پرسش :
پس از پايان حكومت حضرت مهدی (عج) سرنوشت بشر چه خواهد شد؟
پاسخ :
شرح پرسش:
با توجه به این که هیچ گاه زمین خالی از معصوم نیست، پس از حکومت حضرت مهدی(عج) چه خواهد شد؟ یک نظریه این است که ائمه احدی عشر یکی یکی حکومت خواهند کرد. آیا این نظریه یک توجیه عقلانی یا وحیانی دارد؟ اگر دارد، پس از پایان حکومت ایشان(ع) سرنوشت بشر چه خواهد شد؟
پاسخ:
این که زمین خالی از وجود معصوم(ع) نیست، سخن درستی است و در منابع روایی ما بر آن تأکید شده است. امّا این که پس از ظهور حضرت ولی عصر(عج) و تشکیل حکومت واحد جهانی توسط آن حضرت، چه خواهد شد؟ پاسخ اجمالی این است که سه چیز از مسلّمات دین اسلام و مکتب تشیع است:
1. ظهور حضرت مهدی موعود(عج) و تشکیل حکومت جهانی و برقراری نظام عدل در سراسر گیتی؛
2. برپایی قیامت و حسابرسی پس از ظهور امام عصر(عج) و شهادت آن حضرت؛
3. دوران امامت امام عصر(عج) پس از ظهور طولانی نیست، امّا حکومت جهانی اسلام پس از او ادامه خواهد یافت.
این سه مطلب قطعی و مورد اتفاق همه علما، حکما و متکلمان اسلامی و شیعی است و آیات و روایات بیشماری آن را تأیید میکند.
سخن، در مدت زمان پس از ظهور امام عصر(عج) و از دنیا رفتن ایشان تا پيش از شروع قيامت و نابودي اين جهان است.
همچنين اسلام دين خاتم، جاويد و جهانی است و ديگر دينی نخواهد آمد و تا قيامت بايد در زمين استقرار و حاكميت داشته باشد. مجموع اين مطالب اقتضا می‌كند كه اسلام پاسخی براي سؤال فوق (يعنی سرنوشت بشر پس از ظهور امام عصر زمان) داشته باشد، در غير اين صورت، دينِ كامل و خاتم بودن و نيز جاويد و جهانی بودن اسلام، زير سؤال رفته، مورد ترديد واقع می‌شود.
اما اسلام به اين مسأله هم پاسخ صريح و روشنی داده است و در اين راستا، مسأله «رجعت» را طرح و ارائه نموده است. در اينجا به اختصار مسأله رجعت تعريف و تبيين می‌شود.
رجعت به معنای بازگشت است و در اصطلاح، اعتقاد به بازگشت امامان(ع) به این جهان بعد از ظهور حضرت ولی عصر(عج) میباشد که در روایات متواتری به اثبات رسیده است. در ضمن آیه 82 سوره نمل، این روایت وارد شده که مقصود از «دابّة الارض» حضرت علی(ع) است که در آستانه قیامت ظاهر می‌شود. امّا این که در رجعت همه امامان(ع) میآیند یا به حضرت علی(ع) و سید الشهدا(ع) منحصر است، اختلافی است. (تفسیر نمونه، ذیل آیه 82 سوره نمل)
توضیح آن که بنابر اعتقاد و اجماع بسیاری از بزرگان علمای شیعه، مانند شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، شیخ طبرسی، سید بن طاووس و غیر آنان، پس از آن که حکومت الهی ـ اسلامی حضرت مهدی(عج) در سراسر جهان استقرار یافت، با توجه به این که از یک طرف مدت حکومت شخص حضرت مهدی(عج) محدود است، و از طرف دیگر استمرار حکومت اسلامی تا سرانجام این دنیا حتمی است، و این دولت کریمه اهل بیت پیامبر(ص) آخرین دولت در دنیا میباشد(شیخ کلینی، اصول کافی، ج 1 بیروت: بی نا، بی تا ص 471)، و نیز روایاتی که میگوید زمین در هیچ زمانی از حجت خدا خالی نخواهد بود(همان، ص 168 ـ 174، 178، 384 ـ 385)، رجعت ائمه(ع) حتمی خواهد بود. در زیارت «جامعه کبیره» و مانند آن بر رجعت ائمه(ع) پس از ظهور امام زمان(عج) تصریح شده است. (جهت اطلاع بیشتر، ر.ک: رجعت از نظر شیعه، نجمالدین طبسی؛ رجعت، خادمی شیرازی؛ رجعت، علامه مجلسی؛ شیعه و رجعت، سید محمد میرشاه ولد.)
