حالات و صفات مؤمن در کلام امام صادق (علیه السلام)
نويسنده:عبد الله صالحی
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
مؤمن دارای نیروی خاصی در دین داری و دارای ایمانی همراه یقین و اطمینان، حریص در فهم احکام؛ و نشاط در راه حق و حقیقت یابی می باشد.
و در دین و دانش، خوش برخورد و استوار؛ و در بردباری و آرامش، زیرک و هوشیار؛ و در موارد شایسته، سخاوتمند؛ و هنگام توانگری، میانه رو؛ و در تنگدستی و نداری، خویشتن دار خواهد کرد.
و دارای عفو و گذشت در حال و قدرت بر انتقام؛ و فرمانبر خدا در پذیرش نصایح و دستورات؛ و پارسائی و خودداری از محرمات با وجود رغبت به آنها؛ و حریص بودن در انجام کار خیر، گرچه همراه با سختی و مشقت باشد؛ و سعی بر اقامه ی نماز حتی هنگام گرفتاری؛ و صبور و شکیبا در برابر سختی ها است.
مؤمن در پیش آمدی های سخت و لرزاننده با وقار و پایدار؛ و در ناگواری ها وتلخی ها شکیبا؛ و در حال فراوانی نعمت شکر گزار می باشد.
نه غیبت کند و نه فخر فروشد و نه قطع رحم نماید.
مؤمن نه سست است و نه تندخو و نه سخت دل، چشم او از او پیشی نگیرد و بی اختیار به هر جا نگاه نیندازد؛ و شکمش او را رسوا نکند؛ و عورتش در شهوت بر او چیره نگردد؛ و به مردم حسد نورزد، سرزنش شنود ولی سرزنش نکند، اسراف و تبذیر ننماید، ستمدیده را یاری نموده و به مستمدان مهربانی کند، خودش را در زحمت اندازد و مردم از او در آسایش باشند.
در لذت های دنیا رغبت ندارد؛ و از خواری آن بی تابی نکند، در فکر آسایش مردم باشد که روی بدان آورند، در قضاوتش کوتاهی دیده نشود؛ و در رأی او سستی نباشد.
در دین و ایمانش نقصانی نیست، هر که با او مشورت نماید به راه صحیح راهنمائی شود؛ و هر که از او کمک خواهد به او یاری و کمک نماید؛ و از هرزه گوئی و نادانی هراسناک باشد.
* عن المفضل، قال: أبو عبدالله (علیه السلام): إنما شیعة جعفر من عف بطنه، و فرجه، و اشتد جهاده و عمل لخالقه، و رجا ثوابه، و خاف عقابه، فإذا رأیت أولئک فأولئک شیعة جعفر(1)
.همچنین فرمود:
همانا شیعیان و پیروان امام جعفر صادق (علیه السلام) افرادی هستند که از جهت شکم و عورت، عفیف و پاک باشند؛ و در سعی و تلاش برای عبادت و اطاعت پروردگار بسیار جدی؛ و در ثواب الهی امیدوار؛ و از عقابش ترسناک باشند.
پس هنگامی که چنین افرادی را ملاقات نمودند، بدانید که آنان از شیعیان امام جعفر صادق (علیه السلام) هستند.
* مسعدة بن صدقة، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): من سرته حسنته، و ساءته سیئته فهو مؤمن. (2)
امام صادق (علیه السلام) به نقل از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
هر مسلمانی که از انجام کردار و گفتار نیک و پسندیده شادمان و خوشحال گردد؛ و از کردار و گفتار زشت و ناپسند ناراحت باشد، پس چنین شخصی مؤمن خواهد بود.
* عن محمد بن زید، عن أبی بدالله (علیه السلام) قال: لا تکونون مؤمنین حتی تکونوا موتمنین، و حتی تعدوا النعمة و الرخاء مصیبة، و ذلک أن الصبر علی البلاء أفضل من العاقبة عند الرخاء.(3)
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
مؤمن نمی باشید، مگر آن که امانت دار بوده؛ و حالت نعمت، توسعه و رفاه را مصیبت بدانید؛ و متوجه باشید که صبر و شکیبایی در برابر بلاها، از عافیت در حال تندرستی و نعمت، افضل است.
