پرسش :
آیا بهتر است انسان حتى المقدور با فامیل خود وصلت کند یا با دیگران؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته):
اسلام ازدواج با محارم، مانند خواهر و برادر و فرزندان آنها و هم چنین خاله، عمه، دایى، پدر و مادر و جد و جده را تحریم نموده است. ولى ازدواج با خویشان غیر محرم، مانند دخترعمو و پسر عمو، دختر خاله و پسر خاله، دختر عمه و پسر عمه، دختر دایى و پسر دایى و سایر خویشان دور ونزدیک را تجویز کرده است.
ازدواج با فامیل، بدون شک مزایایى دارد: اولاً، افراد فامیل شناخت بهتر و بیشترى از اخلاق و رفتار یک دیگر دارند، زیرا بیشتر معاشرت و رفت و آمد دارند. ثانیاً: به وسیله ازدواج با فامیل ارتباط فامیلى مستحکم مى شود و این امر نوعى کمک و صله رحم محسوب مى گردد که در اسلام نیز بدان توصیه شده است. ثالثاً: در مقدمات و لوازم ازدواج مانند مراسم مهر و جهاز و عقد و عروسى غالباً نسبت به یک دیگر تسهیلات بیشترى مبذول خواهند داشت. رابعاً: در اثر خویشاوندى ازدواج آنها استوارتر خواهد بود و به رعایت آداب و اخلاق زندگى و عفو و گذشت تقید بیشترى خواهند داشت. خامساً: طلاق و جدایى در این گونه ازدواج ها کمتر خواهد بود؛ زیرا در صورتى که بین آنها اختلاف و نزاعى به وجود آید غالباً بزرگان فامیل پادرمیانى مى کنند و بینشان صلح و آشتى برقرار مى سازند. این گونه امتیازها سبب شده که بسیارى از مردم سعى مى کنند حتى المقدور با فامیل ازدواج نمایند.
ولى بسیارى از دانشمندان عقیده دارند که ازدواج با خویشان نزدیک، از قبیل دختر عمو و پسر عمو، دختر عمه و پسر عمه، دختر خاله و پسر خاله، دختر دایى و پسر دایى صلاح نیست. بلکه حتى گاهى پیشنهاد ممنوع شدن مى کنند. این دانشمندان مى گویند: عیب بزرگ ازدواج هاى فامیلى احتمال به وجود آمدن فرزندان معیوب و ناقص مى باشد. گفته اند آمار نشان مى دهد که تعداد کودکان معلول و ناقص الخلقه و عقب مانده روانى و جسمانى، و مبتلاى به بعضى بیمارى هاى خونى و ناهنجارى هاى مربوط به استخوان ها، و کورى توأم با حماقت و بعضى انواع جنون هاى جوانى، و کرى و لالى، در بین ازدواج هاى فامیلى بیشتر از سایر خانواده ها دیده مى شود. شما هم اگر وضع چنین کودکانى را بررسى کنید به چنین نتیجه اى خواهید رسید، چنان که نگارنده نیز بدین نتیجه رسیده و تعداد زیادى از این قبیل کودکان را در ازدواج هاى فامیلى سراغ دارد.
البته دانشمندان مدعى نیستند که وجود کودکان ناقص اختصاص به ازدواج هاى فامیلى دارد، زیرا در بین سایرین نیز فراوان است ولى با مقایسه معلوم مى شود که در بین ازدواج هاى فامیلى، نسبت به سایرین بیشتر مى باشد. هم چنین مدعى نیستند که همه ازدواج هاى فامیلى به چنین سرنوشتى گرفتار خواهند شد یا این که همه فرزندان این خانواده ها ناقص خواهند شد، زیرا ازدواج هاى فامیلى فراوانى را سراغ داریم که کودکان ناقص در بینشان مشاهده نمى شود. در بعضى خانواده ها هم که کودک ناقص وجود پیدا مى کند غالباً تعداد آنها محدود است و اکثرشان سالم و بى عیب خواهند بود. بلکه دانشمندان بیش از این مدعى نیستند که وقتى ازدواج هاى فامیلى را با سایر ازدواج ها مقایسه کنیم و کودکان معیوبِ در بین آن دو گونه ازدواج را مورد بررسى قرار دهیم به این نتیجه خواهیم رسید که تعداد کودکان ناقص در بین ازدواج هاى فامیلى بیشتر است.
