مقدمه:
نماز اوج معراج انسان، راز و نیاز با خدای سبحان، موجب نزول رحمت یزدان، سنگر مبارزه با نفس و شیطان، بازدارنده انسان از خطا و عصیان، وسیله ی تقرب پارسایان و رمز بندگی مخلصان است.
در قرآن کریم ضمن آیاتی خدای متعال نمازگزاران واقعی را معرفی می نماید و اینکه اقامه نماز چه تأثیری در زندگی مادی و معنوی انسان دارد را ذکر می کند که بدین وسیله اهمیت اقامه نماز را بیان می دارد.
یکی از صفات متقین اقامه نماز است که در در قران و روایات تاکید زیادی به اقامه نماز شده است .در این مقاله به موضوع اشاره مختصری می نمائیم
از صفات متقین اقامه نماز است
صفات متقین درقرآن
قرآن کریم در سوره انفال آیات 2 تا 4 می فرماید: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذا ذُکرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیتْ عَلَیهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً وَ عَلی رَبِّهِمْ یتَوَکلُونَ (2) الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ ینْفِقُونَ (3) أُولئِک هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کرِیمٌ (4)
ترجمه:
2- مؤمنان تنها کسانی هستند که هر وقت نام خدا برده شود دلهاشان ترسان می گردد، و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می شود ایمانشان افزون می گردد و تنها بر پروردگارشان توکل دارند.
3- آنها که نماز را بر پا می دارند و از آنچه به آنها روزی داده ایم انفاق می کنند.
4- مؤمنان حقیقی آنها هستند، برای آنان درجات (فوق العاده ای) نزد پروردگارشان است و برای آنها آمرزش و روزی بی نقص و عیب است.
پنج صفت اساسی متقین
در سور های دیگر هم اشاره شده است. الّذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصّلوة و ممّا رزقنا هم ینفقون پرهیزکاران آنهایی هستند که به غیب ایمان می‌آورند و نماز برپا می‌دارند و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.«بقره ، 3»
نماز اوج معراج انسان، راز و نیاز با خدای سبحان، موجب نزول رحمت یزدان، سنگر مبارزه با نفس و شیطان، بازدارنده انسان از خطا و عصیان، وسیله ی تقرب پارسایان و رمز بندگی مخلصان است.
در قرآن کریم ضمن آیاتی خدای متعال نمازگزاران واقعی را معرفی می نماید و اینکه اقامه نماز چه تأثیری در زندگی مادی و معنوی انسان دارد را ذکر می کند که بدین وسیله اهمیت اقامه نماز را بیان می دارد.
یکی از صفات متقین اقامه نماز است که در در قران و روایات تاکید زیادی به اقامه نماز شده است .در این مقاله به موضوع اشاره مختصری می نمائیم
از صفات متقین اقامه نماز است
صفات متقین درقرآن
قرآن کریم در سوره انفال آیات 2 تا 4 می فرماید: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذا ذُکرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیتْ عَلَیهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً وَ عَلی رَبِّهِمْ یتَوَکلُونَ (2) الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ ینْفِقُونَ (3) أُولئِک هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کرِیمٌ (4)
ترجمه:
2- مؤمنان تنها کسانی هستند که هر وقت نام خدا برده شود دلهاشان ترسان می گردد، و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می شود ایمانشان افزون می گردد و تنها بر پروردگارشان توکل دارند.
3- آنها که نماز را بر پا می دارند و از آنچه به آنها روزی داده ایم انفاق می کنند.
4- مؤمنان حقیقی آنها هستند، برای آنان درجات (فوق العاده ای) نزد پروردگارشان است و برای آنها آمرزش و روزی بی نقص و عیب است.
پنج صفت اساسی متقین
در سور های دیگر هم اشاره شده است. الّذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصّلوة و ممّا رزقنا هم ینفقون پرهیزکاران آنهایی هستند که به غیب ایمان می‌آورند و نماز برپا می‌دارند و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.«بقره ، 3»
خداوند پنج صفت اساسی برای افراد متقی و پرهیزکار بیان فرمود.1ـ ایمان به غیب، 2ـ ارتباط با خدا (اقامه نماز) 3ـ ارتباط با انسانها (انفاق) 4ـ ایمان به تمام پیامبران خدا، 5ـ ایمان به رستاخیز.