* مسعدة بن صدقة، عن جعفر، عن آبائه (علیهم السلام) عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) قال: إن قوة المؤمن من قلبه، الا ترون أنکم تجدونه ضعیف البدن، نحیف الجسم، و هو یقوم اللیل، و یصوم النهار. (4)
امام صادق به نقل از پدران بزرگوارش (علیهم السلام) از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
همانا نیرو و توان مؤمن در درون و قلب او است.
آیا نمی بینید او را که از جهت بدن، ضعیف؛ و از جهت جسم، لاغر می باشد؛ و او شبها را به عبادت و نیایش؛ و روزها را به روزه سپری می نماید.
* عن سعید بن غزوان، قال: قال أبو عبدالله (علیه السلام): المؤمن لا یکون محارفا. (5).
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
مؤمن، بی کار و بدون شغل و حرفه نمی باشد.
* هم محمد بن الحسن العطار، عن بعض أصحابه، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: المؤمن أصدق علی نفسه من سبعین مؤمنا علیه. (6)
امام صادق (علیه السلام):
حالت و خصلت مؤمن این است که نسبت به خود از هفتاد نفر دیگر راستگوتر خواهد بود؛ و خود را تکذیب نمی کند.
شرائط و حالات مؤمن
* عن عمرو بن شمر، عن عبید الله، عن الصادق (علیه السلام) قال: من أقر بستة أشیاء فهو مؤمن: البراءة من (الجبت و الطاغوت)، و الإقرار بالولایة، و الإیمان بالرجعة، و الاستحلال للمتعة، و تحریم الجری، و [ترک] المسح علی الخفین. (7)
امام صادق (علیه السلام):
هر کس به شش چیز اقرار و اعتقاد داشته باشد، مؤمن خواهد بود:
برائت و بیزاری از (دو بت) جبت و طاغوت، اقرار و اعتراف به ولایت (ائمه ی دوازده گانه (علهیم السلام))، ایمان و اعتقاد به مسأله ی رجعت، حلال دانستن نکاح متعه، حرام بودن ماهی جری (نوعی ماهی بدون پولک و بدون استخوان می باشد)؛ و ترک مسح (در حال وضوء) بر روی دو کفش.
* عن جابر، قال: قال أبو جعفر (علیه السلام): إنما شیعة علی الحلماء، العلماء، الذبل، الشفاه، تعرف الرهبانیة علی وجوههم.(8)
امام محمد باقر (علیه السلام) فرمود:
همانا شیعیان و پیروان امام علی (علیه السلام) کسانی هستند که بردباری، آگاهی، لبهای خشک؛ و خوف و خشیت الهی در چهره هایشان آشکار و نمایان می باشد.
* عن ابن أبی یعفور، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: إن شیعة علی کانوا خمص البطون، ذبل الشفاه، أهل رأفة و علم و حلم، یعرفون بالرهبانیة، فأعینوا علی ما أنتم علیه بالورع و الاجتهاد. (9)
امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود:
همانا شیعیان امام علی (علیه السلام) دارای شکمهائی خالی؛ و لبهائی خشک هستند، و اهل رأفت و دلسوز، اهل علم و معرفت و بردبار و شکیبا می باشند.
راه شناسائی آنها به وسیله ی خوف و وحشت، در اعمال و گفتارشان می باشد، پس شما با ورع و کوشش (در انجام وظائف و فرائض الهی) ما را یاری و کمک نمائید.
امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود:
روزی حضرت سجاد (علیه السلام) در منزل خود نشسته بود، که درب منزل به صدا در آمد، حضرت به پیش خدمت خود فرمود: ببین چه کسی جلوی درب منزل آمده است.
