پرسش :
حضرت مهدی (عج) چگونه واسطه فيض الهی هستند؟
پاسخ :
شرح پرسش:
حضرت حجت (عج) چگونه رابطه عالم غيب و طبيعت هستند و فيض الهي را از خداوند دريافت و به تمام موجودات مي‌رسانند؟
پاسخ:
امام عصر(عج) به دو گونه بر مردم فيض رسانده و واسطه بين عالم غيب و عالم طبيعت است.
1. فيض تكوينی
حضرت حجت(عج) به عنوان يكي از چهارده معصوم علت غايي آفرينش انسان و هستي است، و حديث معروف «لولاك لما خلقت الأفلاك»[1]؛ اگر تو نبودي افلاك را نمي‌آفريدم، بر اين مطلب دلالت مي‌كند. و غايب بودن امام عصر (عج) هم نمي‌تواند مانع از اين فيض تكويني شود. زيرا وجود مقدس امام زمان (عج) واسطه و شرط در فيض رساني است نه ظهور او.[2]
2. فيض‌های تشريعی
الف. «احكام ولايي»؛ حضرت مهدي (عج) گاهي به واسطة افراد خاص در مسائل مهم، حكم نهايي را بيان فرموده‌اند و گاه بي‌واسطه حكم و اختلافي را برطرف كرده‌اند و اين گونه احكام، در عصر غيبت صغري نمونه‌هاي زيادي دارد به عنوان مثال، مرحوم صدوق نقل مي‌كند كه: «امام زمان (عج) بر جعفر كذّاب، هنگامي كه به ناحق، ادّعاي ميراث امام حسن عسكري ـ عليه السّلام ـ كرد، از مكان مجهولي ظاهر شد و فرمود: «اي جعفر! چرا مي‌خواهي حق مرا ببري؟! جعفر متحير و مبهوت ماند. آن گاه حضرت مهدي (عج) غايب شد. جعفر پس از آن، هر چه در ميان مردم گشت، آن حضرت را نيافت تا آن كه مادر حضرت امام حسن عسگري ـ عليه السّلام ـ از دنيا رفت و وصيت كرده بود در خانة امام حسن ـ عليه السّلام ـ دفن شود. جعفر، مانع شد و گفت: «نبايد در اين خانه دفن شود». اين جا نيز حضرت بر او ظاهر شد و فرمود: «اي جعفر! آيا اين خانة تو است؟ پس غايب شد و ديگر ديده نشد».[3]
ب. حضرت به صالحان و پيروانش نظر لطف دارند و مي‌فرمايند: ما نظر خود را از شما بر نمي‌گيريم (كه به حال خود رها شويد)، و فراموش‌تان نمي‌كنيم».[4]
ج. حضرت مهدي (عج) در عصر غيبت صغري و كبري، مهدي باوران را از هدايت‌هاي عمومي و خصوصي خود بي‌بهره نكرده است.[5]
ح. وجود شريف امام عصر (عج) و انتظار ظهورش مايه اميدواري مسلمانان است و اين اميدواري يكي از بزرگترين اسباب موفقيت و پيشرفت در هدف مي‌باشد».[6]
در تأكيد و تأييد مطالب فوق مي‌توان روايات ذيل را بيان نمود.
1. امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «به خدا قسم خداوند از زماني كه آدم را قبض روح فرموده، زمين خود را تاكنون رها نكرده است مگر اين كه در روي آن امامي بوده كه به وسيله او هدايت به سوي خدا انجام مي‌گرفته است، و او حجت خدا بر بندگانش بوده، و پس از اين هم زمين بدون امامي كه حجت خدا براي بندگان اوست باقي نمي‌ماند».[7]
2. امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «اگر زمين بدون امام بماند حتما فرو خواهد رفت».[8]
3. پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: «ستارگان براي اهل آسمان امان هستند و اگر ستارگان از بين بروند، اهل آسمان هم از بين مي‌روند، و خاندان من هم امان اهل زمينند، پس اگر اهل بيت بروند، اهل زمين نيز از بين مي‌روند».[9]
4. امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «خدا ما را به نيكوترين خلقت آفريد و در آسمان و زمين خزانه‌دار علوم خويش قرار داد... و اگر ما نبوديم خدا عبادت نمي‌شد».[10]
5. امام عصر (عج) مي‌فرمايند: «امامان از خدا درخواست مي‌كنند، و او مي‌آفريند و روزي مي‌دهد و اين اجابت درخواست به خاطر تعظيم حق و شأن امامان است.»[11]
گفتني است از اين روايات و احاديث ديگر استفاده مي‌شود كه وجود مقدس امام، غايت نوع و فرد كامل انسانيت و رابطه ميان عالم مادي و عالم ربوبي است و اگر امام نباشد، رابطه بين عالم مادي و دستگاه آفرينش منقطع مي‌گردد. «قلب مقدس امام به منزله ترانسفورماتوري است كه برق كارخانه را به هزاران لامپ مي‌رساند. اشراقات و افاضات عالم‌هاي غيبي، اولاً بر آينه پاك قلب امام و به وسيله او بر دلهاي ساير افراد نازل مي‌گردد. امام قلب عالم وجود و رهبر و مربي نوع انسان است و معلوم است كه حضور و غيبت او، در تربيت اين آثار تفاوتي ندارد.
