معیارهای دانش‌ورزی

خودپاسبانی و خودپیرایی مهم‌ترین ویژگی علم است. با پنج معیار می‌توانیم یک نظریه‌ی علمی را از شبه‌علم جدا کنیم: آزمون‌پذیری عمومی، مطابقت نظریه...

سه‌شنبه، 22 آبان 1397

هدف علم

هدف علوم کاربردی عبارت است از سلطه بر نیروهای طبیعی و به‌کارگیری آن‌ها برای پیشرفت فنی بشر. البته دانش‌ورز و پژوهشگر نیز از فواید مادی و معنوی...

سه‌شنبه، 22 آبان 1397

معنای علم

علم به توضیح و توصیف جهان مادی می‌پردازد و برای تصرف در آن شیوه‌هایی ارائه می‌دهد. کاربرد واژه‌ی علم برای مفاهیم مختلف، باعث اشتباهات زیادی در...

دوشنبه، 21 آبان 1397

نگاهی به چیستی علم و فلسفه آن

علم چیست؟ شاید پاسخ به این پرسش آسان به نظر برسد. همه می‌دانند که موضوعاتی چون فیزیک، شیمی، و زیست‎‌شناسی علم را تشکیل می‌دهند و حال آن که موضوعاتی...

چهارشنبه، 18 بهمن 1396

روش‌شناسی در فلسفه‌ی علم

از مهم‌ترین مباحث مطرح شده در هر رشته‌ای مسئله‌ی متدولوژی یا روش‌شناسی آن است. این که علم مورد نظر از چه راهی و با در نظر چه مقدماتی به نتایج...

چهارشنبه، 18 بهمن 1396

استعاره و شناخت‌شناسی در چالش‌های علم

در دهه‌های اخیر رشد محسوسی در گرایش به استعاره به عنوان یک موضوع مطالعاتی وجود داشته است. در حالی که هنر و ادبیات، از زمان افلاطون، همواره استعاره...

سه‌شنبه، 25 اسفند 1394

فلسفه‌ی قاره‌ای علم آغازین

بابت بابیچ فیلسوف قاره‌ای معاصر آمریکایی است که به دلیل مطالعات ژرفی که بر روی فلاسفه‌ی قاره‌ای همچون نیچه و هایدگر انجام داده یکی از شناخته...

سه‌شنبه، 25 اسفند 1394

فلسفه‌ی علوم اجتماعی

علوم اجتماعی همیشه بیش از علوم طبیعی با بحث‌های فرانظریه‌ای و فلسفی مربوط به خود رابطه‌ی نزدیک داشته است- یعنی، اگر از تمایز سودمند باشلار استفاده...

سه‌شنبه، 11 اسفند 1394

فلسفه‌ی علم

این شاخه‌ی پژوهشی دربرگیرنده‌ی پرسش‌هایی است درباره‌ی علم به طور کلی (مثل این که آیا دست‌کم بعضی از امور نظری واقعی هستند؟) درباره‌ی بعضی گروه‌های...

سه‌شنبه، 11 اسفند 1394

پاسخ علم به پرسش‌های غیر علمی

می‌گویند انسان به علم امید بسته است حال آنکه علم نمی‌تواند پاسخگوی این باشد؛ چرا؟ مگر بشر چه چیزی می‌خواهد و در آرزوی چه چیزی است که علم نمی‌تواند...

سه‌شنبه، 27 بهمن 1394

جامعه‌شناسی معرفت

ماهیت معرفت، دست‌کم از عصر یونانی - رومی، یکی از مسائل اصلی فلسفه بوده است. مثلاً افلاطون در تئاتتوس رهیافتی علمی نسبت به معرفت و شناخت اتخاذ...

جمعه، 18 دی 1394

جامعه‌شناسی علم

این شاخه از جامعه‌شناسی به کشف و بررسی منش و ماهیت اجتماعی علم می‌پردازد و توجه خاصی به تولید اجتماعی معرفت علمی دارد (ـــ جامعه‌شناسی معرفت)....

پنجشنبه، 17 دی 1394

نسبیت علم و تاریخ

کاربست علم در مورد گذشته وظیفه‌ی تاریخ، مانند هنرها و علوم دیگر، آوردن چیزهای معین به ذهن و خاطر انسان است. ولی تفاوت عمده‌ای میان هنر و علم...

جمعه، 6 شهريور 1394

تبیین در تاریخ‌نگاری (2)

عبارت "شناخت کنونی" پرسش‌ها و مسائل شناخت‌شناسانه پیش می‌آورد. معیارهای شناخت چیست؟ آیا دسته‌ای معیار شناخته شده‌ی عام وجود دارد یا معیارهای...

جمعه، 6 شهريور 1394

تبیین در تاریخ‌نگاری (1)

آیا، چنانکه بسیاری مؤسسات فرض می‌کنند، تاریخ یکی از شاخه‌های علوم‌اجتماعی است یا نه؟ پاسخ این پرسش تا حدودی به تعریف مربوط می‌شود. اگر منظور...

جمعه، 6 شهريور 1394

نحوه‌ی تبیین در علوم‌اجتماعی

تصور و ایده‌ی علم اجتماعی در سده‌ی هجدهم چونان بخشی از جریان روشنگری شکل گرفت. در حالی که دانشمندان سده‌ی هفدهم (کپلر، گالیله، هاروی، بویله،...

جمعه، 6 شهريور 1394

تبیین آماری در علوم

بسیاری افراد می‌خواهند بر ماهیت علمی علوم اجتماعی تأکید کنند. از آنجا که آمار به خادم تقریباً همه‌ی علوم تبدیل شده است، باید نخست به تبیین آماری...

جمعه، 6 شهريور 1394

ماهیّت علم

کلمه‌ی « Science » از کلمه‌ی لاتینی دانش یا دانستن گرفته شده است، امّا این کلمه بویژه به دانشی که از طریق روش تحقیق بخصوصی به دست می‌آید، اشاره...

يکشنبه، 1 شهريور 1394

مقبولیت اجتماعی در تغییر پارادایم ها

در اینجا می‌خواهیم موضوع را در سطح جامعه‌ی علمی بررسی كنیم، یعنی اینكه چگونه دانشمندان یك جامعه‌ی علمی به جایی می‌رسند كه تغییر نگرش از پارادایم...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394

پیشرفت علم با تكیه به پارادایم‌ها

مطابق باور رایج، اما ناكاویده و بازشناسی ناشده‌ی جامعه علمی، به نظر می‌رسد رشد علم در كلیه‌ی بخش‌هایش همچون مفاهیم، حوزه‌ی مسائل مطرح و روش‌های...

پنجشنبه، 22 مرداد 1394