دانشمندان وجود این نواقص را معلول بیمارى هاى ارثى مى دانند. گفته اند تعدادى از بیمارى ها در اثر توارث از پدران و مادران و اجداد به فرزندانشان انتقال مى یابد و عامل توارث را وجود ژن هاى معیوب و ناقصى مى دانند که در یکى از پدران و اجداد وجود داشته و از آنها به کودک انتقال مى یابد و او را ناقص و معیوب مى گرداند. ژن مخصوص گاهى از پدر انتقال مى یابد و گاهى از مادر، و گاهى به وسیله پدر و مادر. در صورتى که ژن مخصوص بیمارى هم از پدر و هم از مادر به کودک انتقال داده شود، احتمال بروز و شدت آن بیمارى بیشتر خواهد بود.
بنابراین در ازدواج هاى فامیلى این احتمال هست که ژن مخصوص بیمارى در یکى از پدران و اجداد آنها وجود داشته باشد و از یک طریق به پدر منتقل شود و از طریق دیگر به مادر، در نتیجه در یک نفر یا چند نفر از فرزندانشان مجتمع شوند و کودک را به همان بیمارى مبتلا سازند. در صورتى که این احتمال در ازدواج هاى غیر فامیلى کمتر خواهد بود.
به هر حال تولید کودکان ناقص و معیوب در ازدواج هاى فامیلى گرچه یک احتمال بیش نیست ولى احتمالى قوى و قابل توجه است که بهتر است حتى المقدور از تحقق آن اجتناب شود.
یکى از کارشناسان مى گوید: آقاى «ونوس الموتى» کارشناس روان شناسى از آمریکا در ضمن مقاله اش چنین مى نویسد:
مطالعات دانشمندان علم ژنتیک نشان مى دهد که خیلى از ازدواج هاى فامیلى موجب خواهد شد که فرزندان آن ازدواج ها، عقب افتاده باشند. البته هر ازدواج فامیلى این نتیجه را نمى دهد، چنان که هم اکنون میلیون ها انسان سالم و شایسته در دنیا زندگى مى کنند که از ازدواج هاى فامیلى هستند. در خیلى کشورها به ویژه کشورهاى اسکاندیناوى و آمریکا قبل از هر ازدواجى سعى مى شود آزمایش دقیق ژنتیکى از عروس و داماد به عمل آید که با مثبت بودن نتیجه، این قبیل ازدواج ها صورت مى گیرد.