سليمان مي‌گويد: مردم چگونه از وجود امام غايب منتفع مي‌شوند؟ فرمودند: همان طور كه از خورشيد پشت ابر انتفاع مي‌برند.
در اين حديث و چندين حديث ديگر، وجود مقدس صاحب الامر و انتفاع مردم از وي تشبيه به خورشيد پشت ابر و انتفاع مردم از آن. وجه تشبيه از اين قرار است. در علوم طبيعي و فلكيات ثابت شده است كه خورشيد مركز منظومه شمسي است، جاذبه‌اش حافظ زمين و آن را از سقوط نگه مي‌دارد، زمين را به دور خود چرخانده، شب و روز و فصول مختلف را ايجاد مي‌كند، حرارتش سبب حيات و زندگي حيوانات و گياهان و انسان است و نورش روشني بخش زمين است. در ترتيب اين آثار بين اين كه ظاهر باشد يا پشت ابر، تفاوتي وجود ندارد گرچه كم و بيش دارد.
وجود مقدس امام هم خورشيد و قلب انسانيت و مربي و هادي تكويني است و در ترتيب اين آثار، بين حضور و غيبت او تفاوتي نيست.[12]»
«امّا اين كه امام واسطه فيض است، چون فرد كاملي است كه به تمام عقايد حقه عقيده‌مند است و از اشتباه و خطا و عصيان معصوم است و به واسطه علم و عمل تمام كمالات ممكنه انساني در وي به فعليت رسيده است».[13]
حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ در اين باره مي‌فرمايند: «خداوند ما را به نيكوترين خلقت آفريد و در آسمان و زمين خزانه دار علوم خويش قرار داد... و اگر ما نبوديم خدا عبادت نمي‌شد».[14]
امام عصر (عج) فرمود: «امامان از خداوند تعالي درخواست مي‌كنند و خداوند به خاطر تعظيم حق ايشان، مي‌آفريند و روزي مي‌دهد».[15]
براي مطالعه بيشتر به كتاب‌هاي مكيال المكارم، ج 1، مناظرات امامت و رهبري، ج 3 و دادگستر جهان مراجعه بفرماييد.
پی نوشتها:
[1]. علم اليقين، 1 / 381 في صفات الامام.
[2]. دليل براين مطلب رواياتي است كه در صحفه‌هاي بعدي ذكر شده است.
[3]. انتظار، ش 5، ص 306، به نقل اكمال الدين، ج 2، ص 442.
[4]. سيد محمد تقي موسوي، مكيال المكارم، ج 1 در صفحه‌هاي نخستين.
[5]. به كتاب «عنايات حضرت مهدي (عج)»، نوشته محمد رضا اصفهاني، به علما و طلاب و كتاب كمال الدين صدوق، ج 2 مراجعه شود.
[6]. دادگستر جهان، ص 157.
[7]. النعماني، غيبت، ترجمه محمد جواد غفاري، نشر صدوق، ص 193، حديث 7.
[8]. همان.
[9]. دادگستر جهان، ص 81، به نقل از تذكرة الخواص‌و نيز از كتاب كمال الدين، ج 20، ص 205 نقل شده است.
[10]. دادگستر جهان، به نقل از اصول كافي، ج 1، ص 368.
[11]. مكيال المكارم، ج 1، ص 90، به نقل از الاحتجاج، 2 / 284.
[12]. ابراهيم اميني، دادگستر جهان، ناشر: انتشارات شفق، چ قدس، نوبت چاپ 25، 1381، ص 155.
[13]. دادگستر جهان، ص 78.
[14]. دادگستر جهان، به نقل از اصول كافي، ج 1، ص 368.
[15]. سيد محمد تقي موسوي اصفهاني، مكيال المكارم، ج 1، چ نگين، مترجم سيد مهدي حايري، ص 90.