هنگامی که پیش خدمت آمد (و درب منزل را گشود، دید عده ای جلوی درب ایستاده اند؛ و) گفتند: ما عده ای از شیعیان و پیروان شما می باشیم؛ چون خبر به حضرت رسید، سریع حرکت نمود و به سوی آنها رفت، وقتی که نزدیکشان رسید، نگاهی بر آنها انداخت و سریع بازگشت، و آن گاه فرمود: دروغ گفتند! (اگر شیعه ی ما هستند) پس کجاست آثار آرامش و وقار در چهره ی آنها، کجاست آثار عبادت، کجاست نشانه های سجود؟!
همانا شیعیان و دوستان ما به وسیله ی طاعت و عبادت شناخته می شوند، به طوری که در اثر عبادت رنجور و لاغر شده، آثار سجده در پیشانی و دیگر اعضاء سجودشان آشکار بوده، شکمهایشان ضعیف و لبهایشان خشکیده است.
به درستی که عبادت صورتهایشان را لاغر و ضعیف گردانیده؛ و شب ها در عبادت و مناجات خداوند بیدار می باشند.
هنگامی که دیگران در سکوت و آرامش باشند، شیعیان در تسبیح و دعا خواهند بود؛ و موقعی که مردم در خوابند، شیعیان در حال نماز و راز و نیاز می باشند؛ و در آن لحظاتی که دیگران در شادی و سرورند، شیعیان در غم و اندوه هستند.
و سپس افزود، پیروان و شیعیان ما به وسیله زهد و رحمت در کلام، در حال فراهم آوردن مقدمات بهشت خواهند بود.
* قال (صلی الله علیه و آله و سلم): إن فی المؤمن ثلاث خصال لم تجتمع إلا فیه: علمه بالله عز و جل و علمه بمن یحب، و علمه بمن یبغض. (10)
حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
همانا در مؤمن سه خصلت جمع است، که دیگران از آنها محروم هستند: علم و یقین بر وجود خداوند متعال، علم و یقین به کسانی که اطاعت از ایشان واجب می باشد؛ و علم و یقین نسبت به آنهائی که دشمنی با آنها لازم است.
* قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ألا أنبئکم لم سمی المؤمن مؤمنا؟
لاءتمان الناس إیاه علی أنفسهم و أموالهم، ألا أنبئکم من المسلم؟
المسلم من سلم الناس من یده و لسانه، ألا أنبئکم بالمهاجر؟
من هجر السیئات و ما حرم الله عز و جل. (11)
حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
آیا مایل هستید تا شما را آگاه سازم که چرا به مؤمنین «مؤمن» گفته شده است؟
به جهت آن که مؤمن برای مردم بر نفوس و اموالشان، مورد اطمینان است و امینش می دانند.
آیا مایل هستید تا شما را آگاه سازم که چرا به مسلمانان «مسلمان» گفته اند؟
برای آن که مردم از دست و زبانش در آسایش خواهند بود.
آیا مایل هستید تا شما را آگاه سازم که مهاجر کیست؟
مهاجر (در واقع) کسی است که از کردار و گفتار زشت؛ و نیز از آنچه خداوند حرام گردانیده، دوری و اجتناب نماید.
* قال علی (علیه السلام): علامة الإیمان أن توثر الصدق حیث یضرک علی الکذب، حیث ینفعک، و أن لا یکون فی حدیثک فضل عن عملک، و دن تتقی الله فی حدیث غیرک. (12)
نشانه های ایمان –در سه چیز است:-
سخن راست و حقی که به ضرر توست، مقدم بداری بر دروغی که برایت سودمند است؛ سخن و گفتارت فراتر از علم و معلوماتت نباشد؛ در بیان و نقل سخن دیگران امانت و تقوای الهی را رعایت نمائی.
مؤمن دارای نیروی خاصی در دین داری و دارای ایمانی همراه یقین و اطمینان، حریص در فهم احکام؛ و نشاط در راه حق و حقیقت یابی می باشد.
و در دین و دانش، خوش برخورد و استوار؛ و در بردباری و آرامش، زیرک و هوشیار؛ و در موارد شایسته، سخاوتمند؛ و هنگام توانگری، میانه رو؛ و در تنگدستی و نداری، خویشتن دار خواهد کرد.
