پرسش :
اگر مرد از دنيا رفته باشد استيفاي نفقه زن به عهده چه كسي مي باشد؟
پاسخ :
اصولا نفقه براي ايام زوجيت است و بعد از انحلال نكاح و از بين رفتن رابطه زوجيت زن مستحق نفقه نيست. با اين حال در دو مورد استثنائي، قانون مدني پس از انحلال نكاح نيز زن را مستحق نفقه شناخته است.
1. مطلقه رجعيه در ايام عده مستحق نفقه است مگر اين كه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد. (بند اول ماده 1109 قانون مدني)
2. در عده فسخ نكاح يا طلاق بأين، اگر زن آبستن باشد داراي حق نفقه است (بند دوم ماده 1109)
در خصوص مورد سؤال، كه هر گاه زني شوهرش فوت كرده و از شوهر خود حامله نباشد، فقها به اجماع معتقدند كه نفقه در ايام عده بر ذمه زوج يا شخص ديگر نيست. ولي در صورت حمل، بين فقها دو قول وجود دارد:
الف. شيخ طوسي به استناد روايت ابي الصباح كناني، اظهار داشته است كه در ايام حمل نفقه زوجه از سهميه جنين پرداخت مي گردد.
ب. مشهور فقهاي اماميه (محقق حلي در شرايع، علامه در قواعد، حضرت امام در تحريرالوسيله، ج 2،ص 315) به استناد روايات ديگري كه مدلول آن ها برخلاف مستند شيخ است، معتقدند زن حامله اي كه شوهرش فوت كرده نفقه ندارد زيرا نه از تركه شوهر و نه از سهميه فرزند. قانون مدني نيز در ماده 1110، از نظريه اخير پيروي كرده و به طور مطلق گفته است: «در عده وفات زن حق نفقه ندارد» اعم از اين كه باردار باشد، يا غير باردار. اما برخي از حقوقدانان (ر.ك: سيد حسين صفايي، حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران،1370، ص 187؛ سيد حسن امامي، حقوق مدني، بي جا، كتاب فروشي اسلاميه، چ 12، 1374، ج 4،ص 441؛ مصطفي محقق داماد، بررسي فقهي حقوق خانواده، تهران، مركز نشر علوم اسلامي، چ 7، 1379) گفته اند: هر چند قانون مدني براساس نظريه مشهور فقهاي اماميه، حكم كرده است كه زن در عده وفات به طور مطلق مستحق نفقه نيست، ولي انصاف و عدالت قضايي ايجاب مي كند كه از نظريه شيخ طوسي پيروي نموده و قايل شد كه زن در صورت حامله بودن در عده وفات مستحق نفقه است و بايستي از تركه شوهر او تأمين شود. بنابراين، چون مبناي نفقه بر روابط خانوادگي استوار گرديده، رابطه اي است شخصي، كه با از بين رفتن شخص شوهر محل وجوب نفقه نيز از ميان مي رود و افرادي ديگري مكلف به پرداخت آن نمي باشند. البته اگر سهم الارث كه از ناحيه شوهر به زن رسيده است، كفاف زندگي او را نكند، حكومت اسلامي و ساير نهادهاي خيريه وظيفه دارند كه وي را تحت حمايت مالي قرار داده و تأمين كنند.
porseman.org
اصولا نفقه براي ايام زوجيت است و بعد از انحلال نكاح و از بين رفتن رابطه زوجيت زن مستحق نفقه نيست. با اين حال در دو مورد استثنائي، قانون مدني پس از انحلال نكاح نيز زن را مستحق نفقه شناخته است.
1. مطلقه رجعيه در ايام عده مستحق نفقه است مگر اين كه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد. (بند اول ماده 1109 قانون مدني)
2. در عده فسخ نكاح يا طلاق بأين، اگر زن آبستن باشد داراي حق نفقه است (بند دوم ماده 1109)
در خصوص مورد سؤال، كه هر گاه زني شوهرش فوت كرده و از شوهر خود حامله نباشد، فقها به اجماع معتقدند كه نفقه در ايام عده بر ذمه زوج يا شخص ديگر نيست. ولي در صورت حمل، بين فقها دو قول وجود دارد:
الف. شيخ طوسي به استناد روايت ابي الصباح كناني، اظهار داشته است كه در ايام حمل نفقه زوجه از سهميه جنين پرداخت مي گردد.
ب. مشهور فقهاي اماميه (محقق حلي در شرايع، علامه در قواعد، حضرت امام در تحريرالوسيله، ج 2،ص 315) به استناد روايات ديگري كه مدلول آن ها برخلاف مستند شيخ است، معتقدند زن حامله اي كه شوهرش فوت كرده نفقه ندارد زيرا نه از تركه شوهر و نه از سهميه فرزند. قانون مدني نيز در ماده 1110، از نظريه اخير پيروي كرده و به طور مطلق گفته است: «در عده وفات زن حق نفقه ندارد» اعم از اين كه باردار باشد، يا غير باردار. اما برخي از حقوقدانان (ر.ك: سيد حسين صفايي، حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران،1370، ص 187؛ سيد حسن امامي، حقوق مدني، بي جا، كتاب فروشي اسلاميه، چ 12، 1374، ج 4،ص 441؛ مصطفي محقق داماد، بررسي فقهي حقوق خانواده، تهران، مركز نشر علوم اسلامي، چ 7، 1379) گفته اند: هر چند قانون مدني براساس نظريه مشهور فقهاي اماميه، حكم كرده است كه زن در عده وفات به طور مطلق مستحق نفقه نيست، ولي انصاف و عدالت قضايي ايجاب مي كند كه از نظريه شيخ طوسي پيروي نموده و قايل شد كه زن در صورت حامله بودن در عده وفات مستحق نفقه است و بايستي از تركه شوهر او تأمين شود. بنابراين، چون مبناي نفقه بر روابط خانوادگي استوار گرديده، رابطه اي است شخصي، كه با از بين رفتن شخص شوهر محل وجوب نفقه نيز از ميان مي رود و افرادي ديگري مكلف به پرداخت آن نمي باشند. البته اگر سهم الارث كه از ناحيه شوهر به زن رسيده است، كفاف زندگي او را نكند، حكومت اسلامي و ساير نهادهاي خيريه وظيفه دارند كه وي را تحت حمايت مالي قرار داده و تأمين كنند.
porseman.org
