذاهب، (مجموعه مقالات)، موسسه مذاهب.
7. تشيع در تسنن، مدرسي.
8. فقه مقارن، سازمان مدارس خارج از كشور.
9. وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ ، شهرستاني.
10. تاريخ خلفاء، رسول جعفريان.
11. كلام مقارن، رباني گلپايگاني.
12. سنت، ابوالفضل شكوري.
13. عقايد تطبيقي، حسين رجبي.
14. معالم المدرستين، علامه عسگري.
15. مناظره علمي، محمد صادق نجمي.
16. سيري در صحيحين، محمد صادق نجمي.
17. چهره واقعي ابن تيميه، عبدالحميد صائت.
18. مناهج الاستدلال، رباني گلپايگاني.
[1] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، تهران، دارالكتب العلميه، سوم، 1388 هـ . ق، ج1، ص43.
[2] . ضميري، محمد رضا، كتابشناسي تفصيلي مذاهب، قم، موسسه مذاهب اسلامي، اول، 1382، ص290.
[3] . طه/43.
براي به ثمر رسيدن مباحثات با اهل سنت دو عنصر بايد به طور جدي مورد توجه قرار گيرد و بدون در نظر داشتن آنها از بحث و مناظره پرهيز گردد.
عنصر اول: مناظره كننده بايد شرايط علمي لازم را در اينگونه مباحث احراز نمايد. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: كسي كه بدون علم كاري را انجام دهد فسادش بيشتر از اصلاحش مي باشد.[1] راه بدست آوردن شرايط در اينگونه مباحث به قرار ذيل است:
1. حتما مباحث امامت كه مهمترين مساله اختلافي بين شيعه و سني مي باشد، به طور دقيق و علمي مورد مطالعه قرار گيرد و دلايل شيعه از قرآن و سنت در اين موضوع به طور واضح و روشن براي مناظره كننده معلوم و حل شده باشد، و همچنين شبهات و اشكالات كه از طرف اهل سنت نسبت به دلايل شيعه در كتابهاي كلامي و تفسيري آنها ذكر شده و از طرف علماي شيعه پاسخ داده شده است، نيز مورد ملاحظه قرار گيرد.
2. تاريخ صدر اسلام و وقايع و اتفاقاتي كه در آن زمان رخ داده، از كتابهاي تاريخي معتبر آنها مورد مطالعه قرار گيرد مانند: تاريخ طبري، محمد بن جرير طبري، الكامل في التاريخ ابن اثير، انساب الاشراف بلاذري، الامامة السياسيه، ابن قتيبه، تاريخ الخلفاء، سيوطي و... و همچنين كتابهاي كلامي اهل سنت مانند شرح مقاصد، مواقف و خصوصا شرح عقايد نسفيه تفتازاني مبحث امامت، از ديدگاه اهل سنت مطالعه گردد كه نكات بسيار مهم و قابل توجه در آن مي باشد و كتاب هم مورد اعتماد آنها بوده و جزء كتابهاي درسي به شمار مي آيد.[2]
خلاصه در توانمندي بر بحث ها و تسلط بر مباني شيعه و سني و اطلاع از شبهات پيرامون دلايل، شرط لازم در مناظره و بحث با آنها مي باشد.
عنصر دوم، شيوة بحث و گفتگو:
1. از مسائل اختلافي حساس مانند عدالت صحابه و نقض و نقد بر ازواج نبي پرهيز گردد. و بيشتر به نقاط مشترك و مورد قبول طرفين پرداخته شود، چون آنها نسبت به اين مسائل بسيار حساس اند.
2. هيچگاه به بزرگان و مقدسات مورد قبول آنها توهين و جسارت نگردد و با احترام از آنها ياد شود. مانند خلفا و رئيس مذاهب چهارگانه.
3. كوشش شود كه مطالب به طور غير مستقيم القا گردد مثلاً به جاي حمله بر آنها كه چرا ائمه و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را قبول ندارند، فضايل اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را از كتابهاي روايي خود آنها بيان گردد.
4. در مناظره حتما بايد از منابع مورد قبول آنها دليل آورده شود مانند كتاب صحيح بخاري، مسلم، مسند احمد صحيح ترمذي و... و از كتابهايي مانند شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد و يا ينابع الموده قندوزي و يا حتي مستدرك علي صحيحين حاكم نيشابوري كمتر استفاده شود.
5. مناظره كننده در طول مناظره و گفتگو به هيچ وجه عصباني نشده و بسيار ملايم سخن بگويد كه بسيار تاثير در طرف مقابل خواهد داشت. خداي متعال مي فرمايد: «اما به نرمي با او سخن بگوييد، شايد متذكر شود.... »[3]
6. مطلقا حرف بدون مدرك و يا با مدرك مشكوك گفته نشود، و همچنين از مطالبي كه مدرك اساسي ندارد و لكن مشهور و معروف است نيز اجتناب گردد.
براي تسلط بر مباني آنها در موضوعات مختلف و همچنين ديدگاه شيعه، مطالعه كتابهاي ذيل مفيد خواهد بود:
1. ترجمه كتاب المراجعات، سيد شرف الدين، (در بازار موجود است).
2. شبهاي پيشاور، سلطان الواعظين.
3. پاسخ به پرسش ها از ديدگاه مذاهب، در سه جلد، موسسه مذاهب اسلامي.
4. كتابشناسي تفصيلي مذاهب، محمد رضا ضميري.
5. به سوي تفاهم، (مجموعه مقالات) موسسه مذاهب.
6. همگرايي مذاهب، (مجموعه مقالات)، موسسه مذاهب.
7. تشيع در تسنن، مدرسي.
8. فقه مقارن، سازمان مدارس خارج از كشور.
9. وضوي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ ، شهرستاني.
10. تاريخ خلفاء، رسول جعفريان.
11. كلام مقارن، رباني گلپايگاني.
12. سنت، ابوالفضل شكوري.
13. عقايد تطبيقي، حسين رجبي.
14. معالم المدرستين، علامه عسگري.
15. مناظره علمي، محمد صادق نجمي.
16. سيري در صحيحين، محمد صادق نجمي.
17. چهره واقعي ابن تيميه، عبدالحميد صائت.
18. مناهج الاستدلال، رباني گلپايگاني.
[1] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، تهران، دارالكتب العلميه، سوم، 1388 هـ . ق، ج1، ص43.
[2] . ضميري، محمد رضا، كتابشناسي تفصيلي مذاهب، قم، موسسه مذاهب اسلامي، اول، 1382، ص290.
[3] . طه/43.