منبع: اندیشه قم
شرح پرسش:
حضرت حجت (عج) چگونه رابطه عالم غيب و طبيعت هستند و فيض الهي را از خداوند دريافت و به تمام موجودات مي‌رسانند؟
پاسخ:
امام عصر(عج) به دو گونه بر مردم فيض رسانده و واسطه بين عالم غيب و عالم طبيعت است.
1. فيض تكوينی
حضرت حجت(عج) به عنوان يكي از چهارده معصوم علت غايي آفرينش انسان و هستي است، و حديث معروف «لولاك لما خلقت الأفلاك»[1]؛ اگر تو نبودي افلاك را نمي‌آفريدم، بر اين مطلب دلالت مي‌كند. و غايب بودن امام عصر (عج) هم نمي‌تواند مانع از اين فيض تكويني شود. زيرا وجود مقدس امام زمان (عج) واسطه و شرط در فيض رساني است نه ظهور او.[2]
2. فيض‌های تشريعی
الف. «احكام ولايي»؛ حضرت مهدي (عج) گاهي به واسطة افراد خاص در مسائل مهم، حكم نهايي را بيان فرموده‌اند و گاه بي‌واسطه حكم و اختلافي را برطرف كرده‌اند و اين گونه احكام، در عصر غيبت صغري نمونه‌هاي زيادي دارد به عنوان مثال، مرحوم صدوق نقل مي‌كند كه: «امام زمان (عج) بر جعفر كذّاب، هنگامي كه به ناحق، ادّعاي ميراث امام حسن عسكري ـ عليه السّلام ـ كرد، از مكان مجهولي ظاهر شد و فرمود: «اي جعفر! چرا مي‌خواهي حق مرا ببري؟! جعفر متحير و مبهوت ماند. آن گاه حضرت مهدي (عج) غايب شد. جعفر پس از آن، هر چه در ميان مردم گشت، آن حضرت را نيافت تا آن كه مادر حضرت امام حسن عسگري ـ عليه السّلام ـ از دنيا رفت و وصيت كرده بود در خانة امام حسن ـ عليه السّلام ـ دفن شود. جعفر، مانع شد و گفت: «نبايد در اين خانه دفن شود». اين جا نيز حضرت بر او ظاهر شد و فرمود: «اي جعفر! آيا اين خانة تو است؟ پس غايب شد و ديگر ديده نشد».[3]
ب. حضرت به صالحان و پيروانش نظر لطف دارند و مي‌فرمايند: ما نظر خود را از شما بر نمي‌گيريم (كه به حال خود رها شويد)، و فراموش‌تان نمي‌كنيم».[4]
ج. حضرت مهدي (عج) در عصر غيبت صغري و كبري، مهدي باوران را از هدايت‌هاي عمومي و خصوصي خود بي‌بهره نكرده است.[5]
ح. وجود شريف امام عصر (عج) و انتظار ظهورش مايه اميدواري مسلمانان است و اين اميدواري يكي از بزرگترين اسباب موفقيت و پيشرفت در هدف مي‌باشد».[6]
در تأكيد و تأييد مطالب فوق مي‌توان روايات ذيل را بيان نمود.
1. امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «به خدا قسم خداوند از زماني كه آدم را قبض روح فرموده، زمين خود را تاكنون رها نكرده است مگر اين كه در روي آن امامي بوده كه به وسيله او هدايت به سوي خدا انجام مي‌گرفته است، و او حجت خدا بر بندگانش بوده، و پس از اين هم زمين بدون امامي كه حجت خدا براي بندگان اوست باقي نمي‌ماند».[7]
2. امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «اگر زمين بدون امام بماند حتما فرو خواهد رفت».[8]
3. پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: «ستارگان براي اهل آسمان امان هستند و اگر ستارگان از بين بروند، اهل آسمان هم از بين مي‌روند، و خاندان من هم امان اهل زمينند، پس اگر اهل بيت بروند، اهل زمين نيز از بين مي‌روند».[9]
4. امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «خدا ما را به نيكوترين خلقت آفريد و در آسمان و زمين خزانه‌دار علوم خويش قرار داد... و اگر ما نبوديم خدا عبادت نمي‌شد».[10]
5. امام عصر (عج) مي‌فرمايند: «امامان از خدا درخواست مي‌كنند، و او مي‌آفريند و روزي مي‌دهد و اين اجابت درخواست به خاطر تعظيم حق و شأن امامان است.»[11]
گفتني است از اين روايات و احاديث ديگر استفاده مي‌شود كه وجود مقدس امام، غايت نوع و فرد كامل انسانيت و رابطه ميان عالم مادي و عالم ربوبي است و اگر امام نباشد، رابطه بين عالم مادي و دستگاه آفرينش منقطع مي‌گردد. «قلب مقدس امام به منزله ترانسفورماتوري است كه برق كارخانه را به هزاران لامپ مي‌رساند. اشراقات و افاضات عالم‌هاي غيبي، اولاً بر آينه پاك قلب امام و به وسيله او بر دلهاي ساير افراد نازل مي‌گردد. امام قلب عالم وجود و رهبر و مربي نوع انسان است و معلوم است كه حضور و غيبت او، در تربيت اين آثار تفاوتي ندارد.
