ایران و سازمان ملل
گزارشی از کنوت اوستبی ،هماهنگ کننده سازمان ملل در ایران
علاوه بر این ما در حال همکاری با همتاهای خود هستیم تا به بزرگ‌ترین جمعیت پناهندگان این کشور کمک کنیم، دسترسی به خدمات بهداشتی را بهبود بخشیم، اشتغال ایجاد کنیم، تولید غذا را افزايش دهیم و با مواد مخدر مبارزه نماييم.
نظام ملل متحد جمهوری اسلامی ایران را به شکلى ويژه يارى مى‌دهد تا اهداف توسعه هزاره که به وسيله رهبران جهان در سپتامبر 2000 در اجلاس هزاره تعیین شده‌اند محقق شود. برای نیل به این هدف، کارگزاری‌های ملل متحد به دولت کمک می‌کنند تا فقر مطلق را به نصف برسانند، بهداشت مادران و کودکان را بهبود بخشند، با بیماری‌ها مبارزه کنند، آموزش و پرورش را بهبود بخشند و نیز از مسئولان در سطح ملی حمایت به عمل آورند تا پیشرفت کشور به سوی تحقق این اهداف را ارزیابی کنند.
به همان ترتیب که سازمان ملل متحد در پى این است که اقدامات ملت‌ها را در سطح جهانی هماهنگ کند، همچنين در نظر دارد فعالیت‌های عملیاتی خود در هر کشور را نیز هماهنگ سازد. هماهنگ کننده مقیم به عنوان نماینده دبیرکل ملل متحد در ایران مسئولیت کلی هماهنگی فعالیت‌های عملیاتی سازمان ملل متحد در سطح کشوری را به عهده دارد.
با پشتيبانی هماهنگ کننده مقیم، شانزده کارگزاری، برنامه، صندوق و دفتر نمایندگی در ایران تیم کشوری سازمان ملل متحد در ایران را تشکیل می‌دهند که با یکدیگر همکاری می‌کنند تا زمینه‌های فعالیت، کار و همکاری سازمان ملل متحد را در این کشور شناسایی و هماهنگ کنند.
برای هماهنگ کردن امور زیربنایی کارگزاری‌های ملل متحد تعدادی گروه‌های موضوعی و تیم‌های عملیاتی بین سازمانى تشکیل شده‌اند که اساساً گروه‌های کاری هستند و به برخی موضوعات مهم و نتایج مورد توافق می‌پردازند و فعالیت‌های عملياتى و برنامه‌ای کارگزاری‌ها را در خصوص این موضوعات ويژه هماهنگ می‌کنند.
گروه‌های موضوعی بر مسائلی مانند مدیریت بلایا، مدیریت امنیت، ارتباطات، جنسیت، اچ.آي.وى (ايدز)، اهداف توسعه هزاره، ظرفیت‌سازی، حکومت‌مداری مطلوب و حقوق بشر، بهبود کارکرد اقتصادی و اشتغال زایی، بهینه سازی مصرف انرژی، انتقال علوم و فن‌آوری و موضوعات موقت مانند پیمان نامه همکاری برای توسعه افغانستان متمرکز هستند.
سند ارزیابی کشوری، آنگونه که به وسيله مجمع عمومی ملل متحد تعریف شده است، ابزار مشترک نظام ملل متحد برای تجزیه و تحلیل وضعیت ملی توسعه در کشور است که موضوعات کلیدی توسعه را مشخص می‌کند.
این ارزیابی، که هم یک فرآیند است و هم یک فرآورده، اولویت‌های ملی را در نظر می‌گیرد و با تمرکز بر اهداف توسعه هزاره به سایر تعهدات، آرمان‌ها و اهداف اعلامیه هزاره و کنفرانس‌ها، اجلاس‌ها و کنوانسیون‌های بینالمللی توجه دارد. تیم کشوری ملل متحد با همکاری همتاهای ملی و بین المللی خود، نخستين ارزیابی کشوری ایران در اگوست 2003 را منتشر کرده است.
سازمان ملل متحد و شرکای آن از راه ارزیابی کشوری بر اساس تجزیه و تحلیل مشترک از چالش‌های کلیدی توسعه در کشور، حوزه‌هایی را که نیازمند توجه هستند شناسایی کرده‌اند. سند ارزیابی کشوری همچنین به عنوان سنگ زیربنای تدوین چارچوب همکاری‌های توسعه‌ای ملل متحد عمل می‌کند که بیانگر واکنش نظام ملل متحد در ایران به مجموعه‌ای از چالش‌های منتخب در سطح ملی است و در واقع بنیادی برای برنامه‌ریزی مشترک کارگزاری‌های ملل متحد در ایران به حساب مى‌آيد.
