پرسش و پاسخ نجومی

آیا ستارگان واقعا ثابت هستند؟
خیر! ستارگان با سرعتهای بسیار زیاد حرکت می کنند؛ ولی چون از ما بسیار دورند، ما متوجه حرکت آنها نمی شویم. توجه داشته باشیم اگر در طول شب ستارگان جای خود را در آسمان از مشرق به مغرب تغییر می دهند، به دلیل حرکت چرخشی زمین به دور محور خود است.
پاسخ: قدیمی‌ترین کهکشان
اخترشناسان هلندی کهکشانی را در فاصله 13 میلیون سال نوری از زمین کشف کرده اند که تا حال کهن ترین کهکشان کشف شده است. این کهکشان تقریبا 4/1 کهکشان راه شیری است اما درخشندگی آن ده برابر بیشتر است. چیزی که ما به عنوان کهن ترین کهکشان مشاهده می کنیم در واقع یک میلیارد سال پس از انفجار بزرگ (مهبانگ) ایجاد شده است.
پاسخ: منشأ پلوتون چیست و ...
نخست تصور می شد که پلوتون یکی از اقمار نپتون بوده است. اما وجود شباهتهایی میان ترکیبات و مدارهای پلوتون و یکی از اقمار نپتون ، موسوم به ترایتون، دلالت بر این دارد که ممکن است هر دو آنها قبلا در مدارهای مستقلی گرد خورشید حرکت می کرده اند، و بعدا سیاره نپتون ، تراتیون را به دام انداخته است. اما با اینکه مدار پلوتون، مدار سیاره همسایه اش را قطع می کند، هرگز آنقدر به آن نزدیک نمیشود که تحت تاثیر نیروی گرانشی نپتون قرار گیرد و به دام بیفتد.
عده ای از اخترشناسان با توجه به شباهتهای موجود میان پلوتون و تراتیون با دیگر اجرام کمربند کوئیپر نتیجه می گیرند که هم قمر تراتیون و هم سیاره پلوتون حدود 5/4 میلیارد سال پیش، از این کمربند به بیرون پرتاب شده اند. عده دیگر با توجه به مدار عجیب و مرکز گریز آن می گویند ممکن است پلوتون ابتدائا قمر یکی از سیارات منظومه شمسی (حتی زمین) بوده است که بعدا از آن گریخته است.
چگونه می‌توان متوجه شد که سیارات حرکت می‌کنند؟
سیارات در آسمان ، شبها به خوبی دیده می‌شوند؛ ولی مانند ستارگان چشمک نمی‌زنند؛ اگر یک سیاره را بین چند ستاره در یک شب در نظر بگیرید، پس از یک هفته متوجه می شوید که جای این نقطه نورانی (سیاره) اندکی در بین ستارگان اطراف جابه‌جا شده است. علت این جابه‌جایی هم حرکت خود سیارات است و چون به ما خیلی نزدیک هستند (نسبت به ستارگان) ما جابه‌جایی آنها را متوجه می شویم.
چرا سیارات چشمک نمی‌زنند؟
برخلاف ستارگان که نورشان سوسو می زند ، نور سیارات ثابت به نظر می رسد؛ گر چه در نزدیکی افق ، نور سیارات هم دچار نوسان می شود. ستارگان چون از ما بسیار دور هستند ، تنها یک شعاع نوری به سوی زمین می فرستند. این تک شعاع نوری در هنگام عبور از جو قطع و وصل می شود و لحظه ای نور ستاره به چشم ما نمی رسد و به نظر چشمک می زند. لیکن سیارات چون به ما خیلی نزدیک هستند، همچون یک قرص نورانی هستند که دسته های نور به سوی زمین گسیل می کنند و دسته نور در برخورد با جو زمین دچار گسستگی نمی شود و نورشان ثابت به نظر می آید.