این چنین انسانی به وراء طبیعت راه یافته و به خداوند بزرگ ایمان دارد دیگر نمی‌بایست در برابر بتها و در برابر انسانهایی همانند خودش و جبّاران و ستمگران سر خضوع و تعظیم فرود آورد.
او تنها در برابر خداوند سر تعظیم خم می‌کند و تسلیم آفریننده یگانه است.
او بالاتر رفته و احساس می‌کند از مرتبه مخلوقات دیگر گذشته و ارزش این معنی را پیدا کرده که با آفریننده بزرگ جهان، با خداوند ازلی و ابدی ارتباط گیرد و با او سخن بگوید.
یکی از صفات متقین اقامه نماز است
در این حال می‌باید که زندگی هدفی بالاتر از خورد و خواب و لذات این جهان داشته باشد، اقامه نماز خود مهمترین عامل تربیتی انسان است.
کسی که شبانه روز لااقل پنج بار در برابر ذات مقدس حضرت حق قرار می‌گیرد و ارزش سخن گفتن با او را پیدا می‌کند، تصورات او، افکار او، کردار و رفتار او همه خدایی می‌شود و چیزی بر خلاف خواست خدا انجام نمی‌دهد.
مشروط بر این که راز و نیاز و نماز او به درگاه پروردگار از جان و دل سر چشمه بگیرد و با تمام قلب رو به درگاه پاک او آورد.[1]یقیمون یعنی انجام می‌دهند نماز را با حدود و شرایط، یا مداومت داشتن بر آن، یا آن را برپا می‌کنند.
ـ نماز را با شرایط و خصوصیات به جا می‌آورند و اقامه هر چیز تعطیل نکردن آن است.[2]به پا داشتن نماز آن است که حق نماز ادا شود، یعنی نماز به صورت یک پیکر بی‌روح انجام نگردد، بلکه نمازی باشد که واقعاً بنده را متوجه خالق و آفریننده خویش سازد.
چرا اقامه نماز از صفات مؤمنان است؟
منظور از اقامه نماز، احتمالاً تلاش برای برپا داشتن آن در میان جامعه است.ایمان به غیب، وحی، قیامت، اقامه نماز و انفاق زمینه‌های بهره‌مندی از هدایت قرآن.[3]تنها آنان که مؤمن به غیب، برپا دارنده نماز، انفاق کننده و معتقد به وحی و قیامت هستند، رستگارند.[4]نماز در قرآن به عنوان عامل پیوند خلق با خالق و برقرار ارتباط معنوی با خدا عنوان شده است.
از صفات متقین مراقبت از نماز
در روایتى از امام باقر (ع) یا امام صادق (ع) منقول است که :على (ع) به مجلسى از قریش برخورد مى کنند و بعد به مجلسى دیگر از اوس و خزرج و مى بینند که در مجلس اول سخنان بیهوده مى رانند اما در محفل دوم کارهاى متین و صحیح انجام مى دهند.
على (ع) از این حال شگفت زده مى شوند و خدمت رسول الله مى رسند و حکایت هر دو مجلس را باز مى گوید. سپس از پیامبر (ص) بیان صفات مؤمن را طلب مى فرمایند. در این هنگام رسول الله (ص) که سرشان را به زیر انداخته ، سرشان را بلند کرده و فرمودند :
بیست خصلت در مؤمن است. اگر این خصال در او نباشد ایمانش به کمال نرسیده است :· یا على مؤمنین در وقت نماز به نماز حاضر مى شوند.
از صفات متقین اهمیت به نماز
یکى از علائم ایمان، اهمیت دادن به نماز است. در آیات قرآن درباره نماز خواندن مؤمن سه مطلب مطرح شده است :
الف.مؤمن اهل اقامه نماز است. «الذین یقیمون الصلوة» [5]
ب. نسبت به نمازهایش مراقبت دارد. «و الذین هم على صلواتهم یحافظون» [6]
ج. در نماز از حالات درونى خاصى برخورداراست.
از صفات متقین خشوع در نماز
در آیه شریفه پس از آنکه مى فرماید :«قد افلح المؤمنون» به عنوان اولین نشانه ایمان مى فرماید : الذین هم فى صلوتهم خاشعون» یعنى در نماز حالت خشوع دارند.
درباره فرق میان خضوع و خشوع گفته اند که خضوع کرنش بدنى و خشوع شکستگى باطنى است. ممکن است کسى ظاهرا رکوع و سجود کند اما روحش متواضع نباشد و چه بسا کسى که کمتر خم و راست مى شود ولى باطنا متواضع است. ارزش نماز به خشوع آن است.