هدف از انتشار نوشتار حاضر این است که اهداف و مقاصد حضور سازمان ملل متحد در ایران و دست‌آوردهای کلیدی کارگزاری‌های آن مشخص شود. همچنین درباره فعالیت‌های آن براى کمک به ایران برای نیل به توسعه و رفاه اطلاع رسانی می شود.
سازمان خواربار وکشاورزى ملل متحد (فائو)
فعالیت های اصلی در جمهورى اسلامى ایران ازسال 1992 تقريباً نود پروژه در ايران اجرا شده است. يکى از برجسته‌ترين پروژه‌هاى انجام شده فائو در ايران در سال‌های اخير پروژه "تدوين چارچوب استراتژى توسعه پايدارکشاورزى" است. فائو از طریق کمک‌هاى اضطرارى به نيازهاى فورى ايران در هنگام زلزله، سيل و خشکسالى، پاسخ گفته است.
پروژه "تدوين استراتژى ملى و برنامه عمل جهت آمادگى، مقابله و مديريت خشکسالى در بخش کشاورزى" يکى از مهم‌ترين طرح‌هاى اجرا شده اخير در اين زمينه مى‌باشد.
فائو همگام با اطلاع رسانى بینالمللی، مانند روز جهانی غذا و تله فود ، نقش مهمی در ارتقاى سطح آگاهی عمومى در زمینه فقر و گرسنگی و یک‌پارچه‌سازی حمایت‌ها برای تحقق امنیت غذایی دارد.
برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز
دفتر مرکزی سازمان در ژنو قرار دارد و دفاتر محیطی این سازمان در بیش از 75 کشور جهان زیر نظر گروه کاری موضوعی سازمان ملل متحد در زمینه ایدز فعالیت می‌کنند. دفتر منطقه‌ای قاهره کشور ایران را تحت پوشش دارد.
این برنامه مشترک رسماً از ابتدای سال 1994، در پاسخ به مصوبه شورای اقتصادی اجتماعی ملل متحد در سال 1996 برای ایجاد هماهنگی بیشتر، بین نمایندگی‌های مختلف سازمان که در زمینه ایدز فعالیت می‌کنند تأسیس شد. یک هیئت هماهنگ‌کننده برنامه، نظارت و سیاست‌گذاری کلان برنامه را به‌عهده دارد که از22 نماینده از دولت‌ها، ده نماینده از سازمان‌های پشتیبان، پنج نماینده از سازمان‌های غیردولتی و انجمن‌های افراد مبتلا به اچ آی وی تشکیل شده است.
ايران از ابتداى سال 2008 ميلادى به مدت سه سال به عضويت اين هيئت انتخاب شده است.
هيئت يارى‌رسانى سازمان ملل متحد در افغانستان
مأموريت یوناما در 28 مارس 2002 توسط قطعنامه 1401 شورای امنیت ملل متحد تأسیس شد. در همین روز دفتر رابط اونسما، هیئت ویژه ملل متحد در افغانستان که از ماه مه 2000 در جمهوری اسلامی ایران فعال بوده به دفتر رابط یوناما تغییر نام داده است.
این مأموریت بوسیله نماینده ویژه دبیر کل ملل متحد برای افغانستان اداره میشود که رئیس دفتر یوناما نیزهست. یوناما به عنوان مأموریتی یک‌پارچه، دارای دو بخش عمده است که یک بخش آن به مسائل توسعه و بخش دیگر به مسائل سیاسی رسیدگی می‌کند. این دو بخش بوسیله دو تن از معاونین نماینده ویژه دبیر کل رهبری میشوند.
دفتر یوناما در تهران در آماده‌سازی فرایند موافقت‌نامه بن، لویه جیرگه اضطراری، لویه جیرگه قانون اساسی، انتخابات ریاست جمهوری (رأی‌گیری خارج از کشور) فعالانه شرکت داشته است. تمرکز اين دفتر در حال حاضر بر اجرای موافقت‌نامه افغانستان خصوصاً در مورد همکاری‌های منطقه‌ای است.
صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف)
در این دوره، یونیسف تلاش‌های جهانی را به سمت از بین بردن بیماری‌‌های واگیردار هدایت کرد. در زمان وقوع بلایا کمکهای بینالمللی از طریق یونیسف ساماندهی میشوند. یونیسف در شرایط اضطراری، با در اختیار داشتن بودجه بیشتر، به تأمین ملزومات پرداخته، کیفیت آنها را کنترل کرده و بر توزیع آنها نظارت می‌کند.
به‌طورکلی، پیمان‌‌نامه جهانی حقوق کودک راهنمای عمل یونیسف است تا حقوق کودک را به‌عنوان اصول اخلاقی ماندگار مطرح کرده و استانداردهای بینالمللی رفتار با کودک را پایه‌‌گذاری کند. یونیسف متعهد میشود تا از محروم‌ترین کودکان از جمله قربانیان جنگ، بلایای طبیعی، فقر شدید و هرگونه خشونت و بهره‌‌کشی و معلولین حمایت ویژه نماید.
تاریخچه یونیسف در ایران به سال 1950 باز می‌گردد؛ زمانی‌که دولت ایران جهت مبارزه با بیماری سل به سازمان جهانی بهداشت و یونیسف مراجعه کرد. اقدامات یونیسف در سال‌های نخست پس از افتتاح دفتر در ایران، بر سلامت و بهداشت کودکان تمرکز یافت. در سال‌های بعد، آموزش و دادرسی ویژه نوجوانان به‌عنوان حوزه‌‌های مهم همکاری به این برنامهها افزوده شد. همچنین با توجه به زلزله‌خیز بودن ایران، یونیسف اقداماتی برای فراهم کردن کمکهای انساندوستانه در این زمینه انجام می‌دهد.
برنامه توسعه ملل متحد
این کشورها نیز برای دستیابی به توسعه و افزایش توانمندى‌های خود از امکانات برنامه توسعه ملل متحد و طیف گسترده نهادهای همکار آن استفاده می‌کنند.
این سازمان در سال 1965 (1344) با رأی مجمع عمومی سازمان ملل متحد تأسیس شد و دفتر مرکزی آن در نیویورک مستقر است. نماينده مقيم برنامه توسعه ملل متحد در هر کشورى مسئوليت هماهنگى کل نظام ملل متحد در آن کشور در امور توسعه را نيز داراست و براى استفاده مؤثرتر از منابع سازمان ملل متحد و کمک‌هاى بين‌المللى تلاش مى‌کند.
سازمان آموزشى، علمى و فرهنگى ملل متحد
دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران در سال 2003 تأسیس شده و چهار کشور افغانستان، ایران، پاکستان و ترکمنستان را پوشش می‌دهد.
کميسارياى عالى سازمان ملل متحد در امور پناهندگان
وضعيت حقوقى پناهندگان در دو معاهده بين‌المللى تعريف شده است؛ کنوانسيون 1951 مربوط به وضعيت پناهندگان و پروتکل 1967. اين دو سند پايه حقوق بين‌الملل پناهندگان و فعاليت‌هاى کميساريا در جهت کمک و حمايت از پناهندگان است. کميسارياى عالى پناهندگان در دوران فعاليت خود به حدود پنجاه ميليون پناهنده در آغاز موفقيت‌آميز زندگى دوباره‌شان کمک نموده است. اکنون در سال 2007 تعداد کل 146 کشور، عضو يک يا هر دو سند مى‌باشند.
جمهورى اسلامى ايران در سال 1975 (1354) به هر دو کنوانسيون 1951 و پروتکل 1967 پيوست. کميسارياى عالى سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در سال 1984 دفتر خود در ايران را افتتاح کرد. به دنبال هجوم گسترده پناهندگان عراقى بخاطر جنگ دوم خليج فارس در سال 1991، و با شروع برنامه بازگشت به افغانستان در سال 1992، کميساريا حضور و فعاليت‌هاى خود را در ايران گسترش داد.
امروزه، علاوه بر دفتر مرکزى تهران، کميساريا داراى سه دفتر فرعى در مشهد، زاهدان و اهواز، دو دفتر عملياتى در اروميه و دوغارون، دو مرکز خروجى مرزى در ميلک و دوغارون و دو مرکز ترانزيت در شلمچه و پيرانشهر و پنج مرکز بازگشت داوطلبانه (اصفهان، کرمان، شيراز، مشهد و سليمانخانى) مى‌باشد.