برخى از دانشمندان این رشته معتقدند همان طور که ازدواج خواهر و برادر منع شده، باید به تدریج ازدواج دختر عمو پسر عمو، دختر خاله و پسر خاله، دختر دایى و پسر عمه، و دختر عمه و پسر دایى، هم یا ممنوع شده یا لااقل ازدواج آنها موکول به ارائه گواهى از یک سازمان ژنتیکى گردد تا حتى المقدور از کودکان عقب مانده کاسته شود. علت کثرت فرزندان عقب مانده در ازدواج هاى فامیلى این است که دانشمندان معتقدند بیش از دو هزار بیمارى ژنتیک وجود دارد که هر فرد سالمى ممکن است ناقل دو یا سه ژن مولد یکى از بیمارى هاى ارثى باشد. ولى چون در ازدواج هاى فامیلى برخورد ژن هاى بد و متشابه زیاد است امکان معلول بودن فرزندان آنها افزایش مى یابد که به عقیده دانشمندان، این خطر در ازدواج فامیلى بیش از سى برابر مى باشد. ولى زنان و مردانى که فامیل نزدیک بوده و داراى فرزندان سالم و برومندى هستند خوش بختانه داراى ژن هاى بد و متشابه نیستند، به همین جهت از این خطر مهم رهایى یافته اند. در کشورهاى اسکاندیناوى براى هر فرد یک شناسنامه بهداشتى تهیه مى شود که در حقیقت شجره نامه افراد بوده و نشان مى دهد که تا چند نسل چه بیمارى هایى داشته اند و هنگام ازدواج دو فرد با مراجعه به این شناسنامه بهداشتى گواهى لازم براى زوجیت صادر مى شود.(1)
به سخن این دانشمند نیز توجه بفرمایید:
کورى توأم با حماقت یک بیمارى مغزى است که به دو حالت دیده مى شود. فرم اول در کودکان مشاهده مى شود، طفل مبتلا هنگام تولد سالم مى باشد ولى پس از چند ماه علائم بیمارى در وى ظاهر مى گردد. قواى مغزى هیچ گونه رشدى نداشته و تدریجاً قوه بینایى از بین مى رود، و کودک قبل از سن 2 الى 3 سالگى با ضعف و لاغرى مى میرد. پیدایش بیمارى به علت وجود یک ژن نهفته و اتوسومى است. نوع دوم بیمارى تا قبل از سن 6 تا 7 سالگى ظاهر نمى گردد. پس از آن قواى مغزى رو به زوال مى گذارد و بینایى از بین مى رود و معمولاً مرگ در حدود سن 21 سالگى فرا مى رسد.
پیدایش این بیمارى نیز با یک ژن نهفته و اتوسومى بستگى دارد. این بیمارى نسبتاً نادر است و بیشتر به علت ازدواج هاى هم خون و نزدیک چون پسر عمو و دختر عمو و غیره پدید مى آید.(2)
دانشمند دیگرى مى نویسد:
احتمال هتروزیگوتى زن و شوهرى که با یک دیگر خویشاوند بوده و اجداد مشترکى داشته باشند به مراتب بیشتر از دو ازدواجى است که با یک دیگر نسبتى نداشته باشند. به علاوه این احتمال بستگى به درجه خویشاوندى دارد؛ یعنى هر اندازه نسبت خویشاوندى والدین بیشتر باشد احتمال هتروزیگوت بودن به همان اندازه افزایش مى یابد.(2)
بازهم مى نویسد:
هرگاه زوجین به علت داشتن اجداد مشترک صاحب فرزندان بیمار شوند جاى تعجب نخواهد بود، زیرا احتمال این که هردوى آنها هتروزیگوت باشند به شدت افزایش مى یابد. در این قبیل موارد اساس محاسبه احتمالات بر وجود ژن هاى نامطلوب اجداد مشترک گذاشته مى شود. در اصطلاح علم ژنتیک نتیجه حاصل از ازدواج بین دو خویشاوند را همخون گویند. لازم به تذکر است که کلمه همخون به هیچ وجه رابطه اى با گروه خون و امثال آن ندارد، بلکه منظور همان هتروزیگوت بودن یا خالص بودن فردى از نظر ژنتیکى است.
پس به طور خلاصه لازمه همخونى در درجه اول خویشاوندى است و خویشاوندى نیز به کسانى اطلاق مى شود که جد یا اجداد مشترک داشته باشند.