در سوره فتح در وصف مؤمنان از اصحاب رسول الله (ص) مى فرماید : «محمد رسول الله و الذین معه اشداء على الکفار رحماء بینهم» [7]سپس خصوصیاتشان را بر مى شمرد : «تریهم رکعا سجدا» اینان اهل رکوع و سجودند.
یعنى مؤمن اهل راز و نیاز با خداست. نماز براى مؤمن ، اداى وظیفه نیست. معاشقه است. راز و نیاز براى مؤمن به صورت طبیعت ثانویه درآمده است. هرگز احساس تحمیل و اکراه نمى کند.
درباره اعمال واجب نیز در آیه بعد ذکر خاص بعد از عام شده است: «و الذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلوة» [8] مؤمنان به درخواست پروردگارشان پاسخ مثبت مى دهند و نماز برپاى مى دارند.
چون نماز در میان اعمال واجب درخشندگى خاصى دارد ، به طور جداگانه ذکر شده است.
نماز متقین اطاعت از خداست
در یک صنف از احکام ، رسول الله (ص) واسطه خدا با بندگان است و دستورهایى را ابلاغ مى کند. اجراى این نوع دستورها ، اطاعة الله است مثلا پیامبر (ص) واسطه ابلاغ دستور نماز بوده است. اگر ما نماز خواندیم ، اطاعت از خدا کردیم.
«و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة و یطیعون الله و رسوله اولئک سیرحمهم الله» [9]
مردان و زنان مؤمن نسبت به یکدیگر ولایت دارند ، امر به معروف مى کنند و نهى از منکر مى نمایند ، نماز بپا مى دارند و زکوة می دهند و اطاعت خدا و رسولش را مى نمایند. به زودى خدا اینان را مشمول رحمت خود قرار خواهد داد.
نتیجه:
چند نکته ی با توجه به موضوع اقامه نماز از صفات مؤمنان قابل توجه می باشد.
1.ایمان به خدا و روز رستاخیز تنها در مرحله ادعا نباشد بلکه با اعمال مثل نماز همراه باشد.
2.خداوند پیامبر را به اقامه نماز شب دعوت می‌کند
3.خداوند در قرآن کریم زمان اقامه نماز شب و شب‌زنده‌داری را بیان نموده است
4.خداوند در قرآن کریم، پیامبر را در برابر دشمنی‌ها و کار‌شکنی‌های مشرکان توصیه به صبر و شکیبایی، اقامه نماز شب و نماز نافله صبح نموده است
5.لزوم اقامه نماز در جنگ خداوند متعال در باب اهمیت نماز به نماز خوف اشاره می نماید.
7.خداوند در قرآن درباره سرسختی کفار درباره اقامه نماز می‌فرماید: هنگامی که به آنها گفته شود رکوع کنید رکوع نمی‌کنند.
8.خداوند در قران کریم پیامبر را از اقامه نماز میت بر منافقان نهی نموده است.
9.مسلمانان هر جا که باشند هنگام اقامه نماز باید مسجدالحرام و یا کعبه را قبله قرار دهند.
پی نوشت ها:
1. نمونه، ج 1، ص 43.
2. مجمع البیان، ج 1 ـ 2، ص 119.
3. تفسیر راهنما، ج 1، ص 107 ـ 108.
4. تفسیر راهنما، ج 1، ص 11.
5.سوره بقره، آیه .2
6.سوره مؤمنون، آیه .9
7.سوره فتح، آیه .29
8.سوره شورى، آیه .38
9.سوره توبه، آیه .71
6.سوره مؤمنون، آیه .9
7.سوره فتح، آیه .29
8.سوره شورى، آیه .38
9.سوره توبه، آیه .71
منبع:
https://quran.inoor.ir/fa/ayah/8/4/commentary?book=21
https://makarem.ir/compilation/Reader.aspx?lid=0&mid=7719&catid=6509&pid=61818
https://2noor.com/
https://hawzah.net/fa/Note/View/75385
* این مقاله در تاریخ 1401/11/11 بروز رسانی شده است
https://quran.inoor.ir/fa/ayah/8/4/commentary?book=21
https://makarem.ir/compilation/Reader.aspx?lid=0&mid=7719&catid=6509&pid=61818
https://2noor.com/
https://hawzah.net/fa/Note/View/75385