پرسش :
علت عدم ازدواج دختران مكرم موسي بن جعفر(ع) به ويژه حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از جهات گوناگون (چنانچه صحت دارد) چه بوده است؟
پاسخ :
ازدواج در اسلام يك امر پسنديده و مورد سفارش بزرگان دين از جمله پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ بوده تا جايي كه پيامبر در مورد كساني كه از ازدواج اعراض مي‌كنند سرزنش كرده و مي‌فرمايد: «اَلنّكاحُ سُنَّتي فَمَن رَغِبَ عَنْ سُنّتي فَلَيسَ مِنّي» ازدواج سنت و برنامه من است، پس كسي كه از سنت من دوري كند از من نيست.[1]
اينكه دختران مكرم حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ ازدواج كرده‌اند يا نه، و اگر ازدواج نكرده‌اند با توجه به سفارش پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ به اين امر علت عدم ازدواج ايشان چه مي‌تواند باشد. اغلب منابع تاريخي كه در مورد زندگاني حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ مي‌باشند به اين نكته اذعان دارند كه اكثر دختران امام هفتم ـ عليه السّلام ـ ازدواج نكرده‌اند. مؤلف تاريخ قديم قم مي‌گويد: «به من رسيده است كه رضائيه، دختران خود را به شوهر نمي‌دادند».[2] و همچنين آقاي اشتهاردي مي‌گويد: «تقريباً قطعي است كه حضرت معصومه ازدواج نكرده است»[3] در اين جا اين سؤال پيش مي‌آيد كه سنت ازدواج كه از مستحبات مؤكد اسلامي است تا آنجا كه رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند: «در اسلام و در پيشگاه خدا بنائي برپا نشده كه محبوبتر و عزيزتر از بناي ازدواج باشد» در حالي كه خاندان رسالت پناه در عمل به سفارشات پيامبر در اولويت بودند براي انجام اين عمل براي يافتن جواب اين سؤال بايد وضع جامعه‌اي كه حضرت معصومه و خواهران مكرّمه‌شان در آن زندگي مي‌كردند اندكي اشاره كرد. جامعه‌اي كه در اوج خفقان بود و دشمني با آل ابي طالب توسط دستگاه حاكمه به اوج خود رسيده بود تا جايي كه كسي جرأت نمي‌كرد خودش را به علويان نزديك كند و يا به آنها منسوب كند. در اين وضع خفقان خانم فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ سنين كودكي را سپري مي‌كرد و از طرفي پدر بزرگوارش را از وطن دور كرده و در بغداد زنداني نمودند و مدت طولاني را آن حضرت در زندان سپري كردند و نهايت در زندان شهيد شدند با اين وجود عدم ازدواج دختران امام هفتم ـ عليه السّلام ـ را مي‌توان به عللي بيان كرد.
اولاً به خاطر نامساعد بودن وضع آن زمان و خفقان حاكم بر جامعه كه بر ضد علويان بود و كسي را جرأت نبود خود را به اين خاندان نزديك كند چه رسد به اينكه با آنها وصلت و ازدواج نمايد زيرا داماد حضرت موسي بن جعفر بودن از نظر دستگاه طاغوتي هارون موجب خطر شديد براي آن داماد مي‌شد. ثانياً: شايد به خاطر عدم كفو و نبودن همسري شايسته غير از آل ابي طالب براي همسري دختران موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ بود. چرا كه در امر ازدواج كفو و برابر هم بودن زوجين اهميت فراوان دارد اگر دختران موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ اين را مورد مداقه قرار نمي‌دادند احتمال داشت كه در دست عده‌اي مسلمان منافق گرفتار شوند. چنانچه امام موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ به دختران و فرزندان خود سفارش كرده بودند كه به رأي و مشورت برادرشان، امام رضا ـ عليه السّلام ـ ازدواج كنند.[4] و اين سفارش بيانگر آن است كه بايد براي آنها همسر مناسبي باشد با توجه به اينكه در مورد حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: اگر خداوند متعال علي ـ عليه السّلام ـ را براي فاطمه ـ سلام الله عليها ـ نمي‌آفريد در سراسر زمين از حضرت آدم گرفته تا هر انساني بعد از او همسر و همتا و مناسبي براي فاطمه ـ سلام الله عليها ـ پيدا نمي‌شد.[5]
اينكه برخي ادعا كرده‌اند دختران حضرت موسي بن جعفر بنا به وصيّت پدرشان ازدواج نكرده‌اند درست نيست زيرا آنچه در سفارش و وصيّت امام موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ مي‌باشد اين است كه دختران آن حضرت بايست، با صلاح ديد و مشورت برادرشان ازدواج كنند نه اينكه خود حضرت مانع ازدواج دختران باشند چون ازدواج سفارش پيامبر بود و خاندان پيامبر هيچ وقت راضي به ترك سفارش پيامبر نمي‌شدند و ديگر اينكه در ميان دختران امام موسي بن جعفر بعضي‌ها ازدواج كرده بودند.
