پرسش :
بر خطبه فدکیه که از معجزات بالغه و کرامات باقیه حضرت صدیقة زهراست (س) ، چه شرحهایی نوشته شده است؟
پاسخ :
خطبة فدکیه پردههای نفاق را کنار زد و چهرهها را معرفی کرد تا نسلهای آینده به اشتباه نیفتند و چراغ همیشه روشنی در پیش رو داشته باشند تا راه سوء استفادة دزدان عقیده را بسته، و راه آل محمد ـ علیهم السّلام ـ بخوبی شناخته شود.
این خطابه حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ با اسناد معتبر و راویانی برجسته همچون ابا عبدالله الحسین ـ علیه السّلام ـ ، زینب کبری ـ سلام الله علیها ـ ، امام باقر ـ علیه السّلام ـ و عبدالله نوه امام حسن مجتبی و از دیگر راویان و در کتابهای دلائل الامامه، بلاغات النساء، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید از علمای اهل سنت، المبین، احتجاج طبرسی، کشف الغمه اربلی، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار قاضی نعمان مغربی، الطرائف ابن طاوس، انوار الیقین فی امامة امیرالمؤمنین، بحارالانوار علامه مجلسی و... نقل شده است و صحت این خطبه مورد تأیید همة علمای شیعه و نیز بزرگان اهل سنت میباشد. این سند معتبر بر حقانیت شیعه چنین شروع میشود:
آنگاه که ابوبکر بر آن شد که فدک را از فاطمه ـ سلام الله علیها ـ بگیرد و کارگزار حضرت را از آن جا بیرون راند، این خبر به آن بانو رسید،مقنعه خویش را بر سر بست و تن پوش خود را بر خویش پوشید و با همراهی گروهی از بستگان و بانوان خویشاوندش رو به مسجد آورد، هنگام حرکت جامة حضرتش به زمین کشیده میشد و دامن لباس زیر پایش میرفت، راه رفتن آن بانو چنان بود که گویی پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ راه میرود؛[1]
این خطبه دارای مضامین بسیار عالی و راهکارهای مناسب برای برون رفت از فتنة انحراف، نفاق و پیروی از شیطان است و آن حضرت چنان این راهکارها را ترسیم نموده که بر همه حجت تمام شده و راه هر عذر و توجیهی را بسته است و ما فقط به چند نمونه اشارهای کوتاه میکنیم:
1. حمد و ثنای الهی و ترسیم توحید و صفات خداوند و بیان اسراری از خلقت و علت تکلیف انسانها؛
2. ترسیمی از رسالت با روشن گری وضعیت اجتماعی زمان بعثت که با حال جهل و بت پرستی به سر میبردند؛
3. وظیفة اساسی مسلمانان که اولین حاملان پیام نبوت در سایة امامت بر امتها و نسلهای آینده بودند؛
4. عمل به قرآن کریم فقط در کنار عترت و یادآوری یادگار پیامبر بودن اهل بیت عصمت و طهارت؛
5. بیان اسرار احکام اسلامی و معرفی اهل بیت عصمت و طهارت به عنوان تنهاترین وسیله برای رفتن به بارگاه خداوندی؛
6. معرفی خود به عنوان پارة تن رسول الله و معصومه و سیدة زنان که هشداری بود برای مردمی که از حقانیت ولایت دفاع نمیکردند؛
7. یادآوری رشادتهای امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ در تبلیغ اسلام و اهمیت ولایت و امامت در نظام جامعه اسلامی؛
8. هشدار به مردم در عقب گردشان به سوی جهل، انحراف، نفاق و پیروی از شیطان پس از رحلت پیامبر؛
9. تعریف واقعی فتنه که عدّهای به بهانة نیافتادن به فتنه راه را بیراهه رفته و با حق کشی دربارة ولایت به سوی فتنه ارتداد درافتادند چرا که کنار گذاشتن دین خدا، قرآن کریم و دستورات پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ خود فتنهای بس خطرناک است؛
10. توبیخ غصب کنندههای فدک و خط بطلان کشیدن بر استدلالهای غیر منطقی آنها با استناد به قرآن و جوابهای دندان شکن؛
