نویسنده: ابوالقاسم حسینی
یکی از نشانه های فطرتهای رشد یافته و وجدانهای بیدار، آن است که در روابط بین فردی، خود را معیار قرار می دهند و در نتیجه هر کار که مورد علاقه آنهاست در مورد دیگری آنرا انجام می دهند و از هر برخوردی که خود متنفرند خودداری می نمایند. یقیناً اگر چنین برخوردی در فردی مشاهده شود، قضاوتهای او مورد پذیرش دیگران قرار می گیرد. وجود این جنبه، وجدان مشترک را در کلیه افراد بشر به وجود می آورد، و در حسن روابط بین فردی و ایجاد تفاهم و امنیت در جامعه، نهایت اهمیت را دارد. در یک بررسی اجمالی مشاهده می نماییم که در تمام ادیان آسمانی، این اصل پذیرفته شده است و توصیه می شود که در روابط بین فردی و قضاوتهای اجتماعی، انسان باید خود را معیار قرار دهد و برای مردم آن را بخواهد که برای خود می خواهد و آنچه را برای خود نمی خواهد برای دیگران نیز نخواهد.
خداوند به هنگام شروع کار آدم (ع) در دنیا، این اصل را به او گوشزد می کند.(1)
بنی اسرائیل به موسی گفتند: «تورات زیاد است برای ما، چیزی انتخاب کن که امکان حفظ (در نظر داشتن) آن وجود داشته باشد. فرمود به هر ترتیب که میل دارید مردم با شما رفتار نمایند به همان ترتیب با آنها رفتار نمایید.(2)
این اصل در مسیحیت به نام «قانون طلایی» معروف است و به صورت زیر آمده است (3):
آنچه می‌خواهید مردم به شما کنند، شما بدیشان همچنان کنید. در تعالیم اسلام به طور مکرّر این اصل مطرح شده است. پیامبر اسلام (ص) می فرماید «برای مردم بپسند آنچه برای خود پسندی. به مردم دشنام مده زیرا دشمن تو خواهند شد.(4)»
علی علیه السلام این اصل را مورد تأکید قرار می دهد و در وصیت به امام حسن (ع) به همه جوامع بشری آموزش می دهد و چنین می بینیم: «ای پسرک من در آن چه بین تو و دیگری است خود را میزان قرار ده پس برای دیگری بپسند آنچه برای خود می پسندی، و برای دیگران مخواه آنچه برای خود نمی خواهی و ستم مکن چنانچه نمی خواهی به او ستم شود، و نیکی کن چنانکه دوست داری به تو نیکی شود، و زشت دان از خود آنچه را که از دیگری زشت پنداری و از مردم راضی و خشنود باش به آنچه که تو خشنود می شوی برای آنها از جانب خود.(5)»
علی علیه السلام اصل فوق را با جملات دیگر در وصیت خود به فرزند دیگرش محمدبن حنفیه بیان می نماید، و چنین می بینیم:
همانطور که میل داری به تو نیکی شود، به تمام مردم نیکی کن و برای آنها آنرا بخواه که برای خود می خواهی و در مورد خویش همان را زشت بدان که نسبت به آنها زشت می داری.(6)
این اصل رفتاری و اخلاقی ریشه فطری و عاطفی دارد، و در حقیقت چکیده همه آموزشهای الهی در مورد ارتباطات بین فردی است. با قاطعیت می توان گفت تمام فشارهای روانی که ناشی از عملکرد انسان می باشد (man made stressorss) ناشی از عدم توجه به این اصل می باشد.
بنابراین، آموزش وسیع و متقاعد کردن افراد به کاربرد دایم آن، نقش پیشگیری از اختلالات واکنشی روانی را دارد.
در روان درمانی، چنانچه تظاهرات فرد ناشی از عدم توجه به این اصل باشد، باید ضمن تجزیه و تحلیل، مکانیسم بروز علایم را برای او توجیه نمود و از مراجعه کننده درخواست نمود، علی رغم اینکه دیگران در کاربرد این اصل نسبت به او قصور نموده اند، او سعی نماید از موقعیت پیش آمده، به عنوان یک درس استفاده نماید، و در روابط بین فردی همواره اصل فوق را به کار برد. این واقعیت که هر کس نیکی کند، به خود کرده و هر کس بد کند به خود کرده است در قرآن مجید به کرّات مورد تأکید قرار گرفته است و به عنوان محرّکی در کاربرد اصل فوق می باشد.
در برنامه ریزی زندگی سالم، در تربیت و مدیریت می توان و باید این اصل را به عنوان شاخصترین معیار مورد اطمینان، به کار برد.
پی نوشت ها :
1- حاج شیخ عباس قمی: سفینه البحار، ج1، ص 15.
2- قال بنوا اسرائیل لموسی (ع): التورات کثیره فاخترلنا ما یمکن حفظه. فقال ما تحبون ان یصحبکم به الناس فاصحبوهم به (مجموعه ورام). 49.
3- انجیل متی: باب7، آیه 12.
4- قال النبی (ص) ارض من الناس بما ترضی لهم من نفسک لا تسب الناس فتکسب العداوه منهم (ترجمه در متن آمده است). تحف العقول، ص 40.
5- یا بنی اجعل نفسک میزانا فیما بینک و بین غیرک، فاحبب لغیرک ما تحب لنفسک و اکره له ما تکره لها و لا تظلم کما لا تحب ان تظلم و احسن کما تحب ان یحسن الیک و استقبح من نفسک ما تستقبح من غیرک و ارض من الناس بما ترضاه لهم من نفسک. نهج البلاغه، شرح فیض الاسلام، ج5، ص 912.
6- و احسن الی جمیع الناس کما تحب ان یحسن الیک و ارض لهم ما ترضاه لنفسک و استقبح من نفسک ما تستقبحه من غیرک (ترجمه در متن آمده است) من لا یحضره الفقیه، ج4، ص 277.