سازمان توسعه صنعتى سازمان ملل متحد
مقر این سازمان در شهر وین در کشور اتریش قرار دارد. دفتر یونیدو در ایران در سال 1999 با هدف پشتیبانی از اولویت‌های صنعتی دولت ایران افتتاح شد و در این راستا به برقراری ارتباط نزدیک با وزارت‌خانه‌ها، ارگا‌ن‌های دولتی و خصوصى، سازمان‌های تحقیقاتی و همچنین بخش خصوصی مبادرت ورزیده است.
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) آژانسی تخصصی است که تلاش‌های خود را بر محور فقرزدایی از راه تقویت رشد بهره‌وری متمرکز کرده است . این سازمان به کشورهای درحال توسعه و دارای اقتصاد در حال گذر کمک می‌کند تا از روند اقتصاد جهانی دور نباشند.
این سازمان به کار بسیج دانش، مهارت‌ها، اطلاعات و فن آوری برای پیشبرد اشتغال مولد، اقتصاد رقابتی و محیط زیست سالم مبادرت می‌ورزد.
یونیدو، در چارچوب عمومی سازمان ملل متحد، مسئولیت ارتقاى توسعه صنعتی در کشورهای در حال توسعه را بر عهده دارد.
یونیدو در بسیاری از نقاط جهان دارای دفاتر ارتقای سرمایه‌گذاری و فن‌آوری، دفاتر کشوری و منطقه‌ای، برای پیشبرد اهداف خود است و براى تقویت و افزایش تولیدات صنعتی، ترویج دانش فنی و مهارت‌های فن‌آوری حضورى فعال در اين زمينه‌ها دارد.
دفتر ملل متحد براى هماهنگى امور انسان دوستانه
کمى بعد دبیرکل سازمان ملل متحد بخش امور انساندوستانه (DHA) را ایجاد و ریاست آن را نیز به عنوان معاون دبیرکل در امور انساندوستانه منصوب کرد که برای ارائه حمایت‌های نهادینه دفاتری در ژنو و نیویورک داشت.
در سال 1998 بخش امور انساندوستانه با سازماندهی جدید به دفتر ملل متحد برای هماهنگی امور انساندوستانه (اوچا) تغییر نام یافت.
در سال2000 نخستین دفتر موقت تیم کشوری اوچا در جمهوری اسلامی ایران، جهت هماهنگی پاسخ به نیازهای انساندوستانه مردم جنگ‌زده افغانستان و عراق ایجاد گردید.
دفتر دائمی اوچا در جمهوری اسلامی ایران از زمان وقوع زلزله بم در سال 2003 تشکیل شده و مشغول فعالیت است.
دفترمقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد
اين دفتر در ايران در سال 1999 با هدف به حداقل رساندن تبعات ناشی از مواد مخدر در ايران از طريق اجراى يک برنامه چند منظوره با بودجه 13 ميليون دلار تأسيس گرديد که شامل اقداماتی در زمينه کاهش عـرضه مـواد مخدر، کاهش تقاضاى مواد مخدر و همکاری‌های حقوقی مى‌شد.
صندوق جمعيت ملل متحد
صندوق جمعيت فعاليت‌هاى خود را در سال 1969 با عنوان صندوق ملل متحد براى فعاليت‌هاى جمعيتى آغاز کرد و در سال 1972 تحت نظارت مستقيم مجمع عمومى سازمان ملل، هم سطح با صندوق کودکان ملل متحد و برنامه عمران ملل متحد، قرار گرفت.
در 1987 نام آن به صندوق جمعيت ملل متحد تغيير يافت اما عنوان اختصارى آن به انگليسى به شکل قبل باقى ماند. در 1994 صندوق جمعيت ملل متحد جهت پيگيرى و اجراى برنامه عملى کنفرانس بين‌المللى جمعيت و توسعه به‌عنوان "کارگذارى مسئول ملل متحد" برگزيده شد. صندوق جمعيت از اعضا و حاميان مالى گروه توسعه ملل متحد و همچنين حامى مالى برنامه مشترک سازمان ملل در زمينه ايدز است. صندوق جمعيت برنامه‌هاى خود را در بيش از 140 کشور، ناحيه و منطقه از طريق نُه تيم خدمات فنى کشورى و 112 دفتر کشورى اجرا مى‌کند.
همکارى صندوق جمعيت ملل متحد با ايران در 1970 بصورت پروژه‌اى آغاز شد. همکارى در قالب برنامه پنج ساله کشورى در سال 1990 آغاز شد. برنامه کشورى فعلى که چهارمين برنامه از سال 1990 محسوب مى‌شود، در سال 2005 آغاز شده است.
