در مواقع ناامیدی از دنیا و... چه باید کرد؟
جهان طبیعت به حکم حکیمانه الهی بر اساس محکمی استوار است. بشر که یکی از افراد مجموعه هستی است، طبیعتاً دارای حبّ ذات و تمایلات غریزی است و یکی از آنان این است که آرزو دارد تمام پدیدهها و رویدادهای جهان به نفع او رقم بخورد و همه آرزوهایش جامه عمل بپوشند و در زندگی با ناکامی و شکست مواجه نشود و هرگز دچار رنج و ناملایمات نگردد، ولی این آروز ناشدنی است، زیرا خداوند حکیم نظام عالم را بر اساس یک سلسله قوانین و مقررات، پایه گذاری کرده و هر قانونی به هدایت باری تعالی مسیر تکوینی خود را می پیماید. امام امیرالمؤمنین(ع) فرمود:خداوند امور عالم را بر حسب مصلحت و طبق مقتضیات به جریان می اندازد، نه بر وفق خواسته و رضای بشر.(1)
دیل کارنگی در کتاب آیین زندگی می گوید: با گذشت سالها دریافتم که یکی از بزرگترین مشکلات اشخاص بالغ، نگرانی و تشویش است. اکثریت افراد از مشکلات خود می نالند.(2)
البته نگرانیها بر دو گونه است: یکی نگرانیهای معقول و دیگری نامعقول. نگرانیهای عاقلانه در زندگی بشر یک امر طبیعی است و منشأ آن احساس خطر است. افراد عاقل در بد آمدها و حوادث می توانند بی اعتنا باشند، ولی نگرانیهای موهوم و غیر معقول نا امیدیهای فراوان در بسیاری از افراد به وجود می آورد که همواره آنان را به رنج و عذاب مبتلا می سازد. اما آنان که دارای قوّت روح و اراده قوی هستند، خود را نمیبازند و مغلوب و مقهور حادثه نمیشوند.
2- قناعت و نگاه به پایینتر از خود در امور دنیایی. امام صادق(ع) فرمود: "همواره به پایینتر از خود نگاه کن تا قدر نعمتهای الهی را بدانی و شکر گزار او باشی".(4)
پیامبر(ص) فرمود: "کسی که درباره دین خود به بالاتر از خویش بنگرد و به وی اقتدا کند و درباره دنیای خویش به پایینتر از خود نظر کند و خدای را سپاس گوید، او را در صف شکر گزاران و بردباران ثبت می نماید".(5)
3- گشاده رویی و دوری از گرفتگی دل، گشاده رویی و مسرّت خاطر مایه محبوبیّت اجتماعی و باعث رفع کدورتهای درونی می شود و انسان را از حالت غم و افسردگی و نا امیدی بیرون می آورد. رسول اکرم(ص) فرمود: "پیوسته بشّاش و خوشرو باش که خداوند دوستدار گشاده رویان است و آدمهای گرفته و عبوس مورد بغض و بی مهری او هستند".
روزی بین یحیی بن زکریا(ع) و حضرت عیسی(ع) ملاقاتی دست داد. عیسی(ع) به روی یحیی(ع) تبسّم کرد. یحیی گفت: از چه تو را غافل می بینم، گویی از قهر الهی غافلی! عیسی گفت: از چه تو را عبوس می بینم، گویی از رحمت خدا ناامیدی! هر دو گفتند: از این جا نمیرویم تا وحی نازل گردد که پروردگار کدام یک از این دو روش را بیشتر دوست می دارد. خداوند به آن دو وحی کرد که هر یک از شما خلق نیکوتر دارد، نزد من محبوبتر است.(6)
4- دعا و مناجات با خدا باعث رفع نگرانیها و زدودن ناامیدیها می شود.
5- قرائت قرآن در زدودن ناامیدی بسیار نافع است.
6- رفتن به سبزه وارها و کوه و دریا و تفریحات سالم.
7- دیدار مؤمنان و علمای با تقوا و زاهد و نگاه به ساده زیستی افراد مستضعف و ناتوان.
