اندیشه‌ی مهدوی

مهدویت در تقابل با جاهلیت

یكی از جلوه‌های زیبای ظهور، و ایجاد حكومت جهانی امام مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه)؛ نابودی و محو جاهلیت و تاریكی‌های وحشت‌زای نادانی و سفاهت بشر است. جاهلیت و بی‌خردی كه در طول قرون و اعصار، گاهی به نام علم و عقلانیت، مقام والای انسانی را از اوج ملكوت به حضیض پست‌ترین مراتب حیوانی كشانده است.بر اساس بشارت‌های قرآن و معصومین‌‌‌(علیهم‌السلام)؛ آن حجت حق جلوه‌گری می‌كند تا زشت‌ترین جلوه‌های نادانی و سفاهت قرون و اعصار را در هم شكند و با جلوه‌ی نورانی خویش، دنیائی پر از علم و عقل و حكمت، و صفا و صمیمیت به وجود آورد.پیرامون جاهلیت ستیزی حضرت مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه)؛ احادیث و روایات فراوانی مطرح شده كه به نقل دو روایت اكتفا می‌كنیم.
1- از امام باقر‌(علیه‌السلام) پرسیدند: هرگاه قائم قیام كند با چه روشی با مردم رفتار می‌كند؟ حضرت فرمودند:
بسیرة ما سار به رسول‌الله یظهر الاسلام. قلت : و ماكانت سیرة رسول‌الله‌(صل‌الله‌علیه و آله) ؟ قال: ابطل ما كانت فی الجاهلیة واستقبل الناس بالعدل و كذلك القائم (علیه‌السلام)‌ اذا قام یبطل ما كان فی‌الهدنة ممّا كان فی ایدی الناس و یستقبل بهم العدل؛ به سیره و روشی كه رسول خدا عمل می‌كرد، تا اسلام را پیروز گرداند. راوی پرسید: سیره‌ی رسول‌الله‌(صل‌الله‌علیه و آله) چگونه بود؟ حضرت می‌فرماید: آنچه را كه در جاهلیّت بود باطل كرد، و با مردم به شیوه‌ی عدل مواجه شد. همچنین امام عصر‌(عجل‌الله تعالی فرجه) زمانی كه قیام كند؛ آنچه را كه در عصر جاهلیت و آرامش و تن آسائی در اختیار مردم بود باطل می‌كند و با مردم به عدل رفتار می‌كند.
2- از امام صادق‌(علیه‌السلام) در مورد سیره مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) سوال كردند؟ حضرت فرمودند:
یصنع ما صنع رسول‌الله (صل‌الله‌علیه و آله)، یهدم ما كان قبله كما هدم رسول‌الله امرالجاهلیّة، و یستأنف الاسلام جدیداً؛ آنچه را كه رسول‌الله (صل‌الله‌علیه و آله) انجام داد؛ انجام می‌دهد، و آنچه را كه رسول خدا ‌(صل‌الله‌علیه و آله) از آثار و شیوه‌های جاهلی نابود كرد؛ نابود می‌كند، و اسلام را تجدید حیات می‌بخشد.
یك سوال اساسی و مهم: با توجه به حاكمیت سلطه وقدرت‌های استكباری بر جهان امروز، و با توجه به سیطره‌ی عظیم امپریالیسم خبری بر شرق و غرب عالم، و با عنایت به گسترش فساد و ظلم در گیتی؛ آیا امیدی به نجات انسان از جاهلیت قرون و اعصار هست؟ آیا صبح صادقی برای انسان سرگردان در ظلمات وجود دارد؟ آیا پنجره‌ای به سوی نور و بهار و سرسبزی دنیای آفت‌زده باز می‌شود؟
آری، نه تنها امیدی هست، بلكه این اراده خدا (1) و وعده حتمی (2) اوست كه:
یوسف گم‌گشته باز آید به كنعان غم‌مخور
كلبه‌ی احزان شود روزی گلستان غم‌مخور
اما چگونه؟
در ابتدای سخن گفتیم امام مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) شیوه‌های جاهلی بشر را از میان می‌برد، آن چنان‌كه پیامبر اكرم‌(صل‌الله‌علیه و آله) جاهلیت زمان خویش را نابود فرمود. توجه به چند فراز، این مطلب را روشن‌تر می‌كند.
1- از نشانه‌های اصلی و مهم عصر جاهلیت؛ نشانختن و نداشتن رهبر و امام شایسته ومعصوم است. در حالیكه اولین شاخصه‌ی حكومت مهدوی؛ امامت و رهبری امام معصوم ( حضرت مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) ) است.