ضریب همخونى عبارت از احتمال انتقال ژن هاى مشابهى از دو والد خویشاوند به فرزندشان است؛ به عنوان مثال ضریب همخونى فرزندى که از ازدواج یک پسر عمو و دختر عمو حاصل مى شود 161 است. مفهوم این عدد آن است که فرزند چنین والدینى از نظر هر ژن خاص مورد نظر با احتمال 161 هتروزیگوت است.(3)
در جاى دیگر مى نویسد:
1ـ مرگ و میر فرزند در بین والدین خویشاوند به مراتب بیشتر از افراد غریبه است. 2ـ افزونى مرگ و میر فرزندان حاصل از ازدواج هاى نزدیک به طور خطى با ضریب همخونى تغییر مى کند. از محاسبات و ارقام به دست آمده چنین نتیجه شده که مرگ و میر فرزند در غیر خویشاوندان در حدود 40 در هزار در ازدواج هاى بین پسر عمو و دختر عمو 60ـ80 در هزار افزایش مى یابد.(2)
چنان که ملاحظه مى فرمایید کارشناسان علم وراثت و ژنتیک عقیده دارند که تعداد کودکان ناقص و معلول و بیمار در بین ازدواج هاى فامیلى به مراتب بیش تر از ازدواج هاى غیر فامیلى است، بررسى آمار کودکان معلول نیز عقیده آنها را تأیید مى نماید، به همین جهت نگارنده ترجیح مى دهد که حتى المقدور از ازدواج با خویشان نزدیک مانند دختر عمو دختر خاله و دختر دایى و دختر عمه خوددارى شود، زیرا به وجود آمدن کودکان معیوب و ناقص در این قبیل خانواده ها گرچه یک احتمال بیش نیست و در سایر خانواده ها هم احتمال تحقق دارد، ولى احتمالى است قوى تر که با توجه به مشکلات و دشوارى هاى ناشى از آن بهتر است از احتمال تحقق آن نیز جلوگیرى شود، زیرا زندگى سخت و دردناک این کودکان بى گناه و مشکلات و دشوارى هاى پرستاران آنها بر کسى پوشیده نیست، به همین جهت احتمالى است منجز و قابل توجه.
در این جا ممکن است این سؤال مطرح شود که اگر ازدواج هاى فامیلى خطرناک بود، باید اسلام آنها را تحریم کرده باشد؟ در پاسخ مى گوییم: خطرش به آن اندازه نیست که مستلزم تحریم باشد.
ممکن است اشکال دیگرى به ذهن خوانندگان خطور کند که اگر ازدواج دختر عمو و پسر عمو صلاح نبود پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله دخترش فاطمه علیهاالسلام را به عقد حضرت على علیه السلام در نمى آورد، با این که پسر عمو و دختر عمو بودند، در صورتى که چنین ازدواجى به وسیله پیامبر انجام گرفت و ثمره اش فرزندان برومندى مانند امام حسن و امام حسین و زینب و ام کلثوم شد.
در پاسخ باید گفت: مجرد خویشاوندى باعث به وجود آمدن کودکان ناقص نیست بلکه بیمار بودن یکى از پدران و اجداد آنها موجب مى شود که ژن هاى مخصوص آن بیمارى به اولادشان منتقل گردد و در نتیجه ممکن است دو زوج خویشاوند حامل ژن مخصوص باشند که در چنین صورتى احتمال به وجود آمدن کودکان ناقص و معلول بیشتر از سایر موارد است. بنابراین اگرمطمئن باشند که در بین اجداد آنها چنین بیمارى وجود نداشته است مى توانند با اطمینان خاطر اقدام به ازدواج نمایند. به همین جهت در بین بعضى اقوام مرسوم شده که شجره نامه فامیلى تهیه مى کنند و سلامت یا بیمارى افراد را در آن ثبت مى نمایند.
بنابراین در مورد ازدواج حضرت فاطمه با حضرت على علیهماالسلام مى توان چنین گفت که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله چون مى دانست که پدر و اجدادش همه سالم و بى نقص بوده اند، بنابراین، احتمال انتقال ژن هاى مخصوص وجود نداشت و هیچ گونه خطرى متوجه چنین ازدواجى نبود، به همین جهت موافقت فرمود.
پی‌نوشت‌ها:
1. مجله دانشمند ، سال شانزدهم،ش 177، ص 21. 2 . هوشنگ خاورى و منوچهر شریعتى، توارث عمومى ، ج 1، ص 245.
2. محمد على مولوى، هوشنگ خاورى و لطف اللّه روزبهائى، مشاوره ژنتیک در بیمارى هاى ارثى ، ص 103
3. همان ، ص 107. 2 . همان.
