پرسش :
مدفن رأس الحسین (علیه‌السلام) کجاست؟
پاسخ :
شرح پرسش:
چرا در خصوص مدفن رأس الحسین (علیه‌السلام) اختلاف است؟ قول صحیح در این خصوص کدامین قول است؟
پاسخ:
همان گونه که مشهور است، اقوال متفاوتی پیرامون محل دفن سر مقدس اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) ذکر شده است؛ که خلاصه آنها از این قرار است:
ـ مدینه، قبرستان بقیع:
در برخی از کتب تاریخی آمده است که یزید پس از شهادت امام حسین (علیه‌السلام)، گروهی از بنی هاشم را از مدینه به شام طلبید. سپس به همراهی چند نفر از بنی امیه، آنان را با سر بریده امام حسین (علیه‌السلام) به مدینه گسیل داشت و سفارش کرد که رأس الحسین در اختیار عمرو بن سعید فرماندار مدینه قرار گیرد. عمرو نیز بعد از تشریفات خاص و سخنانی در این خصوص، سرانجام آن را در قبرستان دفن کرد. این قول از ابن نما، مناقب ابن شهر آشوب و ابوالعلاء حافظ نقل شده است:
ـ دمشق، باب الفرادیس در مسجد جامع اموی:
منصور بن جمهور می‌گوید: سر بریده امام در خزانه بنی امیه یافتم و سپس در پارچه‌ای پیچیده و در مکان مذکور دفن کردم. از سلیمان بن عبدالملک آمده است که وی در دوران حکومت خویش، سر مقدس را در لباسهای زیبایی پیچیده و با جمعی از توده‌های مردم با نماز خواند و در مقبره مسلمانان دفن کرد. مدتی بعد، عمر بن عبد العزیز محل دفن را باز کرد و سر
امام حسین (علیه‌السلام) را همانند زمان شهادت سالم یافت و دستور داد سر مبارک را به کربلا منتقل کنند و با جسد دفن نمایند.
ـ در کشور مصر:
در محلی که بدان مشهدالرأس یا مشهدالکریم می‌گویند. مردم این کشور در روزهای ویژه، آنجا را به عنوان محل دفن سر مبارک امام حسین (علیه‌السلام) زیارت می‌کنند و ممکن است یزید برای ترساندن مردم و عاشقان اهل بیت (علیهم السلام)، سر مطهر را چند روزی به مصر نیز فرستاده باشد.
ـ شهر نجف:
در روایتی آمده است: حضرت امام صادق (علیه‌السلام) وارد نجف شد و سه محل را زیارت کرد و هر کدام، دو رکعت نماز خواند. مبارک بن خباز می‌گوید: چون از حضرت توضیح خواستم، فرمود: «محل اول مقبره امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بود، محل دوم سر مبارک
اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) و محل سوم محلی است که منبر قائم آل محمد در آنجا قرار می‌گیرد.[1]
روایت دیگری نیز از امام صادق (علیه‌السلام) از طریق یزید بن عمرو بن طلحه نقل شده که رأس مبارک امام حسین (علیه‌السلام)، در خارج کوفه به سوی نجف اشرف در نزدیکی قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) دفن گردیده است[2].
ـ کربلا:
قول صحیح آنکه سر مقدس اباعبدالله (علیه‌السلام) در کربلا، کنار جسد مطهرش دفن شده است. اکثر علماء و محققین و مورخین، همین نظر را صحیح می‌دانند[3]. مرحوم علامه مجلسی، سید مرتضی علم الهدی، سید بن طاووس، شیخ طوسی و دیگر بزرگان، همگی این قول را مورد تأیید قرار داده و اقوال دیگر را معتبر ندانسته‌اند. این عده احادیثی را که ناظر بر محل دفن سر امام در محلی غیر از کربلاست، را غیر موثق و یا مجهول می‌دانند.
اما آنچه باعث شهرت دفن سر مبارک امام در اماکن مقدس مذکور گردیده است، این است که یزید تا مدتی، جهت ترساندن مردم و به نظر خود ایجاد آرامش، آن را به شهرهای مختلف می‌فرستاد و این سر مبارک، روزها یا ساعت‌ها در این اماکن قرار گرفته‌اند و به تدریج در طول تاریخ موقف سر، به عنوان مدفن سر ثبت شده است و بشیر بن جذلم در مدینه منوره به این موضوع اشاره نموده که رأس حسین (علیه‌السلام) در شهرها به گردش پرداخت.
وجود این سر مبارک و گردش آن در شهرها، برکات بسیاری داشت. عصر روز عاشورا، نه تنها دوستان، بلکه دشمنان را به گریه واداشت. شام عاشورا، مطبخ خولی را نور باران کرد. کاخ ابن زیاد را به عزا نشاند و زید بن ارقم را به ستیز با ابن مرجانه دعوت کرد، تا از بوسه گیری پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) حدیث بخواند و جمعیت را بگریاند. خفته‌ها را بیدار نموده و عالم مسیحی را با خود همکیش کرد و سرانجام در هدر دادن زحمات و تبلیغات ۴۶ ساله امویها مؤثر واقع شد[4].
پی‌نوشت‌ها:
[1] - وسائل الشیعه: ج ۱۰، ص ۳۰۹.
[2] - مناقب آل ابی طالب: ج ۴، ص ۷۷.
[3] - منتهی الآمال: ج ۱، ص ۴۴۰.