رهبری حكومت واحد جهانی را خدای متعال بر عهده‌ی بنده‌ی صالح خود، حضرت حجت‌بن‌الحسن‌(علیه‌السلام) قرار داده، و او یگانه انسان روی زمین است كه امروز خدای متعال معصوم بودن او را امضاء فرموده است. اوست كه از هر گونه لغزش و آلودگی، اشتباه كاری و خطا بركنار است.
امام رضا‌(علیه‌السلام) در دعائی كه به یونس‌بن عبدالرحمن تعلیم فرمودند – در فرازهائی از آن – می‌فرمایند:
خدایا همانا او ( مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) ) بنده‌ی توست كه او را برای خودت خالص فرموده‌ای و برغیبت و پنهانی خویش برگزیده‌ای و او را از هر گناه دور داشته‌ای و از هر عیب و نقصی در امان قراداده‌ای و از هر پلیدی پاكش فرموده‌ای و از هر آلودگی سالم داشته‌ای. (3)
امام مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) با چنین مشخصه‌ی ممتازی ( عصمت) دست همه‌ی قدرتمندان و زورمداران فاسد كه دنیا را به جهل و فساد وتباهی كشانده‌اند را كوتاه می‌كند.
2- او می‌آید تا دانش و بینش انسان به جاهلیت كشیده شده را به اوج برساند. او از نظر دانش و بینش همتای جدش علی‌بن‌ابی طالب است. و دانش‌های علوی در سینه‌ی او موج می زند. او گنجینه‌ی دانش الهی در زمین است و تمام علوم پیامبران گذشته به حضرتش به ارث رسیده است. او به همه‌ی زوایای این جهان گسترده آگاهی دارد. راههای آسمان را به گونه‌ای می‌شناسد كه دانشمندان امروزی، حتی به اسرار زمینی آن، آگاهی ندارند.
امام باقر‌(علیه‌السلام) می‌فرماید:
و اذقام وضع الله یده علی رؤوس العباد فجمع بها عقولهم و كملت به أحلامهم؛ آنگاه كه قائم ما قیام كند؛ خداوند دستش را بر سر بندگان خواهد گذاشت . عقل‌های آنها را جمع و تفكرشان را كامل خواهد كرد. (4)
و از امام سجاد ‌(علیه‌السلام) نقل شده كه فرمودند:
علم 27 حرف است. آنچه پیامبران آوردند و برای مردم آشكار ساختند؛ تنها دو حرف بوده است و مردم تا به امروز جز آن دو حرف را نشناخته‌اند. هنگامی كه قائم ما قیام كند 25 حرف دیگر را آشكار می‌كند و در بین مردم بسط می‌دهد و بر آن دو حرف گذشته می‌افزاید و 27 حرف را می‌پراكند. (5)
3- برای از بین بردن همه‌ی آثار جاهلیت قرون و اعصار، یاران مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) با او این چنین بیعت می‌كنند:
هرگز دزدی نكنند. زنا نكنند. مسلمانی را دشنام ندهند. خون كسی را به ناحق نریزند. به آبروی كسی لطمه نزنند. به خانه‌ی كسی هجوم نبرند. كسی را به ناحق نزنند. طلا، نقره، گندم و جو ذخیره نكنند. مال یتیم را نخورند. مشروب نخورند. حریر و خز نپوشند. در برابر سیم و زر سر فرود نیاورند. راه را بر كسی نبندند. راه را ناامن نكنند. گرد همجنس بازی نگردند. به كم قناعت كنند. طرفدار پاكی باشند. از پلیدی گریزان باشند. به نیكی فرمان دهند. و از زشتیها بازدارند...
امام مهدی ‌(عجل‌الله تعالی فرجه) نیز در حق خود تعهد می‌كند كه:
از راه آنها برود. جامه‌ای مثل جامه‌ی آنها بپوشد. مركبی همانند مركب آنها سوار شود. آن چنانكه آنها می‌خواهند باشد. به كم راضی و قانع شود. زمین را به یاری خدا پر از عدالت كند چنان‌كه پر از ستم شده است. خدا را آن چنانكه شایسته است بپرستد. برای خود دربان و نگهبان اختیار نكند و ... .(6)
4- در طول تاریخ، عاملان اصلی انحرافات فكری، و تحریف حقایق، و دگرگون كردن متون مذهبی سه گروه بوده‌اند:
گروه اول- روحانیون دنیا دار و وابسته به حكومتهای فاسد؛
گروه دوم- سرمایه‌داران و اشراف و به تعبیر قرآن مترفین؛
گروه سوم- حكومتهای غیر اسلامی و به ظاهر اسلامی.