منبع: makarem.ir
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته):
اسلام ازدواج با محارم، مانند خواهر و برادر و فرزندان آنها و هم چنین خاله، عمه، دایى، پدر و مادر و جد و جده را تحریم نموده است. ولى ازدواج با خویشان غیر محرم، مانند دخترعمو و پسر عمو، دختر خاله و پسر خاله، دختر عمه و پسر عمه، دختر دایى و پسر دایى و سایر خویشان دور ونزدیک را تجویز کرده است.
ازدواج با فامیل، بدون شک مزایایى دارد: اولاً، افراد فامیل شناخت بهتر و بیشترى از اخلاق و رفتار یک دیگر دارند، زیرا بیشتر معاشرت و رفت و آمد دارند. ثانیاً: به وسیله ازدواج با فامیل ارتباط فامیلى مستحکم مى شود و این امر نوعى کمک و صله رحم محسوب مى گردد که در اسلام نیز بدان توصیه شده است. ثالثاً: در مقدمات و لوازم ازدواج مانند مراسم مهر و جهاز و عقد و عروسى غالباً نسبت به یک دیگر تسهیلات بیشترى مبذول خواهند داشت. رابعاً: در اثر خویشاوندى ازدواج آنها استوارتر خواهد بود و به رعایت آداب و اخلاق زندگى و عفو و گذشت تقید بیشترى خواهند داشت. خامساً: طلاق و جدایى در این گونه ازدواج ها کمتر خواهد بود؛ زیرا در صورتى که بین آنها اختلاف و نزاعى به وجود آید غالباً بزرگان فامیل پادرمیانى مى کنند و بینشان صلح و آشتى برقرار مى سازند. این گونه امتیازها سبب شده که بسیارى از مردم سعى مى کنند حتى المقدور با فامیل ازدواج نمایند.
ولى بسیارى از دانشمندان عقیده دارند که ازدواج با خویشان نزدیک، از قبیل دختر عمو و پسر عمو، دختر عمه و پسر عمه، دختر خاله و پسر خاله، دختر دایى و پسر دایى صلاح نیست. بلکه حتى گاهى پیشنهاد ممنوع شدن مى کنند. این دانشمندان مى گویند: عیب بزرگ ازدواج هاى فامیلى احتمال به وجود آمدن فرزندان معیوب و ناقص مى باشد. گفته اند آمار نشان مى دهد که تعداد کودکان معلول و ناقص الخلقه و عقب مانده روانى و جسمانى، و مبتلاى به بعضى بیمارى هاى خونى و ناهنجارى هاى مربوط به استخوان ها، و کورى توأم با حماقت و بعضى انواع جنون هاى جوانى، و کرى و لالى، در بین ازدواج هاى فامیلى بیشتر از سایر خانواده ها دیده مى شود. شما هم اگر وضع چنین کودکانى را بررسى کنید به چنین نتیجه اى خواهید رسید، چنان که نگارنده نیز بدین نتیجه رسیده و تعداد زیادى از این قبیل کودکان را در ازدواج هاى فامیلى سراغ دارد.
البته دانشمندان مدعى نیستند که وجود کودکان ناقص اختصاص به ازدواج هاى فامیلى دارد، زیرا در بین سایرین نیز فراوان است ولى با مقایسه معلوم مى شود که در بین ازدواج هاى فامیلى، نسبت به سایرین بیشتر مى باشد. هم چنین مدعى نیستند که همه ازدواج هاى فامیلى به چنین سرنوشتى گرفتار خواهند شد یا این که همه فرزندان این خانواده ها ناقص خواهند شد، زیرا ازدواج هاى فامیلى فراوانى را سراغ داریم که کودکان ناقص در بینشان مشاهده نمى شود. در بعضى خانواده ها هم که کودک ناقص وجود پیدا مى کند غالباً تعداد آنها محدود است و اکثرشان سالم و بى عیب خواهند بود. بلکه دانشمندان بیش از این مدعى نیستند که وقتى ازدواج هاى فامیلى را با سایر ازدواج ها مقایسه کنیم و کودکان معیوبِ در بین آن دو گونه ازدواج را مورد بررسى قرار دهیم به این نتیجه خواهیم رسید که تعداد کودکان ناقص در بین ازدواج هاى فامیلى بیشتر است.