بیشترین سرعت فضاپیماها در فضا چه قدر است؟
معمولا فضاپیماها با همان سرعتی که در فضا رها می شوند به کمک موشک خود نیروی جاذبه زمین را خنثی می کنند، در فضا به حرکت در می آیند و در نزدیکی سیارات به سرعتشان افزوده می شود. فضاپیماها معمولا بالاتر از 50 هزار کیلومتر در ساعت سرعت دارند ؛ به طوری که می توانند در کمتر از یک ساعت ، یک دور به دور زمین بچرخند.
چرا ستاره ها به رنگهای مختلف دیده می‌شوند؟
چون دمای سطحی ستاره ها مختلف است. ستاره های داغ به رنگ سفید متمایل به آبی و ستاره های با حرارت کمتر به رنگ نارنجی و قرمز دیده می شوند.
در سیارات ، خورشید و ستارگان چگونه دیده می‌شوند؟
در سیارات نزدیک به خورشید ، به علت همین نزدیکی ، قرص خورشید بسیار بزرگتر از سطح زمین رویت می شود. به همین علت هم درجه حرارت بسیار بالاست. مثلا در عطارد حرارت در روز350 و در زهره حدود 400 درجه سانتیگراد است. ولی در میان بقیه سیارات ، بعد از زمین ، قرص خورشید کوچکتر می شود و در سیاره پلوتو خورشید که در حد یک دکمه کوچک است و نور کمی به اطراف می افشاند. در سیاراتی که جو ندارند ، شبها ستارگان به خوبی می درخشند و بدون چشمک زدن به نظر می آیند. در برخی سیارات مانند مریخ ، آسمان از شفافیت کمتری برخوردار است. البته از آسمان زمین ، صورتهای فلکی خاصی دیده می شود ؛ ولی در سیارات دوردست به طور ناچیزی طرح صورتهای فلکی متفاوت است.
آیا سیاراتی مانند منظومه شمسی، به دور ستاره های دیگر می‌گردند؟
بله! تا به حال بیش از ده منظومه سیاره ای دیگر کشف شده است. اخترشناسان عقیده دارند که احتمالا از هر پنج ستاره ، یکی از آنها منظومه سیاره ای دارد. به هر حال ، آشکارسازی منظومه های سیاره ای جدید آسان نیست و به بررسیهای دقیقتری نیاز دارد.
شمارش ستاره‌های کهکشان ما؟
اخترشناسان چگونه تعداد ستاره‌های کهکشان ما را شمارش کرده‌اند؟
اخترشناسان تعداد ستاره ها را در فضای مشخصی نزدیک به خورشید شمارش کرده اند. سپس با در نظر گرفتن حجم کل کهکشان ما تغییر پراکندگی ستاره ها در بخشهای مختلف کهکشان ، برآوردی تقریبی از تعداد کل ستاره های کهکشان به دست آورده اند.
آیا کهکشان ما در فضا حرکت می‌کند؟
بله کهکشان ما به همراه چند کهکشان دیگر ، مجموعه ای از کهکشانها را به نام گروه محلی تشکیل می دهند. همه کهکشانهای گروه محلی به سوی خوشه ای بزرگتر از کهکشانها در صورت فلکی سنبله حرکت می کنند.
مشاهده ماهواره‌ها و شاتلها با چشم غیر مسلح
آیا می‌توانیم ماهواره‌ها و شاتلها را از سطح زمین با چشم غیر مسلح مشاهده کنیم؟
بله! ماهواره ها و شاتلها از دید ما مانند ستاره هایی به نظر می رسند که به سرعت در پهنه آسمان حرکت می کنند. آنها فقط هنگامی دیده می شوند که نور خورشید را به سوی ما باز می تابند. به همین دلیل بهترین وقت دیدن آنها ، یک یا دو ساعت پس از غروب یا پیش از طلوع خورشید است. مقدار درخشندگی ماهواره ها یا شاتلها به اندازه آنها و مقدار نوری است که بازتاب می کنند. __
آیا شراره های خورشیدی برای انسان مضرند؟
پرتوهای پر انرژی که از شراره های خورشیدی سرچشمه می گیرند، برای فضانوردان خطرناکند؛ اما خوشبختانه جو زمین مانند سپری ما را در مقابل این پرتوها حفظ می کند.