زن ايراني و حماسه دفاع مقدس
نويسنده:فاطمه اسلامي
چكيده
بانوان ايراني در اين مدت هشت ساله نشان دادند كه به راستي لياقت افتخار آفريني براي جامعة خويش را خواهند داشت. آنها هم در صحنة نبرد به صورت رويارويي مستقيم با دشمن اشغالگر و مهاجم مصاف كردند و هم در پشت جبهه و در عرصه‌هاي مختلف منشأ خدمات گرانبهايي گرديدند كه تاريخ انسانيت و ارزشها الي‌الابد از آن همه خدمات ايثارگرانه، به نيكي ياد خواهد نمود.
همچنين اين مقاله، در كنار مرور اقدامات و عملكردهاي بانوان ايثارگر در جبهه و پشت جبهه، به بيان بايسته‌هايي در زمينة نشر فرهنگ دفاع مقدس توسط بانوان در دوران كنوني ـ يك نسل يا ربع قرن از آغاز دفاع مقدس گذشته است ـ پرداخته و ضرورت حضور بانوان، جهت انتشار فرهنگ دفاع مقدس در دوران كنوني را ضروري مي‌داند.
دفاع مقدس و نقش چشمگير بانوان در آن
«... از اينها و زحمات اينها، بيشتر از مردها بايد گفت. براي اين كه وقتي كه بانوان مي‌آيند، در ميدان؛ قوة مردها دو چندان مي‌شود يا ده چندان مي‌شود...».1
خدمات و عملكرد اقشار مختلف زنان و بانوان ايراني در طول دفاع مقدس، در واقع تداوم عملكرد درخشان آنها در طول نهضت و انقلاب اسلامي بوده است؛ منتهي به گونه‌هاي ديگر و به شكل فعاليت و عملكردهاي داوطلبانه.
حضرت امام با يادآوري اين خدمات شايستة بانوان، ضمن تقدير از فعاليت‌هاي مختلف بانوان ايراني، خطاب به آنها فرمودند:
«... اميدوارم كه همان‌طوري كه شما خانمها در همة اموري كه مربوط به پيشرفت اسلام در قبل از اين انقلاب و در زمان انقلاب و بعد از انقلاب داشتيد، به همين نحو خداوند توفيق بدهد به شما كه با تعهد باقي باشيد و خدمت كنيد، به اين كشوري كه در زير ستم ستمكاران پايمال شده بود...». 2
تعمق در اين فرمايش امام، مشخص مي‌كند كه هدف جامعة اسلامي از فراهم ساختن زمينة شركت زنان در فعاليت‌ها و از جمله دفاع مقدس، چيزي از اقدام مسئولانة آنها در جهت پيشرفت اسلام و پيشبرد انقلاب و صدور ارزشها نبوده است.
حماسه‌آفريني زنان در معركة جنگ و نقش آنان در خط مقدم
به نظر مي‌رسد دشمن قبل از هجوم به خاك مقدس جمهوري اسلامي ايران، در اين خيال خام بود كه پس از هجوم همه‌جانبه‌اش به مرزها، شهرها و آبادي‌هاي ايران و با جنگ رواني و انداختن رعب و وحشت در دل ساكنان آن ـ بخصوص بانوان و كودكان اين مناطق ـ در واقع آنها را وادار خواهد ساخت كه از شوهران مبارز خود بخواهند كه با ترك كردن جبهة جنگ و دفاع، خانوادة خويش را به شهرهاي امن برسانند و بدين‌وسيله، هم جلوي مقاومت شوهران و فرزندان خود را در برابر دشمن بگيرند و هم خود بانوان با ترك گفتن منطقه و خالي نمودن شهرها، از يك طرف باعث تضعيف روحية عناصر خط مقدم گرديده و از طرف ديگر از حجم نيروهاي مؤثر جبهة مقاومت بكاهند و بعلاوه با ترك كردن منطقه، موقعيت پشت جبهه را خالي كرده و اين فرصت را به دشمن مي‌دادند كه با دور زدن سپاه مقاومت كننده و سپس داخل شدن به شهر بي‌دفاع و خالي از سكنه، با سرعت هرچه تمام‌تر، مناطقي از ايران را به اشغال و تصرف خود درآورند و مقاومت افراد خط مقدم را فرو شكسته و تعداد بسياري از مدافعين را به اسارت خود درآورند.