هزار نقش برآرد زمانه و نبود
یکی چنان که در آیینه تصوّر ما است
کسی زچون و چرا دم نمیتواند زد
که نقشبند حوادث ورای چون و چرا است
عقل و منطق ایجاب می کند که آدمی از قوانین خلقت پیروی نماید و تسلیم مقررات باشد و ارزوهای ناشدنی در سر نپروراند و انتظار نداشته باشد جهان بر وفق مراد او بچرخد.با توجه به این که هیچ کس از بلایا و آفات جهان ایمنی ندارد، هر انسانی باید روح و اراده خود را تقویت کند و نیرومندانه در مقابل مصائب مقاومت کند.یکی چنان که در آیینه تصوّر ما است
کسی زچون و چرا دم نمیتواند زد
که نقشبند حوادث ورای چون و چرا است
دیل کارنگی در کتاب آیین زندگی می گوید: با گذشت سالها دریافتم که یکی از بزرگترین مشکلات اشخاص بالغ، نگرانی و تشویش است. اکثریت افراد از مشکلات خود می نالند.(2)
البته نگرانیها بر دو گونه است: یکی نگرانیهای معقول و دیگری نامعقول. نگرانیهای عاقلانه در زندگی بشر یک امر طبیعی است و منشأ آن احساس خطر است. افراد عاقل در بد آمدها و حوادث می توانند بی اعتنا باشند، ولی نگرانیهای موهوم و غیر معقول نا امیدیهای فراوان در بسیاری از افراد به وجود می آورد که همواره آنان را به رنج و عذاب مبتلا می سازد. اما آنان که دارای قوّت روح و اراده قوی هستند، خود را نمیبازند و مغلوب و مقهور حادثه نمیشوند.
درمان نا امیدیها:
1- اعتماد به نفس و وارد شدن در صحنههایی که از آنها خوف و نگرانی داریم. علی(ع) فرمود: "اذا خفت صعوبة امر فاصعب له یذلّ لک؛(3) هر گاه سختی چیزی باعث هراس و بیم تو شد، در مقال آن مقاومت کن و آن را به زانو در آورد تا مشکل بر تو آسان می شود".2- قناعت و نگاه به پایینتر از خود در امور دنیایی. امام صادق(ع) فرمود: "همواره به پایینتر از خود نگاه کن تا قدر نعمتهای الهی را بدانی و شکر گزار او باشی".(4)
پیامبر(ص) فرمود: "کسی که درباره دین خود به بالاتر از خویش بنگرد و به وی اقتدا کند و درباره دنیای خویش به پایینتر از خود نظر کند و خدای را سپاس گوید، او را در صف شکر گزاران و بردباران ثبت می نماید".(5)
3- گشاده رویی و دوری از گرفتگی دل، گشاده رویی و مسرّت خاطر مایه محبوبیّت اجتماعی و باعث رفع کدورتهای درونی می شود و انسان را از حالت غم و افسردگی و نا امیدی بیرون می آورد. رسول اکرم(ص) فرمود: "پیوسته بشّاش و خوشرو باش که خداوند دوستدار گشاده رویان است و آدمهای گرفته و عبوس مورد بغض و بی مهری او هستند".
روزی بین یحیی بن زکریا(ع) و حضرت عیسی(ع) ملاقاتی دست داد. عیسی(ع) به روی یحیی(ع) تبسّم کرد. یحیی گفت: از چه تو را غافل می بینم، گویی از قهر الهی غافلی! عیسی گفت: از چه تو را عبوس می بینم، گویی از رحمت خدا ناامیدی! هر دو گفتند: از این جا نمیرویم تا وحی نازل گردد که پروردگار کدام یک از این دو روش را بیشتر دوست می دارد. خداوند به آن دو وحی کرد که هر یک از شما خلق نیکوتر دارد، نزد من محبوبتر است.(6)
4- دعا و مناجات با خدا باعث رفع نگرانیها و زدودن ناامیدیها می شود.
5- قرائت قرآن در زدودن ناامیدی بسیار نافع است.
6- رفتن به سبزه وارها و کوه و دریا و تفریحات سالم.
7- دیدار مؤمنان و علمای با تقوا و زاهد و نگاه به ساده زیستی افراد مستضعف و ناتوان.
پی نوشتها:
1. محمد تقی فلسفی، اخلاق، ج 2، ص 234، به نقل از فهرست غرر، ص 137.
2. محمد تقلی فلسفی، اخلاق، ج 2، ص 235.
3. همان، ص 249، به نقل از غررالحکم، ص 319.
4. همان، ص 250، به نقل از مستدرک، ج 2، ص 64.
5. همان، ص 250، به نقل از تاریخ یعقوبی، ص 59.
6. همان، ص 256، به نقل از حیوة الحیوان، ج 2، ص 165