[Jān-e pālermo- yi]
John of Palermo
(شکوفایی، پالرمو، سیسیل، 600-619/ 1221-1240)، ترجمه‌ی آثار علمی.
جان پالرمویی، مترجم زبان عربی به لاتینی، در دربار امپراتور فردریک دوم کار می‌کرد. درباره‌ی زندگانی او آگاهی چندانی در دست نیست. چنان که در مقدمه‌ی کتاب Flos، اثر لئوناردو فیبوناتچی، ریاضیدان مشهور آمده است، وی به سمت «فیلسوف» فردریک منصوب شد. نام جان در مقدمه‌ی کتاب Liba quadratorum (1225) اثر فیبوناتچی نیز ذکر شده است. به نظر می‌رسد که او همان یوهانس دِ پانورمو باشد که در اسناد سیاسی فردریک دوم طی سالهای 600 تا 619 از او نام برده شده است.
یگانه اثر شناخته شده‌ی جان پالرمویی ترجمه‌ی یک رساله‌ی عربی به زبان لاتینی درباره‌ی هذلولی است که عنوان آن را De duabus lineis semper approximatibus sibi invicem et nunquam concurrentibus نهاده است. متن اصلی عربی احتمالاً مربوط به اثری است از ابن هیثم با عنوان مشابه. رساله حاوی پنج گزاره است. هدف کلی رساله آن است که نشان دهد هذلولی و یکی از خطوط مجانب آن دارای رابطه ای تمایلی بین یک خط راست و یک خط منحنی هستند که همیشه، در صورت امتداد، به یکدیگر نزدیکتر می‌شوند ولی هرگز با هم برخورد نمی کنند. یعنی هدف آن اثبات خاصیت مجانبی بودن هذلولی است. نویسنده از کتاب «مخروطات» آپولونیوس استفاده‌ی آزاد می‌کند، اما پارامتر خاص آپولونیوس یعنی latus rctum (ضلع قائم) را بکار نمی برد، بلکه بیشتر از خاصیت محوری اساسی که ارشمیدس معمولاً از آن استفاده می‌کرد بهره می‌گیرد. کتاب De dubus Lineis یکی از معدود آثار موجود به زبان لاتینی از قرون وسطا است که درباره‌ی مقاطع مخروطی در زمینه ای غیر نور شناختی بحث می‌کند. یک رساله‌ی لاتینی کمی متأخرتر به نام De sectione conica orthogonal, que parabola dicitur در طرح سه گزاره با کتاب De duabus lineis سهیم است. ترجمه‌ای از کتاب De sectione conica در 927/ 1548 انتشار یافت و به نظر می‌رسد که هر دو رساله بر نویسندگان مختلفی تأثیر گذاشته باشند، از جمله بر یوهان ورنر، در De elementis conicis (نورنبرک، 1522)؛ اورونس فین، در De speculo ustorio (پاریس، 1551)؛ ژاک پلتیه، در Commentarii tres (بازل، 1563)؛ و فرانچسکو باروتسی، در Geometricum problema tredcim modis demonstratum (ونیز، 1586).

کتابشناسی

متن و ترجمه ای به زبان انگلیسی از De duabus lineis، و مجموعه از ارجاعهائی که به جان پالرمویی شده در «A Medieval Translation of a Short Arabic Tract on the Hyperbola»، از هـ. کلاگت، در osi، 11 (1954)، 359-385، موجود است. از زمان چاپ این متن، که بر اساس قدیمترین و بهترین نسخه‌ی خطی، آکسفرد، بادلیئن، د/ اورویل، 70، 61 پشت- 62 پشت، استوار است، سه نسخه‌ی خطی دیگر هم کشف شده است: پاریس، کتابخانه ملی، لاتینی 7434، 79 پشت- 81 رو (بدون صفحه آخر)؛ و وین، کتابخانه‌ی ملی 5176، 143 پشت-146 رو (بدون صفحه‌ی آخر)، و 5277، 276 پشت- 277 رو (با پیشگفتار، اثبات قضایای یکم تا چهارم، و بدون صفحه‌ی آخر). این متن مجدداً در جلد چهارم Archimedes in the Middle Ages، از م. کلاگت، چاپ و به نویسندگان قرن شانزدهم منسوب شده است.
کتاب De sectione conic orthogonal, quae parabola dictiur به همت آنتونیوس گونگاوا گاوینسیس در چاپی از Quardriparitium بطلمیوس (لووَن، 1548) به صورت نسخه ای اصلاح شده منتشر شد. برای مقایسه‌ی این متن چاپی با نسخه‌ی خطی قرن شانزدهم، ورونا، کتابخانه‌ی کاپیتولاره، دستخط 206، 1 رو- 8 پشت، «Eine arabische Scrift über die parable und parabolisch Hohlspiegel»، از ی. ل. هایبرگ و ا. ویدمان، در BMat، دوره‌ی سوم، 11 (1910-1911)، 193-208. نسخه‌ی دیگری هم از این اثر با خط رگیومونتانوس موجود است: وین، کتابخانه‌ی ملی 5258، 27 رو- 38 پشت. نسخه های دیگر در آکسفرد، بادلیئن، نسخه‌ی متفرقه‌ی شماره‌ی 480، 47 رو- 54 رو؛ و فلورانس، کتابخانه Laur, Medic, Ashb شماره‌ی 657، 95 رو- 110 پشت، موجود است. در این هر دو نسخه، رساله به راجر بیکن نسبت داده شده است.
درباره‌ی کار ابن هیثم که ممک ناست با De duabus lineis مرتبط باشد، L"algèbre d" omar al- khâyyamî، از ف. ووپکه (پاریس، 1851)، 73 و بعد؛ Histoire de la médecine arabe، ا ل. لوکلر، یکم (پاریس، 1876)، 515. ووپکه عنوانی را که ابن هیثم (از طریق ابن ابی اصیبعه) عرضه شده به صورت «18.Mémoire sur la refutation de la demonstration que l"hyperbole et ses deux asymptotes s"aprochent indéfiniment l"une des autres, sans cependant jamais se rencountrer» ترجمه کرده است.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز کولستون؛ (1387)، زندگینامه علمی دانشوران، ترجمه: احمد آرام... [و دیگران]، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نخست