بر اساس اعتقاد به موضوع رجعت، حداقل برخی ائمه معصومین(ع)، به ویژه حضرت امام علی(ع) و حضرت امام حسین(ع)، و برخی شیعیان پاک باخته و مؤمنان راستین که در راه دفاع از حریم ولایت و امامت همه گونه آزار و شکنجه روحی و جسمی، و نیزآوارگی و اسارت و شهادت مظلومانه را متحمل شدهاند، به دنیا برمیگردند، و به موازات آن، گروهی از سردمداران شرک و نفاق و زورمندان خونآشام و یاران پر و پا قرص آن‌ها نیز به دنیا برگردانده میشوند تا به سزای اعمال ننگین‌شان برسند؛ هر چند کیفر نهایی و کامل آن‌ها در روز جزا خواهد بود.
دلایل رجعت
دلیل رجعت، نقلی است و طبق روایات، به وقوع خواهد پیوست و منافاتی با نظام حاکم بر جهان نیز ندارد، زیرا این موضوع نیز نظیر سایر معجزات امری خارقالعاده است نه غیر ممکن. از قدرت انسان‌ها خارج است امّا برای خدای قادر متعال سهل و ممکن است. براساس آیات صریح قرآن کریم، خداوند متعال، قادر مطلق است و بر هرکاری که اراده کند، تواناست و هیچ چیز و هیچ کس نمیتواند توانایی او را محدود کند.
آیات و روایات زیادی مسئله رجعت را تأیید کرده است؛ به طوری که علامه مجلسی حدود 200 آیه و 500 حدیث را درباره رجعت جمعآوری کرده است(ر.ک: بحارالانوار، ج 53، ص 39 ـ 144)، و شیخ حر عاملی در کتاب «الایقاظ من الهجعه بالبرهان علی الرجعه»، 600 حدیث روایت نموده است.
فلسفه رجعت
با اندیشه در انگیزههای رجعت به دو هدف بلند از اهداف این موضوع پی میبریم:
1. نشان دادن جلال و شکوه واقعی اسلام و سرافکندگی کفار و ستمگران؛
2. ظهور عدالت تامّه الهی در همین دنیا و پیروزی نهایی حق بر باطل و کیفر کافران و ستمگران در همین دنیا و عزت و سربلندی اولیای الهی و مؤمنان راستین، طبق وعده الهی در قرآن.(جعفر سبحانی، شیعه پاسخ میگوید نشر مشعر ص 51)
شرح پرسش:
با توجه به این که هیچ گاه زمین خالی از معصوم نیست، پس از حکومت حضرت مهدی(عج) چه خواهد شد؟ یک نظریه این است که ائمه احدی عشر یکی یکی حکومت خواهند کرد. آیا این نظریه یک توجیه عقلانی یا وحیانی دارد؟ اگر دارد، پس از پایان حکومت ایشان(ع) سرنوشت بشر چه خواهد شد؟
پاسخ:
این که زمین خالی از وجود معصوم(ع) نیست، سخن درستی است و در منابع روایی ما بر آن تأکید شده است. امّا این که پس از ظهور حضرت ولی عصر(عج) و تشکیل حکومت واحد جهانی توسط آن حضرت، چه خواهد شد؟ پاسخ اجمالی این است که سه چیز از مسلّمات دین اسلام و مکتب تشیع است:
1. ظهور حضرت مهدی موعود(عج) و تشکیل حکومت جهانی و برقراری نظام عدل در سراسر گیتی؛
2. برپایی قیامت و حسابرسی پس از ظهور امام عصر(عج) و شهادت آن حضرت؛
3. دوران امامت امام عصر(عج) پس از ظهور طولانی نیست، امّا حکومت جهانی اسلام پس از او ادامه خواهد یافت.
این سه مطلب قطعی و مورد اتفاق همه علما، حکما و متکلمان اسلامی و شیعی است و آیات و روایات بیشماری آن را تأیید میکند.
سخن، در مدت زمان پس از ظهور امام عصر(عج) و از دنیا رفتن ایشان تا پيش از شروع قيامت و نابودي اين جهان است.
همچنين اسلام دين خاتم، جاويد و جهانی است و ديگر دينی نخواهد آمد و تا قيامت بايد در زمين استقرار و حاكميت داشته باشد. مجموع اين مطالب اقتضا می‌كند كه اسلام پاسخی براي سؤال فوق (يعنی سرنوشت بشر پس از ظهور امام عصر زمان) داشته باشد، در غير اين صورت، دينِ كامل و خاتم بودن و نيز جاويد و جهانی بودن اسلام، زير سؤال رفته، مورد ترديد واقع می‌شود.