اما اين خيال مذبوحانة دشمن بعثي، با جانفشاني و شجاعت شيرزنان ايراني و روحية بالاي آنها، در مقاومت كردن و تشويق بي‌امان همسران و فرزندان خود به مقاومت و عدم ترك صحنه و باقي ماندن در منطقه ـ عليرغم وحشت و ناامني ـ و درست در زماني كه شهر، آماج حملات زميني و هوايي آنها قرار داشت، در همان ابتدا نقشه‌هاي آنان را نقش بر آب كرده و فرصت آماده شدن، بسيج مردمي و انسجام را به نيروهاي نظامي و دفاعي كشور داد. بطوري كه در پرتو چنين حركت شجاعانة آنها، دشمن نه تنها به اشغال سريع مناطق مرزي كشور ما توفيق نيافت، بلكه پس از اندك زماني زد و خورد با ساكنان محلي ـ كه عليرغم فشارها و وحشتهاي فراوان ـ حاضر به تخلية منطقة خود نشده بودند و همچنين مقاومت‌ها و هجوم‌هاي رزمندگان اسلام، از خاك ايران عقب نشستند.
بنابراين اگر گفته شود كه يكي از اصلي‌ترين عوامل زمين‌گير شدن ارتش بعث عراق در استان‌هاي مرزي كشورمان، در پرتو عملكردها و اقدامات مؤثر بانوان ايرانيِ مستقر در آبادي‌ها و شهرهاي مرزنشين و حدّت ذهن و جانفشاني آنها بدست آمده است، سخني به گزاف گفته نشده است.
در عين حال شور و شوق بانوان ايراني، جهت حضور مؤثر آنها ـ حتي در درون جبهه و در خط مقدم ـ تا پايان دفاع مقدس باقي ماند تا آنجا كه حضرت امام در سخنراني خويش،3 به اين مطلب و شور و اشتياق بانوان اشاره دارند.
ام وهب‌هاي عرصة دفاع مقدس
هيجان و تشويق‌هاي زايدالوصفي كه اين بانوان در هنگام پوشيدن لباس رزم بر اندام رشيد فرزندان و همسران فداكار خويش داشتند، در هيچ جاي دنيا و انقلابات ديگر كشورها مثل و مانند نداشته و نخواهد داشت.
اين حركت شجاعانة آنها در روحيه بخشيدن به مبارزان اسلام بسيار مؤثر واقع مي‌شد به عنوان مثال در قسمتي از وصيتنامة شهيد علي عسكر شاهي اعزامي از استان يزد، اين مطلب به نحوي زيبا و افتخارآميز، تبلور روحيه‌اي را كه مادر اين شهيد قبل از رهسپار ساختن فرزندش به جبهة جنگ، به جان و دل شهيد خود بخشيده است به زيبايي هر چه تمام‌تر و در قالب عباراتي دلنشين به تصوير كشيده است و اين اقدامات، پتانسيل واقعي و اصلي دفاع مقدس بود كه توسط بانوان ايراني صورت گرفت.
«... مادرم چه خوب مرا داماد كردي. آن لحظه‌اي كه تصميم به ازدواج گرفتم، شما با دست خود، لباس دامادي را ـ كه همان لباس سپاه بود ـ به تنم كردي و عاقبت تبديل به كفنم شد. مادرم! برايم خوب عروسي پيدا كردي! اين مراسم ازدواج در كنار كارون انجام گرفته. مادر! شما مرا به طرف حجله‌گاه سنگرم فرستادي و من هم عاشقانه عروس شهادت را در آغوش گرفتم. پس بنابراين نبايد جامة سياه بر تن كني...».
همين شور و اشتياق بانوان ايراني است كه در كلام امام4 از آن به عنوان نيروي مضاعفي، ياد شده است و باعث تقويت روحية مردان در عرصة دفاع مقدس مي‌گرديد.
نشر فرهنگ و ارزش‌هاي دفاع مقدس
بنابراين وجوب و لزوم باقي ماندن بانوان در صحنه، حتي پس از اتمام جنگ فيزيكي جنگ و دفاع مقدس، امري بديهي و روشن خواهد بود. اين حضور بانوان در صحنه، پيامدها و نتايج مثبت در زمينه‌هاي مختلف به همراه خواهد داشت كه در اين مقاله به يك بعد آن ـ يعني نقش زنان در نشر و تعميم فرهنگ دفاع مقدس ـ مي‌پردازيم.
1ـ بانوان ايثارگر و حافظ ارزش‌هاي دفاع مقدس، به عنوان محورها و عاملان اصلي در تداوم و نشر فرهنگ دفاع مقدس:
گمارده شدن و به كار گرفتن آن قشر از زنان جامعه ـ به عنوان بانوان ايثارگر و دست‌اندركار در امور جبهه در دوران دفاع مقدس ـ در رأس امور اجرائي و برنامه‌هاي اصلي و پست‌هاي كليدي از يك طرف و تداوم همكاري آنها در جهت حفظ و صيانت و نشر هر چه مؤثرتر فرهنگ دفاع مقدس در ميان بانوان، رغبت، اشتياق و علاقة بانوان نسل جديد را كه دوران حماسة دفاع مقدس درك ننموده‌اند، به آشنا شدن با حال و هواي آن روزها و درك ملموس‌تر نقش خويش به عنوان حافظ خون شهدا و پاسدار ارزش‌هاي انساني، افزون خواهد ساخت.