ازدشوارترین مبارزات امام مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه)؛ مبارزه‌ی با این گروهها است. چون این مبارزه، مبارزه با همه‌ی ابعاد فكری ریشه‌دار در یك جامعه است، آن هم با چهره‌ی حق به خود گرفته.
علی‌(علیه‌السلام) درباره‌ی شیوه ی رفتار امام‌زمان (عجل‌الله تعالی فرجه) در این خصوص می‌فرماید:
یعطف الهوی علی الهدی اذا عطفوا الهدی و یعطف الرّای علی القرآن اذا عطفوا القرآن علی الرأی؛ چون مهدی آید؛ هواپرستی را به خداپرستی بازگرداند، آنگاه كه همه خداپرستی را به هواپرستی بازگردانده باشند. رأی‌ها و نظرها و افكار را به قرآن بازگرداند، آنگاه كه قرآن را به رأی‌ها و نظرها و افكار خود بازگردانده باشند.(7) و پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند:
یقیم الناس علی ملتی و شریعتی و یدعوهم الی كتاب ربّی عزوجلّ...؛ مردم را بر اساس دین و شریعت من برپا می‌دارد و آنها را به كتاب پروردگار بزرگ دعوت می‌كند. (8)
در آن نهضت عظیم جهانی باز هم رسالت عظیم اسلام است كه ملتها را از گرداب جهالت و سرگردانی نجات دهد. و امام مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) مجدِّد اسلام راستین ضد جهل و نادانی خواهد بود.
5- امروز در جوامع انسانی امنیت فردی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی به شدت مورد هجوم واقع شده و سیر جنایات هر روز رو به افزایش است. دوران قیام حضرت مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه)؛ عصر بازگشت حق به صاحبان حقوق است، عصر نجات مظلوم از ظلم است، عصر رهائی بشر از دام تباهی است و عصر آزادی انسان از بند هرگونه پلیدی است.
امام حسن عسگری‌(علیه‌السلام) در سفارشات خویش به فرزندش حضرت مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) می‌فرماید:
خداوند با دست تو كمر ستمگران را می‌شكند. شعائر دین را باز می‌گرداند. آفاق جهان را روشن می‌سازد، و آرامش و صلح را از كران تا كران برقرار می‌كند... كودكی كه در گهواره آرمیده، آرزو می‌كند كه بتواند به سوی تو بشتابد.وحشیان صحرا آرزو می‌كنند كه بتوانند به سویت راهی یابند.
اقطار و اكناف جهان سبز و خرم می‌شود. چهره‌ی دنیا خندان و قله‌های شرف و عظمت از تو شاداب و خرامان می‌گردد. شالوده‌ی حق استوار می‌شود، و فراری‌های احكام دین به آشیانه‌های خود باز می‌گردد. ابرهای پیروزی، باران نصرت را سیل‌آسا بر تو فرو می‌ریزد. دشمنانت خوار و زبون و دوستانت عزیز و پیروز می‌شوند. در روی زمین از ستمگران جنایتكار و منكران طغیانگر و دشمنان تجاوزگر و مخالفان عنادگر احدی باقی نمی‌ماند. هركسی به خدا توكل كند خداوند او را بس است. خداوند امر خود را به پایان می‌رساند، كه خداوند برای هر چیز اندازه‌ای مقرر فرموده است. (9)
عصر جاهلیت، عصر وحشت، خیانت، ناامنی، جنگ و خونریزی بود. وامروز دنیای متمدن شاهد همه‌ی این جنایات است. اما عصر نورانی حكومت مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) عصر رهائی، امنیت، آسایش، عدالت و دادگری است.
6- عصر جاهلیت عصر بی‌هویتی و بردگی، زنده به گورشدن زنان و دختران، عصر به تاراج رفتن حیثیت و شخصیت واقعی زن، دوران تبرّج و وسیلة كامجوئی از این موجود برای مردان بود. در چنان روزگاری پیامبر رحمت به فرمان پروردگار، دلهای مأیوس آن ستمدیدگان را روشن ساخت و شخصیت و هویت واقعی زنان را به آنان بازگرداند.
اسوه‌های زیبای قرآنی از زنان بزرگ تاریخ (مریم، آسیه، هاجر و ...) و حضور زنان بزرگی چون فاطمه‌(علیهم‌السلام) و خدیجه‌(علیهم‌السلام) و ... در زمان صدر اسلام؛ آینه‌ی تمام نمای جلال و جمال حق در بینش اسلام است.