برنامه جهانى غذا
از بدو تأسیس برنامه جهانی غذا در سال 1963 دفتر مرکزی این سازمان در رم ایتالیا مستقر است. برنامه جهانی غذا در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و کم‌درآمد که قربانیان بلایای طبیعی، پناهندگان، آوارگان و نیازمندان در آنها با کمبود غذا مواجه هستند به مبارزه علیه گرسنگی می‌پردازد.
این برنامه در حال حاضر مجری پروژه‌های توسعه و عملیات اضطراری در 78 کشور جهان می‌باشد که در سال 2006 حدود 8/87 میلیون نفر را تحت پوشش پروژه‌های خود قرارداد.
اولین عملیات اضطراری برنامه جهانی غذا در ماه سپتامبر 1962 به قربانیان زلزله بوئین زهرا در ایران که طی آن 12000 نفر کشته شدند اختصاص داده شد. دفتر برنامه جهانی غذا برای نخستین بار در سال 1971 در ایران گشایش یافت و در پروژه‌های غذارسانی متعددی تا سال 1979 فعالیت نمود.
طبق درخواست دولت جمهوری اسلامی ایران در سال 1987، برنامه جهانی غذا با ارائه کمکهای غذايی به پناهندگان افغان و سپس پناهندگان عراقی فعالیت خود را در ایران بار دیگر از سرگرفت.
سازمان جهانى بهداشت
همکاری بین سازمان جهانی بهداشت و ایران از سال 1955 با توافق برای همکاری آغاز گردید و دفتر نمایندگی آن در سال 1984در تهران راه‌اندازی شد. همتاى اصلى سازمان جهانى بهداشت در ايران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى است. هدف اصلى همکارى سازمان جهانى بهداشت با کشور ايران در اختيار گذاشتن پشتيبانى فنى در چهارچوب کلى اولويت‌هاى جهانى، منطقه‌اى و کشورى است.
برطبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامتی عبارت‌است از یک حالت آسودگی کامل جسمی، روانی، اجتماعی و تنها به نبود بیماری یا ناتوانی اطلاق نمی‌شود. سلامتی انسان‌ها امری است اساسی برای دستیابی به صلح و امنیت که به بالاترین میزان همکاری بین مردم و دولت‌ها وابسته است.
همچنین بر طبق اساس‌نامه سازمان جهانی بهداشت "بهره‌مندی از بالاترین استانداردهای قابل دسترسی سلامتی یکی از اساسی ترین حقوق هر انسان بدون در نظر گرفتن نژاد، مذهب، اعتقادات سیاسی، شرایط اقتصادی یا موقعیت اجتماعی اوست".
سازمان بين‌المللى مهاجرت
اهم فعالیت‌های سازمان در دو بخش "خدمات" و "برنامهها و سیاست‌گذاری" در قالب پنج محور اصلی شامل مهاجرت و توسعه، تسهیل مهاجرت، قانونمندسازی مهاجرت، مهاجرت اجباری و حوزه میان بخشی (همکاری‌های فنی، پژوهش، حقوق بینالمللی مهاجرت، مباحث سیاست‌گذاری و تدوین خط مشی، حقوق مهاجرین، مهاجرت و بهداشت، ابعاد جنسیتی مهاجرت و ...) متمرکز است.
- سازمان بین المللی مهاجرت فعالیت خود را در ایران در مرداد 1369 با تمرکز بر تخلیه اتباع کشورهای ثالث در جریان درگیری‌های عراق و کویت آغاز کرد. متعاقبا" در 1374 جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو ناظر شورای حکام این سازمان درآمد.
تا پایان 1379، سازمان بین المللی مهاجرت قریب به 370 هزار نفر از اتباع افغانی را طی برنامه‌های مشترک خود با کمیساریای عالی امور پناهندگان ملل متحد به‌صورت داوطلبانه به افغانستان بازگردانید.
- ایران در سال 1380 به عنوان عضو کامل شورای حکام پذیرفته شد. متعاقباً سازمان بین المللی مهاجرت از 1383 تا کنون دیدگاه "پناهنده محور" خود را در ایران تغییر داده و یک دیدگاه راهبردی "برنامه مدار" را با هدف یاری ایران در جهت مدیریت مهاجرت و حل چالش‌های جدید فرا روی کشور اتخاذ کرده است.
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله