گروه دانش

«ام اس» (ماليتل اسكلرو زيس) يكي از بيماريهاي دستگاه اعصاب است كه در آن مغز، نخاع و اعصاب بينايي درگير مي شود، اين بيماري افراد جوان و زنان را بيش از مردان مبتلا مي كند.علت بيماري هنوز شناخته شده نيست، ولي از آن نوع بيماري هايي است كه سيستم ايمني بدن به بافتهاي خودي حمله مي كند. در ام اس، بيشتر روكش رشته هاي عصبي (كه ميلين نام دارد)، هدف حمله سيستم ايمني قرارگرفته و از بين مي رود. كار اين روكش درحالت طبيعي، زيادكردن سرعت هدايت پيامهاي عصبي است؛ بنابراين پيامهاي عصبي يا با تأخير زياد منتقل مي شوند،و يا در مواردي اصلا انتقال پيدا نمي كنند و اين مسئله علائم بيماري را ايجاد مي كند. نقش عوامل محيطي و ژنتيك در ايجاد اين بيماري قطعي به نظر مي رسد، اما اين عوامل هنوز شناخته نشده اند.
چون اكثر رشته هاي عصبي در مغز و نخاع و اعصاب بينايي داراي روكش ميلين هستند، بسته به اينكه چه نواحي دچار آسيب شده باشند، علائم بسيار متنوعي ممكن است بروز كند. به نواحي آسيب ديده در اصطلاح پلاك مي گويند. براي مثال اگر پلاك در اعصاب بينايي ايجاد شود، شخص بينايي يك چشم را از دست مي دهد، يا اگر پلاك در مسير راه هاي عصبي مخصوص حركت باشد، بيمار دچار فلج دست و پا مي شود. به اين ترتيب، از دست رفتن بينايي، دوتا ديدن اشياء، سرگيجه، فلج در يك يا چند اندام (دست يا پا)، عدم تعادل در ايستادن يا راه رفتن، از بين رفتن حس يا بروز احساس غيرطبيعي در بدن يا دست و پا، اشكال در كنترل ادرار و مدفوع، اختلال حافظه...، ممكن است در بيماران مختلف بروز كند. با توجه به نزديكي فصل گرما، جا دارد به يك مطلب هم اشاره شود و آن تأثير گرماي محيط روي بيماري است كه ممكن است موقتا علائم بيماري را تشديد كند، اما نقشي در تشديد روند اصلي بيماري ندارد و با خنك شدن بدن، علائم شدت يافته هم از بين مي رود.
« ام اس» انواع مختلفي دارد. شايعترين شكل بيماري نوعي است كه بيمار هرازچندي دچار يك حمله بيماري مي شود و پس از مدتي (چند روز تا چند هفته و گاهي چندماه) بيمار با يا حتي بدون درمان، تا حدودي و گاهي هم به طور كامل (به خصوص درحمله هاي اول) بهبود مي يابد. اما با تكرار حمله ها، صدماتي كه از هر حمله به جا مانده روي هم جمع مي شوند، و ممكن است به تدريج معلوليتي ماندگار به جا بماند. در برخي از انواع بيماري حمله واضحي وجود ندارد، بلكه بيماري از ابتدا به آهستگي شروع شده و به تدريج پيشرفت مي كند. در بسياري موارد نوع اول هم، كه به اصطلاح نوع حمله اي بيماري است، پس از چند سال از شروع بيماري، حمله ها كمتر واضح است و بيماري يك سير پيشرونده تدريجي پيدا مي كند. انواع ديگري هم وجود دارد كه شيوع كمتري دارند.
مهمترين نكته شرح حال بيمار و معاينه ي اوست، اما براي تأييد به روشهاي پاراكلينيك هم نياز است كه مهمترين آنها «ام آر آي» مغز است. گاهي آزمايش مايع نخاع يا روشهايي مثل ثبت نوار عصبي چشم هم لازم مي شود.براي تشخيص «ام اس» از بيماريهاي ديگري كه ممكن است بسيار شبيه آن باشند (حتي در تصاوير ام آر آي)، انجام يك سري آزمايشهاي اختصاصي در خون لازم است.
خوشبختانه با وجود اين كه علت بيماري به خوبي شناخته نشده است، اما درمانهاي مؤثري براي آن وجود دارد. در واقع اين درمانها سيستم ايمني بدن را به نحوي تعديل مي كنند كه به بافت خودي (روكش ميلين) حمله نكند يا دست كم دفعات و شدت حمله و آسيب زدن را كم مي كنند. اولين درمان تأييد شده، اين بيماري داروهاي تزريقي هستند و اينتر فرون نام دارند. البته بايد بدانيم كه اين داروها براي درمان همه بيماران و همه انواع بيماري مؤثر نيستند، و تجويز آنها بر اساس يك پروتكل جهاني صورت مي گيرد؛ بنابراين نبايد همه بيماران انتظار داشته باشند كه اين داروها برايشان تجويز شود. ضمن اينكه ممكن است در برخي از بيماراني كه در ابتدا اينترفرون برايشان تجويز شده است پس از مدتي دارو، با توجه به سير بيماري، قطع شود و درمان ديگري تجويز شود.
در بيماراني كه تجويز اينتر فرونها برايشان مورد ندارد، از داروهاي ديگري كه آنها هم به نوعي در تعديل سيستم ايمني مؤثرند، استفاده مي شود. البته درمانهاي ديگري هم وجود دارد كه نقش عمده اي در روند اصلي بيماري ندارند، اما براي كمك به تسريع بهبود حمله ها، يا تخفيف علائم بيماري به كار مي روند و جا و ارزش خود را دارند.
امكانات درماني بيماري كاملا مناسب است، در حقيقت درمان
«ام اس» در ايران با هيچ كشور اروپايي يا آمريكا تفاوت عمده اي ندارد، بلكه نسبت به بسياري از كشورها در مرحله جلوتري نيز قرار دارد.بيمار مبتلا به«ام اس» مي تواند ازدواج كند، البته؛ اگر همسر آينده از بيماري فرد اطلاع داشته باشد و آن را قبول كند، چه ايرادي دارد؟ همانگونه كه گفتيم، بيشتر بيماران مبتلا به «ام اس» مي توانند زندگي عادي داشته باشند؛ اما اگر منظور امكان بچه دار شدن است، بايد بگوييم بارداري برام اس، و «ام اس» بر بارداري، تأثير چنداني ندارند. آنچه امكان باردارشدن خانم مبتلا به «ام اس» را تعيين مي كند، وضعيت بدني او هنگام بارداري است. واضح است كه حاملگي در خانمي كه دچار معلوليت شديد ناشي از بيماري است صلاح نيست چه براي خودش و چه از نظر مراقبت از فرزندش. اما اگر معلوليت عمده اي ندارد تنها لازم است كه از يك ماه قبل از آنكه باردار شود، دارو را قطع كند.