11. شکایت از ظالمان به سوی قبر شریف پدر و نصرت طلبی از انصار و سرزنش آنها به خاطر بی توجهی به ظلم بر ولایت؛
12. یادآوری حادثة فراموش نشدنی و غیر قابل انکار غدیر خم و اینکه پس از غدیر، هیچ کس نمیتواند در نپذیرفتن ولایت و امامت امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ عذری داشته باشد.[2]
این خطبه علاوه بر ترجمه، شرحهای فراوانی در طول تاریخ شده است که برای مطالعه و فهم بیشتر در اطراف این خطبه و مفاهیم بلند آن به چند نمونه اشاره میکنیم البته فقط از کتابهای فارسی و چاپ شده وگرنه در زبانهای عربی و... نیز فراوان است:
1. حضرت زهرا و ماجرای غم انگیز فدک؛ ناصر مکارم شیرازی؛
2. فدک در تاریخ ،شهید محمد باقر صدر، ترجمه: محمود عابدی؛
3. اسرار فدک؛ محمد باقر انصاری و حسین رجایی؛
4. نقش تاریخی سیاسی فدک، شهید محمد باقر صدر،ترجمه: علی اکبر حسینی؛
5. فدک و بازتابهای تاریخی و سیاسی آن، علی اکبر حسینی؛
6. فدک معتبرترین سند تاریخ؛ علیرضا حسینی؛
7. فاطمه ـ سلام الله علیها ـ و فدک، محمد حسین ضیائی بیگدلی؛
8. سیری مختصر در ماجرای غم انگیز فدک؛
9. سوگنامه فدک، سید محمد تقی تقوی؛
10. دفاع زهرا ـ سلام الله علیها ـ از ولایت، محمد عابدین زاده؛
11. دفاع از حریم حق ، عمران علی زاده
البته در کتاب های فراوان دیگری هم که به تبیین زندگانی حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ پرداختهاند، خطبة فدک و شرحهایی بر تکههایی از آن آمده است که برای پرهیز ازطولانی شدن، آنها را نیاوردیم.
پاورقی ها:
[1] . رضاداد، عبدالله؛ بوی گل یاس، مشهد، تاسوعا، 1381 هـ ش، ص 11.
[2] . برگرفتهای از خطبة فدک از کتاب بوی گل یاس.
خطبة فدکیه پردههای نفاق را کنار زد و چهرهها را معرفی کرد تا نسلهای آینده به اشتباه نیفتند و چراغ همیشه روشنی در پیش رو داشته باشند تا راه سوء استفادة دزدان عقیده را بسته، و راه آل محمد ـ علیهم السّلام ـ بخوبی شناخته شود.
این خطابه حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ با اسناد معتبر و راویانی برجسته همچون ابا عبدالله الحسین ـ علیه السّلام ـ ، زینب کبری ـ سلام الله علیها ـ ، امام باقر ـ علیه السّلام ـ و عبدالله نوه امام حسن مجتبی و از دیگر راویان و در کتابهای دلائل الامامه، بلاغات النساء، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید از علمای اهل سنت، المبین، احتجاج طبرسی، کشف الغمه اربلی، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار قاضی نعمان مغربی، الطرائف ابن طاوس، انوار الیقین فی امامة امیرالمؤمنین، بحارالانوار علامه مجلسی و... نقل شده است و صحت این خطبه مورد تأیید همة علمای شیعه و نیز بزرگان اهل سنت میباشد. این سند معتبر بر حقانیت شیعه چنین شروع میشود:
آنگاه که ابوبکر بر آن شد که فدک را از فاطمه ـ سلام الله علیها ـ بگیرد و کارگزار حضرت را از آن جا بیرون راند، این خبر به آن بانو رسید،مقنعه خویش را بر سر بست و تن پوش خود را بر خویش پوشید و با همراهی گروهی از بستگان و بانوان خویشاوندش رو به مسجد آورد، هنگام حرکت جامة حضرتش به زمین کشیده میشد و دامن لباس زیر پایش میرفت، راه رفتن آن بانو چنان بود که گویی پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ راه میرود؛[1]
