نویسنده:E.Hlawka
مترجم: فریبرز مجیدی
مترجم: فریبرز مجیدی
[ālfred tāwber]
Alfred Tauber
(ت. پرسبورك، اسلوْواكیا [اكنون براتیسلاوا، چكوْسلوْواكیا]، 14 آبان 1245/ 5 نوامبر 1866؛ و. ترزینشتات، آلمان [اكنون ترزین، چكوْوسلوْواكیا]، 1321/ 1941 [؟])، ریاضیات.
تاوبر در 1263 وارد دانشگاه وین شد، و تحصیلاتش را بر ریاضیات، فیزیك، فلسفه، و اقتصاد سیاسی متمركز ساخت. رساله‌ی دكتری وی، با عنوان «درباره‌ی بعضی گزاره‌های نظریه‌ی گروهها» (1267)، زیر نظر گوستاف فوْن اشریش نوشته شد و قرار بود كه بچاپ برسد، اما هرگز انتشار نیافت. تاوبر در سال 1270 با نوشتن رساله‌ای با عنوان «درباره‌ی ارتباط بخشهای حقیقی و موهومی رشته‌های توانی»، برای احراز صلاحیت تدریس برای معلمی بی‌حقوق (پریوات دوْتسنت*) صالح شناخته شد و از آن پس درباره‌ی نظریه‌ی رشته‌ها، رشته‌های مثلثاتی، و نظریه‌ی پوْتانسیئل به سخنرانی و تدریس پرداخت. از 1274 مبحث ریاضیات بیمه را، كه چندان مورد علاقه‌اش نبود، نیز درس داد. از آن پس در ازای این كار حقوق ماهانه‌ای به وی پرداخت گردید، و از 1278 همین مبحث را در دانشگاه فنی وین نیز تدریس كرد، و در 1280 به عنوان «معلم افتخاری» (honorardozent) دانشگاه منصوب شد. مسئولیتهای مالی كه بر گردن او بود وی را ناگزیر ساخت كه ریاست بخش ریاضیات شركت بیمه‌ی فوْنیكس در وین را بپذیرد (1271-1287). پس از آن كه در 1287 مقام استادیاری در دانشگاه را احراز كرد، تا 1291 به صورت مشاور شركت بیمه باقی ماند. او در پژوهشهای مربوط به جدولهای مرگ و میر، كه به همت گروهی از شركتهای بیمه صورت پذیرفت (1282-1286)، نقش مهمی داشت و مشاور اتاق بازرگانی در امور بیمه و رایزن حقوقی دادگاه تجارت وین هم بود.
تاوبر هرگز وظایف استاد صاحب كرسی دانشگاه وین را عهده دار نشد، و عنوان «استاد» تا سال 1298 رسماً به وی اعطا نگردید. دلایل دشواریهای او در این كار معلوم نیست. اما چنین می‌نماید كه وی رابطه‌ی خوبی با برخی از استادان آنجا نداشته است. تقریباً همه‌ی درسها و سخنرانیهای او در دانشگاه فنی صورت گرفت. در 1312 بازنشسته شد اما تا 1317 در مقام «استاد بی‌حقوق» در هر دو دانشگاه باقی ماند. درباره‌ی آخرین روزهای زندگی او هیچ اطلاعی در دست نیست. اداره‌ی مركزی اطلاعات قرارگاه پلیس وین تنها یك سطر در تاریخ 7 تیر 1321 درباره‌ی او ثبت كرده است:« عزیمت به ترزینشتات [ اردوگاه كار اجباری]».
آثار علمی تاوبر را می‌توان به سه حوزه تقسیم كرد. حوزه‌ی اول متشكل است از مقاله‌هائی در زمینه‌ی نظریه‌ی تابع و نظریه‌ی پوتانسیل؛ مقاله‌های مربوط به بخش اخیر، اگرچه تحت الشعاع آثار لیاپونوْف قرار گرفته‌اند، هنوز هم از اهمیت برخوردارند. مهمترین مقاله‌ی او «گزاره‌ای از نظریه‌ی رشته‌های نامتناهی» (1276) بود. در 1205 آبل قضیه‌ای حدی درباره‌ی رشته‌های توانی به اثبات رسانده بود (قضیه‌ی حدّی آبل) كه عكس آن، بنابر استدلال تاوبر، تنها در صورتی صادق است كه یك شرط اضافی داشته باشد؛ چنین شرایطی را امروزه شرایط تاوبری نامند. همان طور كه بخصوص گ.ه. هاردی و ج.ا. لیتل وود، كه اصطلاح «قضیه‌های تاوبری» را ابداع كرده‌اند، و ن. وینر نشان داده‌اند، این قضیه‌ها در تحلیل ریاضی (آنالیز) اهمیت بنیادین دارند. تاوبر ظاهراً تحولات بعدی قضیه‌اش را دنبال نكرد، و شایان توجه این كه، به نظر نمی‌رسد به اهمیت خاص مقاله‌اش پی برده باشد.
