تعلیم و تعلم

تعلیم و تعلم، معادلِ مصدر ذووجهین آموختن و در لغت به معنی یاد دادن و یاد گرفتن است. در اصطلاح دانش منطق، بدان‌سان که ابن سینا طرح کرده است، آموختن،...

پنجشنبه، 31 فروردين 1396

تعلیل

تعلیل، در لغت به معنای علت نهادن و ذکر علت است. در اصطلاح متکلمان، تعلیل عبارت است از جستجوی علت و بازیابی آن از طریق به کارگیری شیوه‌هایی که...

پنجشنبه، 31 فروردين 1396

تعریف

تعریف، در لغت به معنی شناساندن، معرفی کردن و آگاهانیدن است. در اصطلاح اهل منطق، تعریف آن است که ویژگیها و صفات گوناگون چیزی را برشمارند و بدین...

پنجشنبه، 31 فروردين 1396

تعارض

تعارض، در اصطلاح علم اصول و در مسئله‌ی «تعادل و تراجیح» عبارت است از تنافی دو دلیل و یا تنافی مدلول دو دلیل ( تعادل و تراجیح). و در مسئله‌ی «جرح...

پنجشنبه، 31 فروردين 1396

تضایف

تضایف، از مباحث مهم در منطق و فلسفه، به مفهوم نسبت مکرر میان دو امر وجودی که هیچ یک بدون دیگری قابل تعقل نیست. دو امر متضایف، نسبتی دو جانبه...

پنجشنبه، 31 فروردين 1396

تسلسل

تسلسل، اصطلاحی فلسفی، ترتب غیر متناهی علتها و معلولها را تسلسل گویند. تسلسل بر چند نوع است: الف) تسلسل یقفی، که در امور اعتباری است و برحسب اعتباری...

چهارشنبه، 9 فروردين 1396

تزئینات

تزیینات، جمع تزیین، و تزیین، مصدر باب تفعیل است و در لغت معنی آراستن و زینت کردن می‌دهد. در اصطلاح اهل منطق، مراد از تزیینات، توابع خطابه، یا...

چهارشنبه، 9 فروردين 1396

تداخل

تداخل، مصدر باب تفاعل و در لغت در یکدیگر داخل شدن و درهم شدن و یکی شدن معنی می‌دهد. تداخل هم اصطلاحی است منطقی و هم اصطلاحی است فلسفی. بنابراین...

شنبه، 5 فروردين 1396

تحليل

تحليل، در لغت به معناي تجزيه کردن به اجزاء و از هم گشادن چيزي است. در اصطلاح دانش منطق، تحليل، در برابر تقسيم قرار دارد و همانند تقسيم يکي از...

پنجشنبه، 26 اسفند 1395

تجدد امثال

تَجَدُّد اَمثال، یعنی نو شدن مثل‌ها و مانندها. بدین معنی که چیزی از میان برود و همانند آن در وجود آید. در اصطلاح کلام، عرفان و فلسفه، مراد از...

پنجشنبه، 26 اسفند 1395

تبکیت

تبکیت، در لغت به معنی درشتی کردن، سرزنش کردن، خاموش کردن و زبان بند کردن است و در اصطلاح به معنی غلبه کردن بر کسی است به حجت و دلیل. اهل منطق...

پنجشنبه، 26 اسفند 1395

تباین

تباین، در لغت به معنی جدایی و اختلاف است. در دانش منطق تباین هم اصطلاحی است در حوزه‌ی تصورات، و هم اصطلاحی است در حوزه‌ی تصدیقات (= قضایا).

پنجشنبه، 26 اسفند 1395

تالی

تالی، در لغت به معنی از پی رونده بر تابع و دنبال است. در اصطلاح دانش منطق، تالی به جزء دوم قضیه‌های شرطیه که در پی جزء اول می‌آید اطلاق می‌شود....

دوشنبه، 23 اسفند 1395

تألیف

تألیف، در لغت به معنی فراهم آوردن، جمع کردن و گرد کردن است. تألیف یا ترکیب هم اصطلاحی است کلامی، و هم اصطلاحی است منطقی: 1) کلام: در اصطلاح اهل...

دوشنبه، 23 اسفند 1395

تأله

تأله، اصطلاح فلسفی. تأله حالتی است انسانی که با قبول مبدئی برای وجود، در درون آدمی محقق می‌شود و در اعمال و رفتار او نمود پیدا می‌کند و او را...

دوشنبه، 23 اسفند 1395

تأثیر

تأثیر، در لغت مصدر باب تفعیل عربی است به معنی اثر کردن و کارگر افتادن چنانکه تأثر - که در تقابل با تأثیر به کار می‌رود - مصدر باب تفعّل عربی...

دوشنبه، 23 اسفند 1395

هویت

این اصطلاح که مشتق از ریشه‎ی لاتین idem متضمن همسانی و تداوم و استمرار است، تاریخ فلسفی دور و درازی دارد که به بررسی ثبات و دوام در دل تغییر...

يکشنبه، 24 مرداد 1395

هستی‌شناسی

برای این اصطلاح دو معنا می‎توان تشخیص داد: شاخه‌ای از فلسفه که با ماهیت هستی یا وجود، به خودی خود، و مستقل از هر چیز موجود معینی، سر و کار دارد...

يکشنبه، 24 مرداد 1395

نسبی‌گرایی

اگر عقیده‌ی حقیقی را عقیده‌ای تعریف کنیم که با واقعیت مستقلی تطبیق می‌کند، نسبی‌گرایی منکر این است که عقاید می‌توانند به این معنا حقیقی باشند،...

يکشنبه، 24 مرداد 1395

واقع‌گرایی

به طورکلی «واقع‌گرایی» در فلسفه عبارت است از اعلام وجود بعضی هستارهای مناقشه برانگیز (مثل کلی‌ها، اشیاء مادی، قوانین علّی؛ گزاره‌ها، اعداد، احتمالات؛...

يکشنبه، 24 مرداد 1395