[4] - با اندکی تغییر: سیمای امام حسین (علیه‌السلام)، ص ۲۴۱ تا ۲۴۳.
www.sibtayn.com
شرح پرسش:
چرا در خصوص مدفن رأس الحسین (علیه‌السلام) اختلاف است؟ قول صحیح در این خصوص کدامین قول است؟
پاسخ:
همان گونه که مشهور است، اقوال متفاوتی پیرامون محل دفن سر مقدس اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) ذکر شده است؛ که خلاصه آنها از این قرار است:
ـ مدینه، قبرستان بقیع:
در برخی از کتب تاریخی آمده است که یزید پس از شهادت امام حسین (علیه‌السلام)، گروهی از بنی هاشم را از مدینه به شام طلبید. سپس به همراهی چند نفر از بنی امیه، آنان را با سر بریده امام حسین (علیه‌السلام) به مدینه گسیل داشت و سفارش کرد که رأس الحسین در اختیار عمرو بن سعید فرماندار مدینه قرار گیرد. عمرو نیز بعد از تشریفات خاص و سخنانی در این خصوص، سرانجام آن را در قبرستان دفن کرد. این قول از ابن نما، مناقب ابن شهر آشوب و ابوالعلاء حافظ نقل شده است:
ـ دمشق، باب الفرادیس در مسجد جامع اموی:
منصور بن جمهور می‌گوید: سر بریده امام در خزانه بنی امیه یافتم و سپس در پارچه‌ای پیچیده و در مکان مذکور دفن کردم. از سلیمان بن عبدالملک آمده است که وی در دوران حکومت خویش، سر مقدس را در لباسهای زیبایی پیچیده و با جمعی از توده‌های مردم با نماز خواند و در مقبره مسلمانان دفن کرد. مدتی بعد، عمر بن عبد العزیز محل دفن را باز کرد و سر
امام حسین (علیه‌السلام) را همانند زمان شهادت سالم یافت و دستور داد سر مبارک را به کربلا منتقل کنند و با جسد دفن نمایند.
ـ در کشور مصر:
در محلی که بدان مشهدالرأس یا مشهدالکریم می‌گویند. مردم این کشور در روزهای ویژه، آنجا را به عنوان محل دفن سر مبارک امام حسین (علیه‌السلام) زیارت می‌کنند و ممکن است یزید برای ترساندن مردم و عاشقان اهل بیت (علیهم السلام)، سر مطهر را چند روزی به مصر نیز فرستاده باشد.
ـ شهر نجف:
در روایتی آمده است: حضرت امام صادق (علیه‌السلام) وارد نجف شد و سه محل را زیارت کرد و هر کدام، دو رکعت نماز خواند. مبارک بن خباز می‌گوید: چون از حضرت توضیح خواستم، فرمود: «محل اول مقبره امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بود، محل دوم سر مبارک
اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) و محل سوم محلی است که منبر قائم آل محمد در آنجا قرار می‌گیرد.[1]
روایت دیگری نیز از امام صادق (علیه‌السلام) از طریق یزید بن عمرو بن طلحه نقل شده که رأس مبارک امام حسین (علیه‌السلام)، در خارج کوفه به سوی نجف اشرف در نزدیکی قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) دفن گردیده است[2].
ـ کربلا:
قول صحیح آنکه سر مقدس اباعبدالله (علیه‌السلام) در کربلا، کنار جسد مطهرش دفن شده است. اکثر علماء و محققین و مورخین، همین نظر را صحیح می‌دانند[3]. مرحوم علامه مجلسی، سید مرتضی علم الهدی، سید بن طاووس، شیخ طوسی و دیگر بزرگان، همگی این قول را مورد تأیید قرار داده و اقوال دیگر را معتبر ندانسته‌اند. این عده احادیثی را که ناظر بر محل دفن سر امام در محلی غیر از کربلاست، را غیر موثق و یا مجهول می‌دانند.
اما آنچه باعث شهرت دفن سر مبارک امام در اماکن مقدس مذکور گردیده است، این است که یزید تا مدتی، جهت ترساندن مردم و به نظر خود ایجاد آرامش، آن را به شهرهای مختلف می‌فرستاد و این سر مبارک، روزها یا ساعت‌ها در این اماکن قرار گرفته‌اند و به تدریج در طول تاریخ موقف سر، به عنوان مدفن سر ثبت شده است و بشیر بن جذلم در مدینه منوره به این موضوع اشاره نموده که رأس حسین (علیه‌السلام) در شهرها به گردش پرداخت.
وجود این سر مبارک و گردش آن در شهرها، برکات بسیاری داشت. عصر روز عاشورا، نه تنها دوستان، بلکه دشمنان را به گریه واداشت. شام عاشورا، مطبخ خولی را نور باران کرد. کاخ ابن زیاد را به عزا نشاند و زید بن ارقم را به ستیز با ابن مرجانه دعوت کرد، تا از بوسه گیری پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) حدیث بخواند و جمعیت را بگریاند. خفته‌ها را بیدار نموده و عالم مسیحی را با خود همکیش کرد و سرانجام در هدر دادن زحمات و تبلیغات ۴۶ ساله امویها مؤثر واقع شد[4].
پی‌نوشت‌ها:
[1] - وسائل الشیعه: ج ۱۰، ص ۳۰۹.
[2] - مناقب آل ابی طالب: ج ۴، ص ۷۷.
[3] - منتهی الآمال: ج ۱، ص ۴۴۰.
[4] - با اندکی تغییر: سیمای امام حسین (علیه‌السلام)، ص ۲۴۱ تا ۲۴۳.
www.sibtayn.com