بخش دوم آثار وی شامل مقاله‌هایی است درباره‌ی معادله‌های دیفرانسیئل خطی و تابعهای گاما. این آثار، اگرچه جالب توجه بودند، به اندازه‌ی آثار دیگر او كسب اهمیت نكردند.
بخش سوم شامل مقاله‌ها و گزارشهایی است درباره‌ی ریاضیات بیمه. وی در مقاله‌های «درباره‌ی بیمه‌ی رهنی» (1276) و «نظر كارشناسان در ششمین اجلاس بین المللی بیمه» (1288) «معادله‌ی خطر» را تنظیم كرد.
دوم.خواندنیهای فرعی. درباره‌ی تاوبر و آثارش، - سوكنامه‌هائی به قلم ا. بوكوْویچ و ی. روبارتس، در Festschrift der technischen Hochschule Wien (وین، 1965-1966)، یكم، 344-346؛ دوم، 130-132؛ و «Kollegen in einer dunkeln Zeit Schluss»، از ماكسیمیلیان پینل و آوگوست، دیك، در JDM، 75 (1974)، 166-208، بویژه 202-208، كه دربردارنده‌ی كتابشناسی است.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز كولستون، (1387)، زندگینامه‌ی علمی دانشوران، ترجمه احمد آرام...[ و دیگران]، تهران: شركت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول
Alfred Tauber
(ت. پرسبورك، اسلوْواكیا [اكنون براتیسلاوا، چكوْسلوْواكیا]، 14 آبان 1245/ 5 نوامبر 1866؛ و. ترزینشتات، آلمان [اكنون ترزین، چكوْوسلوْواكیا]، 1321/ 1941 [؟])، ریاضیات.
تاوبر در 1263 وارد دانشگاه وین شد، و تحصیلاتش را بر ریاضیات، فیزیك، فلسفه، و اقتصاد سیاسی متمركز ساخت. رساله‌ی دكتری وی، با عنوان «درباره‌ی بعضی گزاره‌های نظریه‌ی گروهها» (1267)، زیر نظر گوستاف فوْن اشریش نوشته شد و قرار بود كه بچاپ برسد، اما هرگز انتشار نیافت. تاوبر در سال 1270 با نوشتن رساله‌ای با عنوان «درباره‌ی ارتباط بخشهای حقیقی و موهومی رشته‌های توانی»، برای احراز صلاحیت تدریس برای معلمی بی‌حقوق (پریوات دوْتسنت*) صالح شناخته شد و از آن پس درباره‌ی نظریه‌ی رشته‌ها، رشته‌های مثلثاتی، و نظریه‌ی پوْتانسیئل به سخنرانی و تدریس پرداخت. از 1274 مبحث ریاضیات بیمه را، كه چندان مورد علاقه‌اش نبود، نیز درس داد. از آن پس در ازای این كار حقوق ماهانه‌ای به وی پرداخت گردید، و از 1278 همین مبحث را در دانشگاه فنی وین نیز تدریس كرد، و در 1280 به عنوان «معلم افتخاری» (honorardozent) دانشگاه منصوب شد. مسئولیتهای مالی كه بر گردن او بود وی را ناگزیر ساخت كه ریاست بخش ریاضیات شركت بیمه‌ی فوْنیكس در وین را بپذیرد (1271-1287). پس از آن كه در 1287 مقام استادیاری در دانشگاه را احراز كرد، تا 1291 به صورت مشاور شركت بیمه باقی ماند. او در پژوهشهای مربوط به جدولهای مرگ و میر، كه به همت گروهی از شركتهای بیمه صورت پذیرفت (1282-1286)، نقش مهمی داشت و مشاور اتاق بازرگانی در امور بیمه و رایزن حقوقی دادگاه تجارت وین هم بود.