دانشمندان وجود این نواقص را معلول بیمارى هاى ارثى مى دانند. گفته اند تعدادى از بیمارى ها در اثر توارث از پدران و مادران و اجداد به فرزندانشان انتقال مى یابد و عامل توارث را وجود ژن هاى معیوب و ناقصى مى دانند که در یکى از پدران و اجداد وجود داشته و از آنها به کودک انتقال مى یابد و او را ناقص و معیوب مى گرداند. ژن مخصوص گاهى از پدر انتقال مى یابد و گاهى از مادر، و گاهى به وسیله پدر و مادر. در صورتى که ژن مخصوص بیمارى هم از پدر و هم از مادر به کودک انتقال داده شود، احتمال بروز و شدت آن بیمارى بیشتر خواهد بود.
بنابراین در ازدواج هاى فامیلى این احتمال هست که ژن مخصوص بیمارى در یکى از پدران و اجداد آنها وجود داشته باشد و از یک طریق به پدر منتقل شود و از طریق دیگر به مادر، در نتیجه در یک نفر یا چند نفر از فرزندانشان مجتمع شوند و کودک را به همان بیمارى مبتلا سازند. در صورتى که این احتمال در ازدواج هاى غیر فامیلى کمتر خواهد بود.
به هر حال تولید کودکان ناقص و معیوب در ازدواج هاى فامیلى گرچه یک احتمال بیش نیست ولى احتمالى قوى و قابل توجه است که بهتر است حتى المقدور از تحقق آن اجتناب شود.
یکى از کارشناسان مى گوید: آقاى «ونوس الموتى» کارشناس روان شناسى از آمریکا در ضمن مقاله اش چنین مى نویسد:
مطالعات دانشمندان علم ژنتیک نشان مى دهد که خیلى از ازدواج هاى فامیلى موجب خواهد شد که فرزندان آن ازدواج ها، عقب افتاده باشند. البته هر ازدواج فامیلى این نتیجه را نمى دهد، چنان که هم اکنون میلیون ها انسان سالم و شایسته در دنیا زندگى مى کنند که از ازدواج هاى فامیلى هستند. در خیلى کشورها به ویژه کشورهاى اسکاندیناوى و آمریکا قبل از هر ازدواجى سعى مى شود آزمایش دقیق ژنتیکى از عروس و داماد به عمل آید که با مثبت بودن نتیجه، این قبیل ازدواج ها صورت مى گیرد.
برخى از دانشمندان این رشته معتقدند همان طور که ازدواج خواهر و برادر منع شده، باید به تدریج ازدواج دختر عمو پسر عمو، دختر خاله و پسر خاله، دختر دایى و پسر عمه، و دختر عمه و پسر دایى، هم یا ممنوع شده یا لااقل ازدواج آنها موکول به ارائه گواهى از یک سازمان ژنتیکى گردد تا حتى المقدور از کودکان عقب مانده کاسته شود. علت کثرت فرزندان عقب مانده در ازدواج هاى فامیلى این است که دانشمندان معتقدند بیش از دو هزار بیمارى ژنتیک وجود دارد که هر فرد سالمى ممکن است ناقل دو یا سه ژن مولد یکى از بیمارى هاى ارثى باشد. ولى چون در ازدواج هاى فامیلى برخورد ژن هاى بد و متشابه زیاد است امکان معلول بودن فرزندان آنها افزایش مى