و دارای عفو و گذشت در حال و قدرت بر انتقام؛ و فرمانبر خدا در پذیرش نصایح و دستورات؛ و پارسائی و خودداری از محرمات با وجود رغبت به آنها؛ و حریص بودن در انجام کار خیر، گرچه همراه با سختی و مشقت باشد؛ و سعی بر اقامه ی نماز حتی هنگام گرفتاری؛ و صبور و شکیبا در برابر سختی ها است.
مؤمن در پیش آمدی های سخت و لرزاننده با وقار و پایدار؛ و در ناگواری ها وتلخی ها شکیبا؛ و در حال فراوانی نعمت شکر گزار می باشد.
نه غیبت کند و نه فخر فروشد و نه قطع رحم نماید.
مؤمن نه سست است و نه تندخو و نه سخت دل، چشم او از او پیشی نگیرد و بی اختیار به هر جا نگاه نیندازد؛ و شکمش او را رسوا نکند؛ و عورتش در شهوت بر او چیره نگردد؛ و به مردم حسد نورزد، سرزنش شنود ولی سرزنش نکند، اسراف و تبذیر ننماید، ستمدیده را یاری نموده و به مستمدان مهربانی کند، خودش را در زحمت اندازد و مردم از او در آسایش باشند.
در لذت های دنیا رغبت ندارد؛ و از خواری آن بی تابی نکند، در فکر آسایش مردم باشد که روی بدان آورند، در قضاوتش کوتاهی دیده نشود؛ و در رأی او سستی نباشد.
در دین و ایمانش نقصانی نیست، هر که با او مشورت نماید به راه صحیح راهنمائی شود؛ و هر که از او کمک خواهد به او یاری و کمک نماید؛ و از هرزه گوئی و نادانی هراسناک باشد.
* عن المفضل، قال: أبو عبدالله (علیه السلام): إنما شیعة جعفر من عف بطنه، و فرجه، و اشتد جهاده و عمل لخالقه، و رجا ثوابه، و خاف عقابه، فإذا رأیت أولئک فأولئک شیعة جعفر(1)
.همچنین فرمود:
همانا شیعیان و پیروان امام جعفر صادق (علیه السلام) افرادی هستند که از جهت شکم و عورت، عفیف و پاک باشند؛ و در سعی و تلاش برای عبادت و اطاعت پروردگار بسیار جدی؛ و در ثواب الهی امیدوار؛ و از عقابش ترسناک باشند.
پس هنگامی که چنین افرادی را ملاقات نمودند، بدانید که آنان از شیعیان امام جعفر صادق (علیه السلام) هستند.
* مسعدة بن صدقة، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): من سرته حسنته، و ساءته سیئته فهو مؤمن. (2)
امام صادق (علیه السلام) به نقل از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
هر مسلمانی که از انجام کردار و گفتار نیک و پسندیده شادمان و خوشحال گردد؛ و از کردار و گفتار زشت و ناپسند ناراحت باشد، پس چنین شخصی مؤمن خواهد بود.
* عن محمد بن زید، عن أبی بدالله (علیه السلام) قال: لا تکونون مؤمنین حتی تکونوا موتمنین، و حتی تعدوا النعمة و الرخاء مصیبة، و ذلک أن الصبر علی البلاء أفضل من العاقبة عند الرخاء.(3)
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
مؤمن نمی باشید، مگر آن که امانت دار بوده؛ و حالت نعمت، توسعه و رفاه را مصیبت بدانید؛ و متوجه باشید که صبر و شکیبایی در برابر بلاها، از عافیت در حال تندرستی و نعمت، افضل است.
* مسعدة بن صدقة، عن جعفر، عن آبائه (علیهم السلام) عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) قال: إن قوة المؤمن من قلبه، الا ترون أنکم تجدونه ضعیف البدن، نحیف الجسم، و هو یقوم اللیل، و یصوم النهار. (4)
امام صادق به نقل از پدران بزرگوارش (علیهم السلام) از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
همانا نیرو و توان مؤمن در درون و قلب او است.
آیا نمی بینید او را که از جهت بدن، ضعیف؛ و از جهت جسم، لاغر می باشد؛ و او شبها را به عبادت و نیایش؛ و روزها را به روزه سپری می نماید.