تاوبر هرگز وظایف استاد صاحب كرسی دانشگاه وین را عهده دار نشد، و عنوان «استاد» تا سال 1298 رسماً به وی اعطا نگردید. دلایل دشواریهای او در این كار معلوم نیست. اما چنین می‌نماید كه وی رابطه‌ی خوبی با برخی از استادان آنجا نداشته است. تقریباً همه‌ی درسها و سخنرانیهای او در دانشگاه فنی صورت گرفت. در 1312 بازنشسته شد اما تا 1317 در مقام «استاد بی‌حقوق» در هر دو دانشگاه باقی ماند. درباره‌ی آخرین روزهای زندگی او هیچ اطلاعی در دست نیست. اداره‌ی مركزی اطلاعات قرارگاه پلیس وین تنها یك سطر در تاریخ 7 تیر 1321 درباره‌ی او ثبت كرده است:« عزیمت به ترزینشتات [ اردوگاه كار اجباری]».
آثار علمی تاوبر را می‌توان به سه حوزه تقسیم كرد. حوزه‌ی اول متشكل است از مقاله‌هائی در زمینه‌ی نظریه‌ی تابع و نظریه‌ی پوتانسیل؛ مقاله‌های مربوط به بخش اخیر، اگرچه تحت الشعاع آثار لیاپونوْف قرار گرفته‌اند، هنوز هم از اهمیت برخوردارند. مهمترین مقاله‌ی او «گزاره‌ای از نظریه‌ی رشته‌های نامتناهی» (1276) بود. در 1205 آبل قضیه‌ای حدی درباره‌ی رشته‌های توانی به اثبات رسانده بود (قضیه‌ی حدّی آبل) كه عكس آن، بنابر استدلال تاوبر، تنها در صورتی صادق است كه یك شرط اضافی داشته باشد؛ چنین شرایطی را امروزه شرایط تاوبری نامند. همان طور كه بخصوص گ.ه. هاردی و ج.ا. لیتل وود، كه اصطلاح «قضیه‌های تاوبری» را ابداع كرده‌اند، و ن. وینر نشان داده‌اند، این قضیه‌ها در تحلیل ریاضی (آنالیز) اهمیت بنیادین دارند. تاوبر ظاهراً تحولات بعدی قضیه‌اش را دنبال نكرد، و شایان توجه این كه، به نظر نمی‌رسد به اهمیت خاص مقاله‌اش پی برده باشد.
بخش دوم آثار وی شامل مقاله‌هایی است درباره‌ی معادله‌های دیفرانسیئل خطی و تابعهای گاما. این آثار، اگرچه جالب توجه بودند، به اندازه‌ی آثار دیگر او كسب اهمیت نكردند.
بخش سوم شامل مقاله‌ها و گزارشهایی است درباره‌ی ریاضیات بیمه. وی در مقاله‌های «درباره‌ی بیمه‌ی رهنی» (1276) و «نظر كارشناسان در ششمین اجلاس بین المللی بیمه» (1288) «معادله‌ی خطر» را تنظیم كرد.
كتابشناسی
یكم.كارهای اصلی. فهرستی از آثار تاوبر را می‌توان در مقاله‌ی پینل و دیك (- پایین) یافت. اثر برجسته‌اش مقاله‌ای بود با عنوان «Ein Satz aus der Theorie der unendlichen Reihen»، در MMP، 8 (1897)، 273-277. نیز - «Über den Zusmmenhang der reellen und imagirären Teiles einer Potenzreihe»، همان، 2 (1891)، 79-118، كه رساله‌ی صلاحیت تدریس او است؛ «Über einige Sätze der Potential theorie»، همان، 9 (1898)، 74-88؛ و «Über die Hypothekenversi cherung»، در ÖRev، 22 (1897)، 203-205.دوم.خواندنیهای فرعی. درباره‌ی تاوبر و آثارش، - سوكنامه‌هائی به قلم ا. بوكوْویچ و ی. روبارتس، در Festschrift der technischen Hochschule Wien (وین، 1965-1966)، یكم، 344-346؛ دوم، 130-132؛ و «Kollegen in einer dunkeln Zeit Schluss»، از ماكسیمیلیان پینل و آوگوست، دیك، در JDM، 75 (1974)، 166-208، بویژه 202-208، كه دربردارنده‌ی كتابشناسی است.
منبع مقاله :
گیلیپسی، چارلز كولستون، (1387)، زندگینامه‌ی علمی دانشوران، ترجمه احمد آرام...[ و دیگران]، تهران: شركت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول