تثبیت ترتیب کلمه در زبان فارسی

زبان همواره در معرض تغییراتی است که واحدهای آن را از حوزه‌ی واژگان به حوزه‌ی نحو و از حوزه‌ی نحو به حوزه‌ی صرف هدایت می‌کنند. این مجموعه از تغییرات...

سه‌شنبه، 19 اسفند 1399

نقش بازتحلیل در تغییرات صرفی زبان فارسی

زبان‌شناسان باز تحلیل را در مقام یکی از ساز و کارهای مهم تغییر زبانی طبقه‌بندی کرده‌اند. باز تحلیل می‌تواند موجب تغییرات صرفی و نحوی شود. در...

چهارشنبه، 9 اسفند 1396

امکانات تکریمی ارجاعی در فارسی نو

در هر زبانی برای ابراز ادب از امکانات تکریمی مختلفی استفاده می‌شود. امکانات تکریمی صورت‌هایی هستند که برای مشخص کردن جایگاه و شأن اجتماعی هم‌صحبتان،...

چهارشنبه، 9 اسفند 1396

مقایسه‌ی دستوری‌شدگی و دستوری‌زدایی در زبان فارسی

دستوری‌شدگی فرایندی است که طی آن اجزاء زبانی خصوصیات دستوری بیشتری را کسب می‌کنند. این اجزاء در مسیر دستوری‌شدگی مراحل خاصی را با ترتیب مشخصی...

سه‌شنبه، 8 اسفند 1396

دستوری‌شدگی و دستوری‌زدایی؛ فرایند‌های مستقل و موازی

زبان‌ها همواره در حال تغییر هستند. گرایش غالب در زبان‌ها این است که واحدهای زبانی به تدریج دستوری‌تر می‌شوند. طی فرایند دستوری‌شدگی، کلمات معنای...

سه‌شنبه، 8 اسفند 1396

عوامل مؤثر در تعیین صورت نشانه‌ی مطابقه‌ی فعلی فارسی نو

مطابقه رابطه‌ای دستوری است که ناظر بر هماهنگی خصوصیات معنایی و صوری یک عنصر با خصوصیات صوری عنصر دیگر است. در مطابقه مفاهیمی چون کنترل کننده،...

سه‌شنبه، 8 اسفند 1396

بررسی شیوه‌ی تکوین بعضی از ضمایر در فارسی نو

ضمایر از جمله کلمات نقشی هستند که جایگزین اسم می‌شوند. دستورنویسان به طور سنتی ضمایر را جزء طبقه‌ای بسته می‌دانند که اعضای آن کم یا زیاد نمی‌شود....

دوشنبه، 7 اسفند 1396

از واژه‌بست تا وند اشتقاقی

واژه‌بست‌ها اجزائی دستوری هستند که به لحاظ رفتار دستوری حد واسط کلمات آزاد و وند‌ها (ی تصریفی) به شمار می‌روند. به عبارتی، واژه‌بست‌ها از جهاتی...

دوشنبه، 7 اسفند 1396

بررسی سیر تحول «می-» در فارسی نو

در فارسی نوف جزء «می-» متحمل تغییرات نقشی و صوری فراوانی شده است. ابتدا این جزء با صورت «همی» یک کلمه‌ آزاد بوده و در این کاربرد نقش قید را داشته...

دوشنبه، 7 اسفند 1396

تغییرات نقشی «بـ» در فارسی نو از منظر دستوری‌شدگی

تکواژ مقید «بـ» در قرون متقدم هجری با انواع متنوعی از افعال به کار می‌رفته است. علاوه بر این، در این دوران جایگاه «بـ» در فعل ثابت نیست. همین...

دوشنبه، 7 اسفند 1396

افعال معین و نمایش نمود در زبان فارسی

در دستورهای فارسی بر خلاف مقوله‌های دستوری «زمان» و «وجه»، به مقوله‌ی مهم «نمود» توجه کمتری شده است. طبق تعریف، کلیه‌ی امکانات دستوری (با منشأ...

يکشنبه، 6 اسفند 1396

بررسی کلمات ربط تقابلی فارسی و چگونگی تکوین آن‌ها

در زبان‌ها از راه کارهای مختلفی برای پیوند دادن بند‌های هم‌پایه استفاده می‌شود. گاهی تنها معنا و کاربردشناسی ناظر بر ارتباط دو بند است، ولی در...

يکشنبه، 6 اسفند 1396

دستوری‌شدگی افعال حرکتی در زبان فارسی

به طور کلی در زبان‌های مختلف از امکانات تحلیلی، ترکیبی یا هر دو آن‌ها برای بیان مفاهیم دستوری استفاده می‌شود. امکانات تحلیلی شامل کلمات نقشی...

شنبه، 5 اسفند 1396

از واژه‌بست تا وندِ تصریفی

زبان‌شناسان برای تمایز کلمات، واژه‌بست‌ها و وند‌های تصریفی از هم، ملاک‌هایی را ارائه کرده‌اند. با این حال، آن‌ها خود به این موضوع اذعان دارند...

شنبه، 5 اسفند 1396

کاربرد دستوری‌شدگی در تحلیل برخی تغییرات عام در فارسی نو

زبان همواره در حال تغییر است. بررسی اصول، فرایند‌‌ها، علل و سیر تحول واحدهای زبانی، از دل‌مشغولی‌های زبان‌شناسان تاریخی است. یکی از مهم‌ترین...

شنبه، 5 اسفند 1396

چگونگی شناسایی موارد بروز دستوری‌شدگی

در طی فرایند دستوری‌شدگی عناصر واژگانی تبدیل به امکانات دستوری می‌شوند، یا اجزای دستوری جدیدی را کسب می‌کنند. زبان‌شناسان با مطالعه‌ی گستره‌ی...

شنبه، 5 اسفند 1396

تکوین و تحول معانی وجهی «باید» براساس فرایند معین‌شدگی

«باید» در کتب دستور زبان فارسی، فعلی شبه‌معین معرفی شده است که بازنمایی مفاهیم «اجبار»، «الزام» و «ضرورت» انجام عملی را برعهده دارد (احمدی گیوی...

دوشنبه، 11 دی 1396

نمود دستوری و تصویرگونگی در زبان فارسی

استفاده از امکانات تحلیلی با کلمات نقشی آزاد، یکی از روش‌های بیان مفاهیم دستوری در زبان‌های دنیاست. افعال معین از اجزای مهم دستوری هستند که می‌توانند...

دوشنبه، 11 دی 1396

نمود تکمیلی در زبان فارسی

«نمود دستوری» یکی از مقوله‌های معنایی فعل است که بازنمایی ویژگی‌های مرتبط با «دیرش» زمانی آن را برعهده دارد. با آنکه در پیشینه‌ی مطالعات زبان‌شناختی،...

سه‌شنبه، 5 دی 1396

ساخت غیابی در زبان فارسی

براساس دیدگاه دوگروت (2000)، ساخت غیابی، ساختی است که از رهگذر آن، «غیابِ» فاعل در جمله رمزگذاری می‌شود، بی‌آنکه به لحاظ واژگانی مکان وی در خارج...

سه‌شنبه، 5 دی 1396