* عن سعید بن غزوان، قال: قال أبو عبدالله (علیه السلام): المؤمن لا یکون محارفا. (5).
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
مؤمن، بی کار و بدون شغل و حرفه نمی باشد.
* هم محمد بن الحسن العطار، عن بعض أصحابه، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: المؤمن أصدق علی نفسه من سبعین مؤمنا علیه. (6)
امام صادق (علیه السلام):
حالت و خصلت مؤمن این است که نسبت به خود از هفتاد نفر دیگر راستگوتر خواهد بود؛ و خود را تکذیب نمی کند.
شرائط و حالات مؤمن
* عن عمرو بن شمر، عن عبید الله، عن الصادق (علیه السلام) قال: من أقر بستة أشیاء فهو مؤمن: البراءة من (الجبت و الطاغوت)، و الإقرار بالولایة، و الإیمان بالرجعة، و الاستحلال للمتعة، و تحریم الجری، و [ترک] المسح علی الخفین. (7)
امام صادق (علیه السلام):
هر کس به شش چیز اقرار و اعتقاد داشته باشد، مؤمن خواهد بود:
برائت و بیزاری از (دو بت) جبت و طاغوت، اقرار و اعتراف به ولایت (ائمه ی دوازده گانه (علهیم السلام))، ایمان و اعتقاد به مسأله ی رجعت، حلال دانستن نکاح متعه، حرام بودن ماهی جری (نوعی ماهی بدون پولک و بدون استخوان می باشد)؛ و ترک مسح (در حال وضوء) بر روی دو کفش.
* عن جابر، قال: قال أبو جعفر (علیه السلام): إنما شیعة علی الحلماء، العلماء، الذبل، الشفاه، تعرف الرهبانیة علی وجوههم.(8)
امام محمد باقر (علیه السلام) فرمود:
همانا شیعیان و پیروان امام علی (علیه السلام) کسانی هستند که بردباری، آگاهی، لبهای خشک؛ و خوف و خشیت الهی در چهره هایشان آشکار و نمایان می باشد.
* عن ابن أبی یعفور، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: إن شیعة علی کانوا خمص البطون، ذبل الشفاه، أهل رأفة و علم و حلم، یعرفون بالرهبانیة، فأعینوا علی ما أنتم علیه بالورع و الاجتهاد. (9)
امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود:
همانا شیعیان امام علی (علیه السلام) دارای شکمهائی خالی؛ و لبهائی خشک هستند، و اهل رأفت و دلسوز، اهل علم و معرفت و بردبار و شکیبا می باشند.
راه شناسائی آنها به وسیله ی خوف و وحشت، در اعمال و گفتارشان می باشد، پس شما با ورع و کوشش (در انجام وظائف و فرائض الهی) ما را یاری و کمک نمائید.
امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود:
روزی حضرت سجاد (علیه السلام) در منزل خود نشسته بود، که درب منزل به صدا در آمد، حضرت به پیش خدمت خود فرمود: ببین چه کسی جلوی درب منزل آمده است.
هنگامی که پیش خدمت آمد (و درب منزل را گشود، دید عده ای جلوی درب ایستاده اند؛ و) گفتند: ما عده ای از شیعیان و پیروان شما می باشیم؛ چون خبر به حضرت رسید، سریع حرکت نمود و به سوی آنها رفت، وقتی که نزدیکشان رسید، نگاهی بر آنها انداخت و سریع بازگشت، و آن گاه فرمود: دروغ گفتند! (اگر شیعه ی ما هستند) پس کجاست آثار آرامش و وقار در چهره ی آنها، کجاست آثار عبادت، کجاست نشانه های سجود؟!
همانا شیعیان و دوستان ما به وسیله ی طاعت و عبادت شناخته می شوند، به طوری که در اثر عبادت رنجور و لاغر شده، آثار سجده در پیشانی و دیگر اعضاء سجودشان آشکار بوده، شکمهایشان ضعیف و لبهایشان خشکیده است.
