بدن انسان مانند یک ماشین تنظیم شده با مکانیسم‌های کاری شگفت انگیز می‌ماند. هر یک از دستگاه‌های بدن توأم با دیگر دستگاه‌ها یا سیستم‌ها به طور دقیق و کارآمد عمل می‌کند. تمامی آنها به منظور انجام و عملکرد سالم بدن به یک اندازه دارای اهمیت هستند.

خون یکی از اجزای حیاتی دستگاه گردش خون بوده، که همچنین شامل قلب و رگ‌های خونی است. این واقعیت و نکته‌ را می‌دانیم که قلب خونی را که از طریق رگ‌های خونی در جریان است را پمپ کرده و به تمام قسمت‌های بدن می‌رساند. آیا هیچ نظری در مورد مقدار کل خون در بدن انسان ندارید؟

حجم خون موجود در بدن انسان

آیا می‌دانید که حدود هفت تا هشت درصد از وزن بدن انسان از خون تشکیل شده است؟ یک فرد بالغ سالم با وزن 60 کیلوگرم در حدود 2ر4 تا 8ر4 لیتر خون در بدن دارد. بنابراین وزن بدن یکی از عواملی است که مقدار خون در بدن انسان را تعیین می‌کند. عوامل دیگر سن، جنسیت، و سلامتی را شامل می‌شود.

مشخص شده است که معمولا میزان خون بدن زنان در مقایسه با مردان کمی کمتر می‌باشد. بزرگسالان نسبت به کودکان خون بیشتری در بدن خود دارند.

در مقایسه با کسانی که در مناطق کم ارتفاع زندگی می‌کنند، افراد ساکن در ارتفاعات بالاتر خون بیشتری در بدن خود دارند. معلوم شده است که این افراد در حدود 8ر1 لیتر خون بیشتری از افراد ساکن در سطح دریا در بدن خود دارند.

در مناطق مرتفع یا با ارتفاع بیشتر، اکسیژن هوا کمتر می‌باشد. از این رو سکنه‌ی این مناطق از خون بیشتری جهت تغذیه‌ی سلولهای بدن همراه با اکسیژن کافی برخوردارند.

آزمایش حجم خون

حجم خون چگونه اندازه گیری می‌شود؟

آزمایش حجم خون جهت تعیین مقدار کل خون در بدن و همچنین حجم سلول‌های قرمز خون و پلاسما انجام می‌شود. روش‌های مختلفی جهت محاسبه حجم خون وجود دارد. بسیاری از این تست‌ها یا آزمایشات بر اساس اصل رقیق بودن و مواد ردیاب استفاده شده‌ای مانند رنگ یا کروم رادیواکتیو انجام می‌شود. ماده‌ی ردیاب به خون وارد می‌شود و به منظور محاسبه‌ی حجم خون، درجه رقت یادداشت می‌شود.
 

به چه علت حجم خون محاسبه می‌شود؟

شرایط پزشکی مختلفی وجود دارد که موجب نابهنجاری‌های حجم خون می‌شوند. از دست رفتن خون ممکن است به علت دلایل دیگری مانند جراحی اتفاق افتد. چنین شرایطی آزمایش حجم خون را می‌طلبد تا میزان خون، پلاسما و سلول‌های قرمز در بدن تعیین شوند. این آزمایش در ارزیابی وضعیت افرادی که دچار فشار خون بالا، نارسایی احتقانی قلب، سنکوپ (بیهوشی)، شوک سپتیک، نارسایی کلیه، و غیره می‌باشند، مفید است. این آزمایش همچنین به منظور تشخیص شرایطی مانند پلی سیتمی (سطح بالای سلول‌های قرمز)، آنمی یا کم خونی (سطح پایین سلول‌های قرمز)، هیپوولمی (حجم کم خون) و هایپرولمی (حجم بالای خون) انجام می‌شود. هر چند بسیار نادر است، اما این آزمایش ممکن است گاهی واکنش‌های آلرژیک شدیدی را بوجود آورد.
 