پس اينكه حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ و برخي از خواهران ازدواج نكرده بودند مسلم است و اين هم به خاطر وضع نامساعد و خفقان موجود در عصر آن بزرگواران بود و ديگر اينكه كفو و همسر مناسبي كه لايق كمالات و در شأن حضرت فاطمه معصومه باشد نبوده البته غير از خاندان ابي طالب.
و حديثي از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل شده كه فرمودند: دختران ما براي پسران ما هستند،[6] علاوه بر اينها بايد بدانيم كه حضرت معصومه در سنين جواني از دنيا رفته‌اند شايد در صورت استمرار حيات با موردغŒ مناسب ازدواج مي‌نمودند.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . عاملي، محمد بن حسن،وسائل‌الشيعه، چاپ چهارم، 1391، ج 14، ص 3، بيروت، دارالاحياء التراث العربي.
[2] . قمي، حسن بن محمد بن حسن، تاريخ قديم قم، ترجمه حسن بن علي، تصحيح سيدجلال تهراني، مطبعه مجلسي، ص 211.
[3] . محمدي اشتهاردي، محمد،حضرت معصومه فاطمه دوم، ص 116، انتشارات علامه، چاپ دانش، اول، 75.
[4] . كليني، اصول كافي، ج1، ص 317.
[5] . اصول كافي، ج 1، ص 261.
[6] . شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج 3، باب الاكفاء، ص 393.
ازدواج در اسلام يك امر پسنديده و مورد سفارش بزرگان دين از جمله پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ بوده تا جايي كه پيامبر در مورد كساني كه از ازدواج اعراض مي‌كنند سرزنش كرده و مي‌فرمايد: «اَلنّكاحُ سُنَّتي فَمَن رَغِبَ عَنْ سُنّتي فَلَيسَ مِنّي» ازدواج سنت و برنامه من است، پس كسي كه از سنت من دوري كند از من نيست.[1]
اينكه دختران مكرم حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ ازدواج كرده‌اند يا نه، و اگر ازدواج نكرده‌اند با توجه به سفارش پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ به اين امر علت عدم ازدواج ايشان چه مي‌تواند باشد. اغلب منابع تاريخي كه در مورد زندگاني حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ مي‌باشند به اين نكته اذعان دارند كه اكثر دختران امام هفتم ـ عليه السّلام ـ ازدواج نكرده‌اند. مؤلف تاريخ قديم قم مي‌گويد: «به من رسيده است كه رضائيه، دختران خود را به شوهر نمي‌دادند».[2] و همچنين آقاي اشتهاردي مي‌گويد: «تقريباً قطعي است كه حضرت معصومه ازدواج نكرده است»[3] در اين جا اين سؤال پيش مي‌آيد كه سنت ازدواج كه از مستحبات مؤكد اسلامي است تا آنجا كه رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند: «در اسلام و در پيشگاه خدا بنائي برپا نشده كه محبوبتر و عزيزتر از بناي ازدواج باشد» در حالي كه خاندان رسالت پناه در عمل به سفارشات پيامبر در اولويت بودند براي انجام اين عمل براي يافتن جواب اين سؤال بايد وضع جامعه‌اي كه حضرت معصومه و خواهران مكرّمه‌شان در آن زندگي مي‌كردند اندكي اشاره كرد. جامعه‌اي كه در اوج خفقان بود و دشمني با آل ابي طالب توسط دستگاه حاكمه به اوج خود رسيده بود تا جايي كه كسي جرأت نمي‌كرد خودش را به علويان نزديك كند و يا به آنها منسوب كند. در اين وضع خفقان خانم فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ سنين كودكي را سپري مي‌كرد و از طرفي پدر بزرگوارش را از وطن دور كرده و در بغداد زنداني نمودند و مدت طولاني را آن حضرت در زندان سپري كردند و نهايت در زندان شهيد شدند با اين وجود عدم ازدواج دختران امام هفتم ـ عليه السّلام ـ را مي‌توان به عللي بيان كرد.
اولاً به خاطر نامساعد بودن وضع آن زمان و خفقان حاكم بر جامعه كه بر ضد علويان بود و كسي را جرأت نبود خود را به اين خاندان نزديك كند چه رسد به اينكه با آنها وصلت و ازدواج نمايد زيرا داماد حضرت موسي بن جعفر بودن از نظر دستگاه طاغوتي هارون موجب خطر شديد براي آن داماد مي‌شد. ثانياً: شايد به خاطر عدم كفو و نبودن همسري شايسته غير از آل ابي طالب براي همسري دختران موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ بود. چرا كه در امر ازدواج كفو و برابر هم بودن زوجين اهميت فراوان دارد اگر دختران موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ اين را مورد مداقه قرار نمي‌دادند احتمال داشت كه در دست عده‌اي مسلمان منافق گرفتار شوند. چنانچه امام موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ به دختران و فرزندان خود سفارش كرده بودند كه به رأي و مشورت برادرشان، امام رضا ـ عليه السّلام ـ ازدواج كنند.[4] و اين سفارش بيانگر آن است كه بايد براي آنها همسر مناسبي باشد با توجه به اينكه در مورد حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمودند: اگر خداوند متعال علي ـ عليه السّلام ـ را براي فاطمه ـ سلام الله عليها ـ نمي‌آفريد در سراسر زمين از حضرت آدم گرفته تا هر انساني بعد از او همسر و همتا و مناسبي براي فاطمه ـ سلام الله عليها ـ پيدا نمي‌شد.[5]
اينكه برخي ادعا كرده‌اند دختران حضرت موسي بن جعفر بنا به وصيّت پدرشان ازدواج نكرده‌اند درست نيست زيرا آنچه در سفارش و وصيّت امام موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ مي‌باشد اين است كه دختران آن حضرت بايست، با صلاح ديد و مشورت برادرشان ازدواج كنند نه اينكه خود حضرت مانع ازدواج دختران باشند چون ازدواج سفارش پيامبر بود و خاندان پيامبر هيچ وقت راضي به ترك سفارش پيامبر نمي‌شدند و ديگر اينكه در ميان دختران امام موسي بن جعفر بعضي‌ها ازدواج كرده بودند.
پس اينكه حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ و برخي از خواهران ازدواج نكرده بودند مسلم است و اين هم به خاطر وضع نامساعد و خفقان موجود در عصر آن بزرگواران بود و ديگر اينكه كفو و همسر مناسبي كه لايق كمالات و در شأن حضرت فاطمه معصومه باشد نبوده البته غير از خاندان ابي طالب.
و حديثي از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل شده كه فرمودند: دختران ما براي پسران ما هستند،[6] علاوه بر اينها بايد بدانيم كه حضرت معصومه در سنين جواني از دنيا رفته‌اند شايد در صورت استمرار حيات با موردغŒ مناسب ازدواج مي‌نمودند.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . عاملي، محمد بن حسن،وسائل‌الشيعه، چاپ چهارم، 1391، ج 14، ص 3، بيروت، دارالاحياء التراث العربي.
[2] . قمي، حسن بن محمد بن حسن، تاريخ قديم قم، ترجمه حسن بن علي، تصحيح سيدجلال تهراني، مطبعه مجلسي، ص 211.
[3] . محمدي اشتهاردي، محمد،حضرت معصومه فاطمه دوم، ص 116، انتشارات علامه، چاپ دانش، اول، 75.
[4] . كليني، اصول كافي، ج1، ص 317.
[5] . اصول كافي، ج 1، ص 261.
[6] . شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج 3، باب الاكفاء، ص 393.
