چرا فریدون، ضحاک را نکشت؟

این جستار ران ملخی است تقدیم به سلیمان علم، استاد دکتر فتح الله مجتبایی، که نخستین بار با دنیای شگفت انگیز شاهنامه آشنایم کرد.

چهارشنبه، 24 آبان 1396

ایزد شیرسر در مهرپرستی غربی

یکی از دینهایی که پیش از مسیحیت در آسیای صغیر و ارمنستان رواج داشت و در قرون اوّلیه‌ی میلادی در روم شایع شد و به سرعت از طریق فتوحات رومیان در...

سه‌شنبه، 23 آبان 1396

چند نکته درباره‌ی موعودان ایرانی در متون زردشتی

اعتقاد به وجود نجات‌بخشی که روزی خواهد آمد و در جهت صلح و ثبات جاودان و پیشبرد هستی، جهان را به گونه‌یی اداره خواهد کرد که در آن نشانی از پلیدی‌‌ها...

يکشنبه، 2 مهر 1396

گرشاسپ یا کرشاسپ؟ گشواد یا کشواد؟ گرسیوز یا کرسیوز؟

یک از دشواری‌های اساسی شاهنامه خوانشِ نام‌هایی است که حرف گاف دارند. زیرادر نسخه‌های شاهنامه و کلّاً متون کهن فارسی، گاف فارسی را به صورت کاف...

چهارشنبه، 8 شهريور 1396

آفرینش در اسطوره های ایران باستان

آفرینش جهان از نظر اوستا به این ترتیب است که در ابتدا آسمان، سپس آب، زمین، جانداران و در پایان، آتش آفریده شد.

چهارشنبه، 7 تير 1396

نگاهی به اسطوره‌های ایرانی

باورهای دینی انسان باستانی، باور به ایزدان گوناگون، چه در شکل ابتدایی و چه در شکل پیشرفته‌ی آن، پیوسته با آیین‌هایی همراه بود. این آیین‌ها بخش...

يکشنبه، 27 فروردين 1396

ضحاک، افراسیاب، دیو سفید و رستم در شاهنامه

- تفکیک شخصیتهای اهورایی و اهریمنی و ایرانی و انیرانی و شخصیتهای نیمه ایرانی و نیمه انیرانی و نیز شخصیتهای اهورایی و ایرانی محروم از فر و تأیید...

چهارشنبه، 17 آذر 1395

پایان دوره‌ی پهلوانی در شاهنامه

پس از ماجرای کیخسرو، دیگر تا پایان حماسه از زال و رستم سخنی نیست. دوران لهراسپ به مسایلی دیگر و عواملی دیگر اختصاص یافته است. در دوران لهراسپ،...

شنبه، 9 مرداد 1395

آمیزگار دوران اساطیری و پهلوانی

زال از پرورش سیمرغی تا آغاز حیات حماسی خود، راهی دراز پیموده است. راهی که هر مرحله‌ی آن، تعدیلی بوده در زمینه‌ی تضادهای او با جامعه، عناصر معنوی...

شنبه، 9 مرداد 1395

زال و زروان

نخستین بار که منوچهر زال را به درگاه پذیرفته بود، فقط در پی تعیین هویت پهلوانی و پذیرش فرمانروایی او بر بخشی از ایران بود، و خبر ستاره‌شناسان،...

شنبه، 9 مرداد 1395

نمادشناسی داستان زال و رودابه

پذیرش زال از سوی نهاد پهلوانی ایران، بیدرنگ نخستین کارکرد وجودی او را به ظهور می‌رساند. کارکردی که در حماسه، از کسی دیگر انتظار نمی‌رود. اینک...

شنبه، 9 مرداد 1395

نمودهای مادرتباری در اسطوره‌ی زال

مهراب که از اراده‌ی منوچهر آگاه شد، آنچه تنها به مخیله‌اش راه یافت، کندن ریشه‌ی این اختلاف بود. ساده‌نگری وحشی او حتی از حساسیت‌های غریزی و عاطفی...

شنبه، 9 مرداد 1395

سام و گرشاسپ

نخستین بار که چهره‌ی سام در روایات شاهنامه آشکار می‌‌شود، به هنگام پادشاهی منوچهر است. و این پس از بسامان شدن کار ایران است و، آسودن فریدون و...

شنبه، 9 مرداد 1395

البرز مرکز جهان

البرز مرکز جهان است و ریشه‌ی تمامی کوهها، رشد آن به هشتصد سال بوده است، دویست سال تا به ستاره پایه، دویست سال تا به ماه پایه، دویست سال تا به...

شنبه، 9 مرداد 1395

زال، کودک رانده شده

از آغاز داستان چنین است که سام جهان پهلوان چنین فرزندی ندارد و این مصیبتی است برای پهلوانی ایرانشهر، که باید از طریق دوده و نسل پایدار بماند...

شنبه، 9 مرداد 1395

سیمرغ و داستان زال

سیمرغ نیز همچون زال، پدیده‌ای پیچیده و مبهم است و، تبلوری است از انگاره‌ها و تلقیهای متضاد اقوامِ ایرانی. در شاهنامه او همچون زال وجودی است مقدس...

شنبه، 9 مرداد 1395

هوشنگ و دیاکو

هردوت (کتاب یکم، بند 96-101) می‌نویسد: در ماد مرد دانایی زندگی می‌کرد به نام دیئوکس Deiokes [= دیاکو یا همان Dayaukku در کتیبه‌ی سارگن دوم پادشاه...

شنبه، 1 اسفند 1394

زمان؛ زروان

زروانیسم از قدیمی‌ترین آیین‌های باستانی است که به سبب همین قدیمی بودن، سخن در مورد چیستی آن فراوان است. صاحب‌نظران نیز در مورد آن نظریات مختلفی...

پنجشنبه، 29 بهمن 1394

قطعاتی از اسطوره‌های ایرانی

توضیح مترجم: در اواخر قرن گذشته گروگر خالاتیانتس مطالبی را که هنگام مطالعه‌ی قسمتی از نوشته‌های نویسنده ارمنی قرن یازدهم گریگور ماگیستروس درباره...

سه‌شنبه، 20 بهمن 1394

بازآفرینی اسطوره‌ی بندهشی و مزدایی آفرینش در داستان ضحاك

در این جستار از طریق مقایسه‌ی عناصر ساختاری اسطوره‌ی مزدایی آفرینش با داستان ضحاك از شاهنامه، به اثبات این فرضیه پرداخته شده است كه داستان ضحاك...

يکشنبه، 29 آذر 1394