زنان در دنیای امروز آن‌چنانكه خواندیم وضعیت بهتری از عصر جاهلیت ندارند. یكی از ثمرات قیام جهانی امام مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) بازگرداندن هویت و شخصیت واقعی زن به او است. زنان در قیام و حكومت مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) مقام و موقعیت خاصی دارند. امام باقر‌(علیه‌السلام) می‌فرماید:
به خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر می‌آیند كه پنجاه نفر از این عده زن هستند، وبدون هیچ قرار قبلی در مكه كنار یكدیگر جمع خواهند شد. این است معنای آیه شریفه: هر جا باشید خداوند همه‌ی شما را حاضر می‌كند. زیرا او بر هر كاری توانا است. (10)
دسته‌ی دوم چهارصد بانوی برگزیده هستند كه خداوند آنان را برای حكومت جهانی حضر ولی عصر‌(عجل‌الله تعالی فرجه) در آسمان ذخیره كرده است و با ظهور آن حضرت، به همراه حضرت عیسی‌(علیه‌السلام) به زمین می‌آیند. پیامبر‌اكرم (صل‌الله‌علیه و آله) می‌فرماید:
عیسی‌بن مریم به همراه هشتصد مرد و چهارصد زن از بهترین و شایسته‌ترین افراد روی زمین فرود خواهد آمد.(11)
عده‌ای از زنان هم در رجعت باز خواهند گشت.
دوران بردگی و وحشت و استثمار زنان به پایان خواهد رسید، و در عصر زیبای ظهور، به رشد و كمال خویش ادامه خواهند داد. امام باقر‌(علیه‌السلام) می‌فرماید:
در آن دوران حتی زنی ناتوان از مشرق به سوی مغرب می‌رود و هیچكس مانع او نمی‌شود.(12)
همچنین از آن حضرت نقل شده است كه فرمودند:
در آن زمان حكمت و دانش به ایشان ارزانی می‌شود، تا جائی كه زنان در خانه‌ی خود به كتاب خدا وسنت پیامبر‌(صل‌الله‌علیه و آله) حكم می‌كنند. (13)
و اینها همه نشانه‌ی مبارزان بی‌امان امام‌مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) با آثار جاهلیت انسان در طول قرون و اعصار است. به فراز بردن این موجود تا اوج ملكوت و بازگردان هویت واقعی انسان به اوست.

اندیشه‌ی مهدویت و منزلت شیعه

در ضمن تمام مباحث گذشته- از جاهلیت نخستین تا جاهلیت نوین – به این باور مهم رسیدیم كه اعتقاد به مهدویت در بینش تشیع؛ یعنی مبارزه‌ی بی‌امان باجاهلیت همه‌ی دوران‌های بشری، و قیام مهدی‌(عجل‌الله تعالی فرجه) یعنی نابودی كامل سفاهت و نادانی بشر.
تشیع در باور خود درباره‌ی مهدویت به بالاترین منزلت‌ها و اوج عقلانیت و دانش رسیده و تمام آثار جاهلیت در این بینش رنگ می‌بازند.
تشیع تنها باور و اعتقاد نابی است كه رهبر زنده‌ی حال و آینده‌ی جهان بشری را با تمام مشخصات و مختصات و امتیازات الهی می‌شناسد. او را باور دارد، با او زندگی می‌كند، و به حایت خویش ادامه می‌دهد. هیچ مكتبی چنین روشن و زبا، رهبر و امامی معصوم و مبارزه‌گر برای خود نمی‌شناسد.
تشیع یعنی اعتقاد به زیباترین جلوه‌ی حق در هستی، یعنی حیات و زندگی مادی و معنوی، یعنی علم و دانش و حكمت الهی، یعنی تمدن و رشد و بالندگی انسان، یعنی آزادی بشر از قید همه جهالت‌ها، بردگی‌ها و سفاهت‌ها، یعنی پرواز انسان از حضیض مادی‌گری به اوج بندگی خدا و ملكوت، یعنی حذف همه‌ی آثار نادانی و جهالت حاكم بر دنیای امروز...
این تنها شیعه است كه با اعتقاد به مهدویت؛ از چنین افتخاری در دنیا برخوردار است.
اللهم جدد به ما امتحی من دینك
پایان

پی‌نوشت‌ها:

1. سوره قصص/ آیه5.
2. سوره نور/ آیه 55.
3. جمال‌الاسبوع، صفحه 507.
4. منتخب الاثر، صفحه 483.
5. آینده‌ی جهان، صفحه 53.
6. منتخب الاثر، صفحه 469.
7. نهج‌البلاغه، خطبه 138.
8. كمال‌الدین، صفحه 411.
9. بحارالانوار، جلد10، ص104.
10. بحارالانوار، جلد 52، صفحه 223.
11. معجم الامام المهدی، جلد1، صفحه 534.
12. بحارالانوار، جلد 10، صفحه 104.
13. بحارالانوار، جلد 52، صفحه 352.