این خطبه دارای مضامین بسیار عالی و راهکارهای مناسب برای برون رفت از فتنة انحراف، نفاق و پیروی از شیطان است و آن حضرت چنان این راهکارها را ترسیم نموده که بر همه حجت تمام شده و راه هر عذر و توجیهی را بسته است و ما فقط به چند نمونه اشارهای کوتاه میکنیم:
1. حمد و ثنای الهی و ترسیم توحید و صفات خداوند و بیان اسراری از خلقت و علت تکلیف انسانها؛
2. ترسیمی از رسالت با روشن گری وضعیت اجتماعی زمان بعثت که با حال جهل و بت پرستی به سر میبردند؛
3. وظیفة اساسی مسلمانان که اولین حاملان پیام نبوت در سایة امامت بر امتها و نسلهای آینده بودند؛
4. عمل به قرآن کریم فقط در کنار عترت و یادآوری یادگار پیامبر بودن اهل بیت عصمت و طهارت؛
5. بیان اسرار احکام اسلامی و معرفی اهل بیت عصمت و طهارت به عنوان تنهاترین وسیله برای رفتن به بارگاه خداوندی؛
6. معرفی خود به عنوان پارة تن رسول الله و معصومه و سیدة زنان که هشداری بود برای مردمی که از حقانیت ولایت دفاع نمیکردند؛
7. یادآوری رشادتهای امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ در تبلیغ اسلام و اهمیت ولایت و امامت در نظام جامعه اسلامی؛
8. هشدار به مردم در عقب گردشان به سوی جهل، انحراف، نفاق و پیروی از شیطان پس از رحلت پیامبر؛
9. تعریف واقعی فتنه که عدّهای به بهانة نیافتادن به فتنه راه را بیراهه رفته و با حق کشی دربارة ولایت به سوی فتنه ارتداد درافتادند چرا که کنار گذاشتن دین خدا، قرآن کریم و دستورات پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ خود فتنهای بس خطرناک است؛
10. توبیخ غصب کنندههای فدک و خط بطلان کشیدن بر استدلالهای غیر منطقی آنها با استناد به قرآن و جوابهای دندان شکن؛
11. شکایت از ظالمان به سوی قبر شریف پدر و نصرت طلبی از انصار و سرزنش آنها به خاطر بی توجهی به ظلم بر ولایت؛
12. یادآوری حادثة فراموش نشدنی و غیر قابل انکار غدیر خم و اینکه پس از غدیر، هیچ کس نمیتواند در نپذیرفتن ولایت و امامت امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ عذری داشته باشد.[2]
این خطبه علاوه بر ترجمه، شرحهای فراوانی در طول تاریخ شده است که برای مطالعه و فهم بیشتر در اطراف این خطبه و مفاهیم بلند آن به چند نمونه اشاره میکنیم البته فقط از کتابهای فارسی و چاپ شده وگرنه در زبانهای عربی و... نیز فراوان است:
1. حضرت زهرا و ماجرای غم انگیز فدک؛ ناصر مکارم شیرازی؛
2. فدک در تاریخ ،شهید محمد باقر صدر، ترجمه: محمود عابدی؛
3. اسرار فدک؛ محمد باقر انصاری و حسین رجایی؛
4. نقش تاریخی سیاسی فدک، شهید محمد باقر صدر،ترجمه: علی اکبر حسینی؛
5. فدک و بازتابهای تاریخی و سیاسی آن، علی اکبر حسینی؛
6. فدک معتبرترین سند تاریخ؛ علیرضا حسینی؛
7. فاطمه ـ سلام الله علیها ـ و فدک، محمد حسین ضیائی بیگدلی؛
8. سیری مختصر در ماجرای غم انگیز فدک؛
9. سوگنامه فدک، سید محمد تقی تقوی؛
10. دفاع زهرا ـ سلام الله علیها ـ از ولایت، محمد عابدین زاده؛
11. دفاع از حریم حق ، عمران علی زاده
البته در کتاب های فراوان دیگری هم که به تبیین زندگانی حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ پرداختهاند، خطبة فدک و شرحهایی بر تکههایی از آن آمده است که برای پرهیز ازطولانی شدن، آنها را نیاوردیم.
پاورقی ها:
[1] . رضاداد، عبدالله؛ بوی گل یاس، مشهد، تاسوعا، 1381 هـ ش، ص 11.
[2] . برگرفتهای از خطبة فدک از کتاب بوی گل یاس.