برای زنده ماندن چه میزان خون مورد نیاز است؟

به طور خلاصه، حجم خون در بدن انسان در حدود پنج لیتر می‌باشد و این میزان ممکن است به دلیل شرایط خاص پزشکی، جراحی، آسیب‌های وارده، و غیره کاهش یابد. گفته شده است که از دست دادن خون تا 15% از حجم کل آن می‌تواند توسط یک فرد بالغ سالم بدون هیچ گونه نشانه و علائم جدی و خطرناکی تحمل شود. با این حال، از دست رفتن خون بیشتر از این محدوده چنانچه مراقبتهای پزشکی فوری اتخاذ نشود، می‌تواند موجب بروز علائم و عوارض خطرناکی گردد. یک انسان بالغ می‌تواند حداکثر 30 تا 40 درصد از کل حجم خون خود را از دست داده و زنده بماند، البته در صورتی که درمان فوری بر روی او انجام شود.
 

عملکردهای خون

خون عملکردهای بسیار مهمی را در بدن همچون، انتقال مواد مغذی و اکسیژن به سلول‌های بدن برعهده دارد. و همچنین مواد زائد سلول‌ها را از بین می‌برد. خون مسئول حمل هورمونها و مواد شیمیایی به بخش‌های مختلف بدن است. همچنین نقش حیاتی در حفظ دمای ثابت بدن به وسیله‌ی انتقال گرمای اضافی بدن به پوست، جایی که در آن این گرما از بین می‌رود دارد. خون جزء مهمی از سیستم ایمنی بدن به حساب می‌آید، به این دلیل که شامل سلول‌های سفید خون است که به مواد خارجی و عوامل بیماری‌زا که وارد بدن شده‌اند، حمله می‌کنند. پلاکت‌های موجود در خون می‌توانند خون را لخته کرده و از خونریزی زخم‌ها و سایر جراحات جلوگیری کنند. (اگر در نظر دارید راجع به پلاکت بیشتر بدانید می توانید به مقاله همه چیز درباره پلاکت خون مراجعه کنید) انعقاد خون به عنوان مکانیسم خود ترمیمی بدن در نظر گرفته می‌شود، که مانع از دست رفتن خون بیشتر می‌‌شود، که می‌تواند کشنده باشد. کلیه‌ها نقش کلیدی در حفظ حجم خون ایفاء می‌کنند.
 

خون و اجزاء سازنده‌ی آن

خون انسان متشکل از مایع زرد رنگی به نام پلاسما است، که در آن سلول‌های خونی حالت معلق می‌باشند. 45% از حجم خون متشکل از سلول‌های قرمز خون بوده، 3ر54% آن پلاسما و باقیمانده 7ر0% سلول‌های سفید خون را تشکیل می‌دهند. تقریبا 90% از پلاسما آب می‌باشد، که شامل گلوکز حل شده، پروتئین‌ها، هورمون‌ها، یونهای معدنی، پلاکت‌ها و سلول‌های خون است. سلولهای‌خونی شامل سلول‌های قرمز خون (گلبولهای قرمز و یا اریتروسیت‌ها (erythrocytes)) و سلول‌های سفید خون (گلبولهای سفید و یا لوکوسیت‌ها (leucocytes)) می‌باشند. غیر از این دو، پلاکت‌ها نیز وجود دارند، که همچنین به عنوان ترومبوسیت‌ها (thrombocytes) شناخته می‌شوند. در میان آنها فراوان‌ترین‌شان گلبول قرمز (حدود پنج میلیون در هر میلی متر مکعب خون انسان) می‌باشد. همین مقدار خون شامل حدود 5000 تا 10000 گلبول سفید و 200000 تا 400000 پلاکت می‌باشد. گلبول‌های قرمز حاوی هموگلوبین بوده، که به هنگام اکسیژن‌دار شدن و یا آمیخته شدن با اکسیژن ، رنگ قرمز به خون می‌بخشد. کمبود هموگلوبین می‌تواند به کم خونی منجر شود.