به درستی که عبادت صورتهایشان را لاغر و ضعیف گردانیده؛ و شب ها در عبادت و مناجات خداوند بیدار می باشند.
هنگامی که دیگران در سکوت و آرامش باشند، شیعیان در تسبیح و دعا خواهند بود؛ و موقعی که مردم در خوابند، شیعیان در حال نماز و راز و نیاز می باشند؛ و در آن لحظاتی که دیگران در شادی و سرورند، شیعیان در غم و اندوه هستند.
و سپس افزود، پیروان و شیعیان ما به وسیله زهد و رحمت در کلام، در حال فراهم آوردن مقدمات بهشت خواهند بود.
* قال (صلی الله علیه و آله و سلم): إن فی المؤمن ثلاث خصال لم تجتمع إلا فیه: علمه بالله عز و جل و علمه بمن یحب، و علمه بمن یبغض. (10)
حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
همانا در مؤمن سه خصلت جمع است، که دیگران از آنها محروم هستند: علم و یقین بر وجود خداوند متعال، علم و یقین به کسانی که اطاعت از ایشان واجب می باشد؛ و علم و یقین نسبت به آنهائی که دشمنی با آنها لازم است.
* قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ألا أنبئکم لم سمی المؤمن مؤمنا؟
لاءتمان الناس إیاه علی أنفسهم و أموالهم، ألا أنبئکم من المسلم؟
المسلم من سلم الناس من یده و لسانه، ألا أنبئکم بالمهاجر؟
من هجر السیئات و ما حرم الله عز و جل. (11)
حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
آیا مایل هستید تا شما را آگاه سازم که چرا به مؤمنین «مؤمن» گفته شده است؟
به جهت آن که مؤمن برای مردم بر نفوس و اموالشان، مورد اطمینان است و امینش می دانند.
آیا مایل هستید تا شما را آگاه سازم که چرا به مسلمانان «مسلمان» گفته اند؟
برای آن که مردم از دست و زبانش در آسایش خواهند بود.
آیا مایل هستید تا شما را آگاه سازم که مهاجر کیست؟
مهاجر (در واقع) کسی است که از کردار و گفتار زشت؛ و نیز از آنچه خداوند حرام گردانیده، دوری و اجتناب نماید.
* قال علی (علیه السلام): علامة الإیمان أن توثر الصدق حیث یضرک علی الکذب، حیث ینفعک، و أن لا یکون فی حدیثک فضل عن عملک، و دن تتقی الله فی حدیث غیرک. (12)
نشانه های ایمان –در سه چیز است:-
سخن راست و حقی که به ضرر توست، مقدم بداری بر دروغی که برایت سودمند است؛ سخن و گفتارت فراتر از علم و معلوماتت نباشد؛ در بیان و نقل سخن دیگران امانت و تقوای الهی را رعایت نمائی.
پی نوشت:
1- اصول کافی: 2/233 ح 9، أعلام الدین: 129، بحارالانوار: 65/168 ح 26، وسائل الشیعة: 15/251 ح 20425.
2- صفات الشیعة: 32 ح 44. وسائل الشیعة: 1/107 ح 262.
3- صفات الشیعة: 35 ح 53. وسائل الشیعة: 3/260 ح 3582.
4- صفات الشیعة: 31 ح 42. وسائل الشیعة: 10/404 ح 13700.
5- صفات الشیعة: 33 ح 51. وسائل الشیعة: 17/414 ح 22873.
6- صفات الشیعة: 37 ح 60. وسائل الشیعة: 23/184 ح 29341.
7- صفات الشیعة: 29 ح 41. وسائل الشیعة: 24/132 ح 30164.
8- اصول کافی: 2/235 ح 20، بحارالانوار: 65/189 ح 44.
9- اصول کافی: 2/233 ح 10، صفات الشیعة: 10 ح 18، وسائل الشیعة: 6/191، ح 7700.
10- صفات الشیعة: ص31 ح 42.
11- صفات الشیعة: 31 ح 43.
12- شرح نهج البلاغه ی بجرانی: 5/ 459 حکمت 43.