بعضی ها به زندگی ما پا می گذارند و زود می روند و بعضی ها مدتها می مانند و در قلبمان ردی از خود به جای می گذارند و ما هرگز دوباره مثل سابق نمی شویم. در طول تاریخ، تنها بشر نبوده که زندگی اجتماعی را پیشه کرده است، بلکه موجودات دیگری نیز مانند انسان به این شیوه زندگی کرده و می کنند.
یکی از شباهت های زندگی اجتماعی انسان ها و دیگر موجودات، ارتباطات آنها با یکدیگر است. ولی واقعیت این است که ارتباط های بین فردی ما انسانها به حدی اهمیت دارد که وجه عمده تمایز زندگی جمعی انسان نسبت به دیگر موجودات را رقم می زند.
ما در عصری زندگی می کنیم که عصر ارتباطات نام گذاری شده است. اگر افراد از مهارت های ارتباطی مناسب برخوردار نباشند، در بسیاری از جنبه های زندگی آسیب پذیر خواهند بود. چگونگی ارتباط ما با افرادی که با آنها زندگی می کنیم و دوستشان داریم و همواره در تعامل مستمر و مداوم با آنها به سر می بریم، بخش مهمی از توانایی روابط بین فردی ما را تشکیل می دهد.
افرادی که از مهارت های ارتباطی ضعیف تری برخوردارند، کمتر مورد پذیرش اطرافیان خود قرار می گیرند. این امر می تواند ریشه در ارتباطات درون خانواده فرد داشته باشد. نظام ارتباطی خانواده و نوع ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر می تواند از مهم ترین عللی باشد که فرزندان در برقراری ارتباط دچارمشکل شده و کمرو، خجالتی و انزوا طلب رشد پیدا می کنند.
انسان ها از طریق برقراری ارتباط صمیمانه قادر خواهند بود که احساسات و عواطف خود را به اعضای خانواده، دوستان و نزدیکان خود ابراز و به تقویت ارتباط عاطفی خود با آنها کمک کنند. در این صورت با بروز مسائل و مشکلات، احساس تنهایی و عجز نمی کنند و با کمک دیگران موفق خواهند شد راه حل هایی برای مشکلات پیش آمده پیدا کنند. بدیهی است برقراری ارتباط صمیمانه با دیگران تنها از طریق حرف زدن حاصل نمی شود، بلکه با خوب گوش دادن ، احترام گذاشتن، مشارکت کردن و ابراز وجود، این ارتباط میسر خواهد شد.
از آن جا که امروزه برقراری ارتباط صمیمی بین دو یا چند نفر، نیازمند آگاهی از فنون و روش هاست ، روابط درون فردی و بین فردی جزو یکی از مهارت های مهم زندگی محسوب می شود. ارتباط بین فردی فرآیندی است که از طریق آن اطلاعات و احساسات خود را از طریق پیام های کلامی و غیرکلامی با دیگران درمیان می گذاریم. این توانایی موجب روابط گرم و صمیمی ما با دیگران به ویژه اعضای خانواده می شود، سلامت روانی و اجتماعی ما را بیش از پیش فراهم می کند و به قطع روابط ناسالم منجر می شود. توانایی روابط بین فردی به ما کمک می کند تا با دیگران همکاری و مشارکت بهتری داشته باشیم، به آنها اعتماد کنیم، مرزهای روابط با دیگران را تشخیص دهیم ، دوستی های مطلوب را حفظ کنیم و در شروع و خاتمه ارتباطات ، رفتار مؤثر داشته باشیم. توانایی روابط بین فردی اجزایی دارد از آن جمله:
▪ همکاری و مشارکت
▪ اعتماد به گروه
▪ تشخیص مرزهای بین فردی مناسب
▪ دوستیابی
▪ شروع و خاتمه ارتباطات

عوامل مؤثر بر روابط بین فردی

گوش دادن فعال
گوش دادن با شنیدن فرق دارد؛ شنیدن امری است غیرارادی و تمام صداهایی را شامل می شود که همواره از محیط دریافت می کنیم، اما گوش دادن فعال مهارتی است که فرد با کسب آن می آموزد چگونه به پیام های کلامی و غیرکلامی گوینده توجه کند تا معانی و احساسات را دقیق تر بفهمد که این امر زمینه تقویت روابط بین فردی را فراهم می آورد.
اهمیت دادن
اهمیت دادن یعنی این که بتوانیم به احساسات، نیازها و خواسته های فرد مقابل توجه نشان دهیم. زمانی روابط بین فردی تقویت می شود که با توجه به توان و ظرفیت خود در مقابل عملکردهای دیگران رفتار مناسبی داشته باشیم.
سؤال کردن
پرسیدن، متداول ترین و در عین حال ساده ترین مهارت هاست، زیرا پرسیدن علاوه بر شفاف سازی پیام، موجب برانگیختن تفکر افراد می شود. به خاطر داشته باشیم طرح سؤال های مکرر به قصد مچ گیری، نه تنها به تقویت رابطه بین فردی کمک نمی کند، بلکه موجب تضعیف و مختل شدن آن نیز می شود.
احترام گذاشتن
احترام گذاشتن یعنی پذیرفتن و گرامی داشتن بی قیدو شرط دیگران. یعنی با دیگران به گونه ای رفتار کنیم که احساس کنند برایشان ارزش و احترام قائل هستیم. یکی از نشانه های احترام گذاشتن، رعایت قواعد و مقررات موقعیتی است که در آن قرار می گیریم.
ابراز وجود
از جمله مهارت های مهم در برقراری ارتباط، ابراز وجود است که شامل بیان افکار، احساسات، اعتقادات و حقوق فردی است ، به گونه ای که در دیگران ایجاد مقاومت و ناراحتی نکند. بدیهی است که افراد خجالتی و کمرو در ابراز وجود بیش از دیگران با مشکل روبه رو هستند.
نه گفتن
مهارتی است که فرد بتواند درمقابل درخواست نابجای دیگران از کلمه «نه» استفاده کند. کسانی که از «نه گفتن» عاجز باشند همواره در روابط درون فردی و بین فردی خود با دیگران با مشکل روبه رو شده و از ارتباط خود احساس امنیت و خرسندی نمی کنند.
کارگروهی
از جمله ویژگی های کارگروهی، تقویت همکاری، همفکری، همدلی و هماهنگی بیشتر بین اعضای گروه است. این خود تقویت روابط بین فردی اعضای گروه را بیش از پیش فراهم می کند.
روابط بین فردی کارکردهایی دارد، از جمله:
▪ کسب و حفظ موقعیت و جایگاه نزد دیگران
▪ پی بردن به درستی و نادرستی عملکرد خود و دیگران بیش از گذشته
▪ افزایش توانایی برای مقابله با ناسازگاری ها و مشکلات زندگی
▪ فراهم آوردن آرامش روحی و امنیت روانی
▪ ایجاد فرصت برای یادگرفتن چیزهای جدیدتر و وسعت دادن افق دید
▪ افزایش احساس مسئولیت افراد نسبت به یکدیگر
▪ تقویت احساس همدلی، همکاری، هماهنگی و همفکری با دیگران.