زيرا آنچه امروزه بيش از هر چيز در قشر جوان ايراني تأثيرگذار است، نقش عمل و اجرا و صورت عملي و اجرايي كارها و نيز تبلور ارزشها در عمل خواهد بود.
2ـ بهره‌گيري مناسب از هنرها و خلاقيت‌هاي بانوان هنرمند و خلاق در اقدامات تبليغاتي و تعميم فرهنگ و ارزش‌هاي دفاع مقدس:
در زمينة بكارگيري و استفاده از نيروهاي خلاق و صاحب ذوق و استعداد، هميشه بايد به اين سخن ارزشمند مولايمان علي(ع)5 عنايت داشته باشيم كه شبيه به اين مضمون فرموده‌اند كه هركس را كه دوستان و نزديكانش او را واگذارند، بيگانگان پذيرايش خواهند بود.
بنابراين لازمست، با برنامه‌ريزي اصولي و درست و بدور از سليقه‌گرايي و با مشورت كردن با كارشناسان خبره و متعهد، در كنار سود جستن از نيروي فكري و لسانيِ مربيان و آموزگاران متعهد، در زمينة نهادينه ساختن ارزش‌هاي دفاع مقدس در سطوح پائين مدارس و حتي از مهدكودك‌ها و آمادگي‌ها، با استفاده از وسايل و ابزار پيشرفته و اقناعي جديد، فرزندان و نوباوه‌گان دختر جامعه را ـ كه در آينده مادران فرداي جامعه خواهند بود ـ با ارزش‌هاي اسلامي ـ مذهبي و انديشه‌هاي ارزشي دفاع مقدس آشنا كنيم.
البته در اين زمينه بايد به هوش باشيم و باور داشته باشيم كه اين دختران خردسال امروز، با توجه به رشد و پيشرفت سريع علمي كه در دختران ايجاد شده و مسلماً نيز در آينده بسيار بيشتر از اين خواهد شد، بخش بزرگي از نيروهاي اجتماعي، خانوادگي، فرهنگي و حتي سياسي و اداري جامعة ما را تشكيل خواهند داد و بنابراين تأثيرات مستقيم آنها ـ چه در نهادهاي خصوصي و خانوادگي و چه در نهادهاي كلان اداري و رسمي ـ بر كودكان نسل‌هاي بعدي، به بالاترين حد افزايش خواهد يافت. به همين دليل ارزشي ساختن نوباوه‌گان و دختران خردسال امروز و آشنا ساختن آنها با مفهوم عملي ارزش‌هاي دفاع مقدس و احياي خاطرات و اقدامات سلحشورانة رزمندگان در جبهه و نيز توجيه آنها نسبت به سؤالات و نكات مبهمي كه ممكن است، براي آنها در آينده پيشامد كند، در واقع نسل سوم و نسل‌هاي بعدي جامعة اسلامي را با ارزش‌هاي دفاع مقدس همراه و همگام خواهد ساخت.
«... درود بي‌پايان بر زنان متعهدي كه اكنون در سراسر كشور به تربيت نوباو‌گان... اشتغال دارند...» 6
در هر حال، بانوان ما نبايد از اين نكته غافل شوند كه حياتي بودن حضور مؤثر و متعهدانة آنها، تنها در طول دفاع مقدس خلاصه نشده است؛ بلكه جامعة اسلامي ما كه اكنون از تمامي جهات، مورد هجمة دشمنان خارجي و داخلي قرار گرفته است، بيش از همه زمان‌هاي ديگر و حتي بيش از دوران انقلاب و دفاع مقدس، به حضور مؤثر و متعهد آنها در جامعه نيازمند است.
بانوان ما بايد، آگاه باشند كه هنر متعهدانه، ذوق و خلاقيتِ توأم با ارزش، اقدام و كار عملي با نيتي الهي در وجود آنها مورد نياز است تا در پرتو آن، فرهنگ ارزشمند دفاع مقدس در دل و جان كودكان، نوجوانان، جوانان و حتي مردان و همسران آنها باقي بماند و اين نصيحت امام راحلمان را، جهت حضوري هميشگي در صحنه مدنظر داشته باشيم كه مي‌فرمايند:
«... مطمئن باشيد كه تا شماها در صحنه هستيد... و جوان تربيت مي‌كنيد، اين اسلام به پيش برود...» 7
پي‌نوشتها:
1. صحيفه امام، ج 13، ص 25.
2. همان، ج 19، ص 183.
3. همان، ج 16، ص 13.
4. همان، ج 19، ص 183.
5. نهج‌البلاغه، حكمت شماره 14.
6. صحيفة امام، ج 14، ص 317.
7. همان، ج 19، ص 185.