یابد که به عقیده دانشمندان، این خطر در ازدواج فامیلى بیش از سى برابر مى باشد. ولى زنان و مردانى که فامیل نزدیک بوده و داراى فرزندان سالم و برومندى هستند خوش بختانه داراى ژن هاى بد و متشابه نیستند، به همین جهت از این خطر مهم رهایى یافته اند. در کشورهاى اسکاندیناوى براى هر فرد یک شناسنامه بهداشتى تهیه مى شود که در حقیقت شجره نامه افراد بوده و نشان مى دهد که تا چند نسل چه بیمارى هایى داشته اند و هنگام ازدواج دو فرد با مراجعه به این شناسنامه بهداشتى گواهى لازم براى زوجیت صادر مى شود.(1)
به سخن این دانشمند نیز توجه بفرمایید:
کورى توأم با حماقت یک بیمارى مغزى است که به دو حالت دیده مى شود. فرم اول در کودکان مشاهده مى شود، طفل مبتلا هنگام تولد سالم مى باشد ولى پس از چند ماه علائم بیمارى در وى ظاهر مى گردد. قواى مغزى هیچ گونه رشدى نداشته و تدریجاً قوه بینایى از بین مى رود، و کودک قبل از سن 2 الى 3 سالگى با ضعف و لاغرى مى میرد. پیدایش بیمارى به علت وجود یک ژن نهفته و اتوسومى است. نوع دوم بیمارى تا قبل از سن 6 تا 7 سالگى ظاهر نمى گردد. پس از آن قواى مغزى رو به زوال مى گذارد و بینایى از بین مى رود و معمولاً مرگ در حدود سن 21 سالگى فرا مى رسد.
پیدایش این بیمارى نیز با یک ژن نهفته و اتوسومى بستگى دارد. این بیمارى نسبتاً نادر است و بیشتر به علت ازدواج هاى هم خون و نزدیک چون پسر عمو و دختر عمو و غیره پدید مى آید.(2)
دانشمند دیگرى مى نویسد:
احتمال هتروزیگوتى زن و شوهرى که با یک دیگر خویشاوند بوده و اجداد مشترکى داشته باشند به مراتب بیشتر از دو ازدواجى است که با یک دیگر نسبتى نداشته باشند. به علاوه این احتمال بستگى به درجه خویشاوندى دارد؛ یعنى هر اندازه نسبت خویشاوندى والدین بیشتر باشد احتمال هتروزیگوت بودن به همان اندازه افزایش مى یابد.(2)
بازهم مى نویسد:
هرگاه زوجین به علت داشتن اجداد مشترک صاحب فرزندان بیمار شوند جاى تعجب نخواهد بود، زیرا احتمال این که هردوى آنها هتروزیگوت باشند به شدت افزایش مى یابد. در این قبیل موارد اساس محاسبه احتمالات بر وجود ژن هاى نامطلوب اجداد مشترک گذاشته مى شود. در اصطلاح علم ژنتیک نتیجه حاصل از ازدواج بین دو خویشاوند را همخون گویند. لازم به تذکر است که کلمه همخون به هیچ وجه رابطه اى با گروه خون و امثال آن ندارد، بلکه منظور همان هتروزیگوت بودن یا خالص بودن فردى از نظر ژنتیکى است.
پس به طور خلاصه لازمه همخونى در درجه اول خویشاوندى است و خویشاوندى نیز به کسانى اطلاق مى شود که جد یا اجداد مشترک داشته باشند.
ضریب همخونى عبارت از احتمال انتقال ژن هاى مشابهى از دو والد خویشاوند به فرزندشان است؛ به عنوان مثال ضریب همخونى فرزندى که از ازدواج یک پسر عمو و دختر عمو حاصل مى شود 161 است. مفهوم این عدد آن است که فرزند چنین والدینى از نظر هر ژن خاص مورد نظر با احتمال 161 هتروزیگوت است.(3)
در جاى دیگر مى نویسد:
1ـ مرگ و میر فرزند در بین والدین خویشاوند به مراتب بیشتر از افراد غریبه است. 2ـ افزونى مرگ و میر فرزندان حاصل از ازدواج هاى نزدیک به طور خطى با ضریب همخونى تغییر مى کند. از محاسبات و ارقام به دست آمده چنین نتیجه شده که مرگ و میر فرزند در غیر خویشاوندان در حدود 40 در هزار در ازدواج هاى بین پسر عمو و دختر عمو 60ـ80 در هزار افزایش مى یابد.(2)
چنان که ملاحظه مى فرمایید کارشناسان علم وراثت و ژنتیک عقیده دارند که تعداد کودکان ناقص و معلول و بیمار در بین ازدواج هاى فامیلى به مراتب بیش تر از ازدواج هاى غیر فامیلى است، بررسى آمار کودکان معلول نیز عقیده آنها را تأیید مى نماید، به همین جهت نگارنده ترجیح مى دهد که حتى المقدور از ازدواج با خویشان نزدیک مانند دختر عمو دختر خاله و دختر دایى و دختر عمه خوددارى شود، زیرا به وجود آمدن کودکان معیوب و ناقص در این قبیل خانواده ها گرچه یک احتمال بیش نیست و در سایر خانواده ها هم احتمال تحقق دارد، ولى احتمالى است قوى تر که با توجه به مشکلات و دشوارى هاى ناشى از آن بهتر است از احتمال تحقق آن نیز جلوگیرى شود، زیرا زندگى سخت و دردناک این کودکان بى گناه و مشکلات و دشوارى هاى پرستاران آنها بر کسى پوشیده نیست، به همین جهت احتمالى است منجز و قابل توجه.
در این جا ممکن است این سؤال مطرح شود که اگر ازدواج هاى فامیلى خطرناک بود، باید اسلام آنها را تحریم کرده باشد؟ در پاسخ مى گوییم: خطرش به آن اندازه نیست که مستلزم تحریم باشد.
ممکن است اشکال دیگرى به ذهن خوانندگان خطور کند که اگر ازدواج دختر عمو و پسر عمو صلاح نبود پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله دخترش فاطمه علیهاالسلام را به عقد حضرت على علیه السلام در نمى آورد، با این که پسر عمو و دختر عمو بودند، در صورتى که چنین ازدواجى به وسیله پیامبر انجام گرفت و ثمره اش فرزندان برومندى مانند امام حسن و امام حسین و زینب و ام کلثوم شد.
در پاسخ باید گفت: مجرد خویشاوندى باعث به وجود آمدن کودکان ناقص نیست بلکه بیمار بودن یکى از پدران و اجداد آنها موجب مى شود که ژن هاى مخصوص آن بیمارى به اولادشان منتقل گردد و در نتیجه ممکن است دو زوج خویشاوند حامل ژن مخصوص باشند که در چنین صورتى احتمال به وجود آمدن کودکان ناقص و معلول بیشتر از سایر موارد است. بنابراین اگرمطمئن باشند که در بین اجداد آنها چنین بیمارى وجود نداشته است مى توانند با اطمینان خاطر اقدام به ازدواج نمایند. به همین جهت در بین بعضى اقوام مرسوم شده که شجره نامه فامیلى تهیه مى کنند و سلامت یا بیمارى افراد را در آن ثبت مى نمایند.
بنابراین در مورد ازدواج حضرت فاطمه با حضرت على علیهماالسلام مى توان چنین گفت که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله چون مى دانست که پدر و اجدادش همه سالم و بى نقص بوده اند، بنابراین، احتمال انتقال ژن هاى مخصوص وجود نداشت و هیچ گونه خطرى متوجه چنین ازدواجى نبود، به همین جهت موافقت فرمود.
پی‌نوشت‌ها:
1. مجله دانشمند ، سال شانزدهم،ش 177، ص 21. 2 . هوشنگ خاورى و منوچهر شریعتى، توارث عمومى ، ج 1، ص 245.
2. محمد على مولوى، هوشنگ خاورى و لطف اللّه روزبهائى، مشاوره ژنتیک در بیمارى هاى ارثى ، ص 103
3. همان ، ص 107. 2 . همان.
منبع: makarem.ir