اما اسلام به اين مسأله هم پاسخ صريح و روشنی داده است و در اين راستا، مسأله «رجعت» را طرح و ارائه نموده است. در اينجا به اختصار مسأله رجعت تعريف و تبيين می‌شود.
رجعت به معنای بازگشت است و در اصطلاح، اعتقاد به بازگشت امامان(ع) به این جهان بعد از ظهور حضرت ولی عصر(عج) میباشد که در روایات متواتری به اثبات رسیده است. در ضمن آیه 82 سوره نمل، این روایت وارد شده که مقصود از «دابّة الارض» حضرت علی(ع) است که در آستانه قیامت ظاهر می‌شود. امّا این که در رجعت همه امامان(ع) میآیند یا به حضرت علی(ع) و سید الشهدا(ع) منحصر است، اختلافی است. (تفسیر نمونه، ذیل آیه 82 سوره نمل)
توضیح آن که بنابر اعتقاد و اجماع بسیاری از بزرگان علمای شیعه، مانند شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، شیخ طبرسی، سید بن طاووس و غیر آنان، پس از آن که حکومت الهی ـ اسلامی حضرت مهدی(عج) در سراسر جهان استقرار یافت، با توجه به این که از یک طرف مدت حکومت شخص حضرت مهدی(عج) محدود است، و از طرف دیگر استمرار حکومت اسلامی تا سرانجام این دنیا حتمی است، و این دولت کریمه اهل بیت پیامبر(ص) آخرین دولت در دنیا میباشد(شیخ کلینی، اصول کافی، ج 1 بیروت: بی نا، بی تا ص 471)، و نیز روایاتی که میگوید زمین در هیچ زمانی از حجت خدا خالی نخواهد بود(همان، ص 168 ـ 174، 178، 384 ـ 385)، رجعت ائمه(ع) حتمی خواهد بود. در زیارت «جامعه کبیره» و مانند آن بر رجعت ائمه(ع) پس از ظهور امام زمان(عج) تصریح شده است. (جهت اطلاع بیشتر، ر.ک: رجعت از نظر شیعه، نجمالدین طبسی؛ رجعت، خادمی شیرازی؛ رجعت، علامه مجلسی؛ شیعه و رجعت، سید محمد میرشاه ولد.)
بر اساس اعتقاد به موضوع رجعت، حداقل برخی ائمه معصومین(ع)، به ویژه حضرت امام علی(ع) و حضرت امام حسین(ع)، و برخی شیعیان پاک باخته و مؤمنان راستین که در راه دفاع از حریم ولایت و امامت همه گونه آزار و شکنجه روحی و جسمی، و نیزآوارگی و اسارت و شهادت مظلومانه را متحمل شدهاند، به دنیا برمیگردند، و به موازات آن، گروهی از سردمداران شرک و نفاق و زورمندان خونآشام و یاران پر و پا قرص آن‌ها نیز به دنیا برگردانده میشوند تا به سزای اعمال ننگین‌شان برسند؛ هر چند کیفر نهایی و کامل آن‌ها در روز جزا خواهد بود.
دلایل رجعت
دلیل رجعت، نقلی است و طبق روایات، به وقوع خواهد پیوست و منافاتی با نظام حاکم بر جهان نیز ندارد، زیرا این موضوع نیز نظیر سایر معجزات امری خارقالعاده است نه غیر ممکن. از قدرت انسان‌ها خارج است امّا برای خدای قادر متعال سهل و ممکن است. براساس آیات صریح قرآن کریم، خداوند متعال، قادر مطلق است و بر هرکاری که اراده کند، تواناست و هیچ چیز و هیچ کس نمیتواند توانایی او را محدود کند.
آیات و روایات زیادی مسئله رجعت را تأیید کرده است؛ به طوری که علامه مجلسی حدود 200 آیه و 500 حدیث را درباره رجعت جمعآوری کرده است(ر.ک: بحارالانوار، ج 53، ص 39 ـ 144)، و شیخ حر عاملی در کتاب «الایقاظ من الهجعه بالبرهان علی الرجعه»، 600 حدیث روایت نموده است.
فلسفه رجعت
با اندیشه در انگیزههای رجعت به دو هدف بلند از اهداف این موضوع پی میبریم:
1. نشان دادن جلال و شکوه واقعی اسلام و سرافکندگی کفار و ستمگران؛
2. ظهور عدالت تامّه الهی در همین دنیا و پیروزی نهایی حق بر باطل و کیفر کافران و ستمگران در همین دنیا و عزت و سربلندی اولیای الهی و مؤمنان راستین، طبق وعده الهی در قرآن.(جعفر سبحانی، شیعه پاسخ میگوید نشر مشعر ص 51)
