نویسنده:صدف کوه‌کن
توت وحشی یا سه‌گلی
تمشک میوه‌ای شبیه شاه‌توت و توت‌فرنگی است. بوته تمشک دارای میوه‌ای آبدار و خوشمزه مخروطی شکل بوده و رنگ زرد تا سرخ مایل به سیاه را شامل می‌شود.از حفاری‌های باستان‌شناسی معلوم شده است که تمشک از گذشته بسیار دور و حتی دوران ما قبل تاریخ چیده و خورده می‌شده است. نخستین بوته‌های تمشک برای استفاده از میوه تمشک در دوران قرون وسطی کاشته شده است. همه انواع تمشک به عمل آمده از گونه‌های وحشی این گیاه که در جنگل‌ها و نقاط کوهستانی خودرو می‌رویند، گرفته شده است.
تمشک یکی از میوه‌های دوست داشتنی و نشاط بخش تابستانی است. از آن به شکل سنتی، مربا، ژله و سرکه تهیه می‌کنند، این گیاه بومی اروپا و آسیاست و کشت آن در جاهای دیگر نیز متداول شده است. نام‌های دیگر تمشک، توت‌وحشی و سه‌گلی است.
در کشور ما نیز، تمشک در حاشیه شمال کشور در جنگل‌های گیلان به حالت خودرو، رویش دارد و برگ و میوه آن دارای خواص دارویی است.
تمشک سرشار از ویتامین A ,C ,E ,K ، آنتوسیانین و آهن است. همچنین املاح معدنی روغنی فرار را داراست که خواص طبی زیادی را برای آن به ارمغان می‌آورد.
این میوه دارای خواص خنک کننده و ضد اسکوربوت است (سلامتی لثه‌ها را حفظ می‌کند)، همچنین به تصفیه خون کمک کرده و برای کسانی که به دردهای روماتیسمی مبتلا هستند، بسیار توصیه می‌شود.
تمشک به دلیل دارا بودن آب و املاح گوناگون، برطرف کننده یبوست است و به دلیل دارا بودن اسید سالسیلیک برای تسکین درد، سودمند است.
تمشک همچنین میوه بسیار مناسبی برای مبتلایان به بیماری دیابت به شمار می‌آید، از این‌رو بیماران مبتلا به مرض قند می‌توانند از آن در میان وعده‌های خود بهره‌مند شوند.
این میوه مدر است و برای درمان تب‌های صفراوی، التهاب مجاری ادرار، گلودرد و آنژین مفید است.
برای معالجه کک و مک‌های پوستی ناشی از نور آفتاب نیز به دلیل دارا بودن ترکیبات پلی فنون طبیعی، می‌توان از تمشک بهره‌مند شد.
در میوه تمشک دانه‌های ریزی وجود دارد که دارای خواص ضد سرطانی بوده و ترشی خون را از بین می‌برد. در واقع این میوه به قلیایی کردن خون کمک می‌کند.
اگر 500 گرم میوه تمشک را در یک لیتر سرکه، به مدت دو هفته خیسانده و سپس صاف کنید، محلول غلیظ قرمز رنگی حاصل می‌شود که از آن برای درمان سرفه یا محلول غرغره برای گلودرد استفاده می‌شود.
سرکه خانگی تمشک دو خاصیت دارد: هم به کاهش تب و تخفیف سوزش گلو کمک می‌کند و هم به عنوان شربت و چاشنی غذا استفاده می‌شود.
برگ‌های تمشک بیضی شکل است و اطراف آن کنگره‌دار بوده و زیر برگ‌ها نرم و کرکی است، برگ تمشک دارای خواص طبی بسیار مفیدی است.
جوشانده 25 گرم از برگ تمشک در یک لیتر آب برای درمان انسداد مجاری ادرار مفید است. جوشانده حاوی 20 تا 50 گرم گل یا برگ تمشک در یک لیتر آب برای درمان ترشحات زنانگی، خونریزی در فواصل قاعدگی، اخلاط خونی، وجود خون در ادرار، گریپ، گرفتگی صدا، آب آوردن نسوج و بیماری‌های پوستی مؤثر است. این جوشانده را بعد از هر وعده غذایی به میزان یک استکان، می‌نوشند.
جوشانده فوق، همچنین در استعمال خارجی برای درمان زخم‌های دهان، ورم لثه، دردگلو و ورم لوزه‌ها به کار می‌رود و بیمار با غرغره کردن این جوشانده دهان را می‌شوید.
خاصیت درمانی دیگر جوشانده برگ تمشک، معالجه اسهال و ورم معده است، بدین منظور باید 40 تا 50 گرم برگ خشک تمشک را در یک لیتر آب سرد بخیسانید و به مدت 10 دقیقه آن را جوشانده و سپس بگذارید 10 دقیقه دم بکشد، پس از صاف کردن، روزی 3 بار، هر بار یک فنجان آن را بین غذاهای اصلی بنوشید. از این جوشانده برای تسکین درد معده از هر نوع که باشد مانند ترشی معده، نفخ و گاز شکم و تشنج معده استفاده می‌کنند.
جوشاندن برگ این گیاه به مدت 10 تا 15 دقیقه محلولی را به دست می‌دهد که با نوشیدن 3 فنجان در روز دردهای نقرسی و روماتیسمی، آرام می‌شود، همچنین درد کیسه مثانه را تسکین خواهد داد.
تخم و دانه‌ای که در تمشک وجود دارد نیز مفید است. اغلب با دندان خرد نمی‌شود ولی وقتی خورده می‌شود در معالجه یبوست و خشکی مزاج به طور طبیعی، بسیار مؤثر است و سبب می‌شود که یبوست به کلی رفع می‌شود.
شربت تمشک هم برای بیماران مبتلا به سرخک و مخملک تجویز شده است. همچنین از مخلوط شربت تمشک با آب برای رفع تب استفاده می‌شود.
تمشک عرق‌آور است و لذا بهترین میوه برای حفظ سلامت منافذ پوست به شمار می‌آید. از برگ درخت تمشک چایی تهیه می‌شود که در گذشته برای مادرانی که در انتظار فرزند به سر می‌بردند، استفاده می‌شده است.
زنان باردار در طول سه ماه آخر بارداری، چای تهیه شده با برگ درخت تمشک را می‌نوشند تا ماهیچه‌های رحم و سطح لگن تقویت شود و دردهای ناشی از انقباضات زمان وضع حمل، کاهش یابند.
چای برگ تمشک، همچنین برای جلوگیری از سقط جنین نیز نوشیده می‌شود و کمک می‌کند تا در حین تولد بچه، مادر خونریزی کم‌تری داشته باشد.
نوعی از تمشک وحشی به رنگ قرمز در آمریکای شمالی می‌روید که هم خانواده تمشک اروپایی است و معمولاً در بوته‌زارها و خارزارها در سرتاسر آمریکای شمالی می‌روید.
برگ‌های این نوع تمشک مثل انواع اروپایی در دوران حاملگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
منبع مقاله :
کوه‌کن، صدف، (1393)، میوه درمانی، تهران: همشهری، چاپ سوم