سليمان مي‌گويد: مردم چگونه از وجود امام غايب منتفع مي‌شوند؟ فرمودند: همان طور كه از خورشيد پشت ابر انتفاع مي‌برند.
در اين حديث و چندين حديث ديگر، وجود مقدس صاحب الامر و انتفاع مردم از وي تشبيه به خورشيد پشت ابر و انتفاع مردم از آن. وجه تشبيه از اين قرار است. در علوم طبيعي و فلكيات ثابت شده است كه خورشيد مركز منظومه شمسي است، جاذبه‌اش حافظ زمين و آن را از سقوط نگه مي‌دارد، زمين را به دور خود چرخانده، شب و روز و فصول مختلف را ايجاد مي‌كند، حرارتش سبب حيات و زندگي حيوانات و گياهان و انسان است و نورش روشني بخش زمين است. در ترتيب اين آثار بين اين كه ظاهر باشد يا پشت ابر، تفاوتي وجود ندارد گرچه كم و بيش دارد.
وجود مقدس امام هم خورشيد و قلب انسانيت و مربي و هادي تكويني است و در ترتيب اين آثار، بين حضور و غيبت او تفاوتي نيست.[12]»
«امّا اين كه امام واسطه فيض است، چون فرد كاملي است كه به تمام عقايد حقه عقيده‌مند است و از اشتباه و خطا و عصيان معصوم است و به واسطه علم و عمل تمام كمالات ممكنه انساني در وي به فعليت رسيده است».[13]
حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ در اين باره مي‌فرمايند: «خداوند ما را به نيكوترين خلقت آفريد و در آسمان و زمين خزانه دار علوم خويش قرار داد... و اگر ما نبوديم خدا عبادت نمي‌شد».[14]
امام عصر (عج) فرمود: «امامان از خداوند تعالي درخواست مي‌كنند و خداوند به خاطر تعظيم حق ايشان، مي‌آفريند و روزي مي‌دهد».[15]
براي مطالعه بيشتر به كتاب‌هاي مكيال المكارم، ج 1، مناظرات امامت و رهبري، ج 3 و دادگستر جهان مراجعه بفرماييد.
پی نوشتها:
[1]. علم اليقين، 1 / 381 في صفات الامام.
[2]. دليل براين مطلب رواياتي است كه در صحفه‌هاي بعدي ذكر شده است.
[3]. انتظار، ش 5، ص 306، به نقل اكمال الدين، ج 2، ص 442.
[4]. سيد محمد تقي موسوي، مكيال المكارم، ج 1 در صفحه‌هاي نخستين.
[5]. به كتاب «عنايات حضرت مهدي (عج)»، نوشته محمد رضا اصفهاني، به علما و طلاب و كتاب كمال الدين صدوق، ج 2 مراجعه شود.
[6]. دادگستر جهان، ص 157.
[7]. النعماني، غيبت، ترجمه محمد جواد غفاري، نشر صدوق، ص 193، حديث 7.
[8]. همان.
[9]. دادگستر جهان، ص 81، به نقل از تذكرة الخواص‌و نيز از كتاب كمال الدين، ج 20، ص 205 نقل شده است.
[10]. دادگستر جهان، به نقل از اصول كافي، ج 1، ص 368.
[11]. مكيال المكارم، ج 1، ص 90، به نقل از الاحتجاج، 2 / 284.
[12]. ابراهيم اميني، دادگستر جهان، ناشر: انتشارات شفق، چ قدس، نوبت چاپ 25، 1381، ص 155.
[13]. دادگستر جهان، ص 78.
[14]. دادگستر جهان، به نقل از اصول كافي، ج 1، ص 368.
[15]. سيد محمد تقي موسوي اصفهاني، مكيال المكارم، ج 1، چ نگين، مترجم سيد مهدي حايري، ص 90.
منبع: اندیشه قم
