مترجم: امین حسین پور
منبع:راسخون
منبع:راسخون
بیان منطقه‌ای را نشان می‌دهد که معمولاً باراش سالانه کمتر از 10 اینچ و دارای زندگی گیاهی پراکنده یا فاقد زندگی گیاهی باشد. حتی قاره قطب جنوب نیز بیابان در نظر گرفته می‌شود. برای کارکرد طبیعی اکوسیستم‌ها زنجیره غذایی متعادل ضروری است. اگر جمعیت گونه‌ای خاص در یک ناحیه افزایش پیدا کند، می‌تواند فشار زیادی به منابع در دسترس و زنجیره غذایی کل وارد کند و در نهایت منجر به هرج و مرج در اکوسیستم شود. پس، تعادل چگونه حفظ می‌شود؟ اینجاست که عوامل محدودکننده وارد عمل می‌شوند.
عوامل محدودکننده چیست؟
در اکولوژی، عامل محدودکننده منبع یا شرایط محیطی است که اندازه جمعیت را محدود می‌کند. دو نوع عامل محدودکننده وجود دارد: عوامل وابسته به تراکم و عوامل مستقل از تراکمعوامل وابسته به تراکم به تراکم جمعیت وابسته هستند به طوریکه تأثیرات آن‌ها با توجه به تراکم جمعیت تغییر می‌کند. در رویداد شیوع بیماری برای مثال اگر جمعیت تراکم زیادی داشته باشد بیماری سریع‌تر گسترش پیدا خواهد کرد و موجودات بیشتری تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. در مقابل، عوامل مستقل از تراکم عواملی هستند که با تراکم جمعیت کنترل نمی‌شوند پس، صرف نظر از تراکم جمعیت همه موجودات به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
عوامل محدودکننده در اکوسیستم بیابانی
در اکوسیستم بیابانی عوامل محدودکننده که وابسته به تراکم جمعیت هستند عبارتند از رقابت، شکار، کمبود غذا و شیوع بیماری. هنگامی که جمعیت گونه‌ها از ظرفیت طبیعی تجاوز می‌کند، این عوامل وارد عمل می‌شوند و آن را کاهش می‌دهند.رقابت
بیابان‌ها معمولاً با کمیابی آب و زندگی گیاهی توصیف می‌شوند. پس، اولین عامل محدودکننده وابسته به تراکم در بیابان رقابت برای منابع است یعنی آب و غذا. اگر جمعیت گونه‌ای از حیوانات افزایش پیدا کند، رقابت بین گونه‌ها باعث خواهد شد آن‌ها به دنبال آب و غذا مهاجرت کنند یا از گرسنگی بمیرند. به هر حال، این جمعیت آن‌ها را به سطحی مطلوب محدود خواهد کرد.شکار
اگر تعداد جمعیت خاصی از حیوانات در یک منطقه افزایش پیدا کند، شکار توسط حیوانات دیگر سطح آن‌ها را به حد مطلوب کاهش خواهد داد. این مهم است چون، افزایش تعداد گونه‌ای خاص می‌تواند تأثیر زیادی رو منابع آن منطق داشته باشد.کمبود غذا
اگر تعداد یک گونه افزایش پیدا کند، شروع به تغذیه از گونه‌های دیگر خواهند کرد که در نهایت منجر به کمبود غذا می‌شود. در نهایت، این کمبود غذا نه تنها باعث مرگ آن‌ها در اثر گرسنگی خواهد شد بلکه همچنین رفتار تولید مثل آن‌ها را تحت تأثیر قرار خواهد داد و جمعیت آن گونه کاهش پیدا می‌کند.شیوع بیماری
عامل وابسته به تراکم دیگری که در همه بیوم‌ها مشترک است شیوع بیماری می‌باشد. اجازه دهید بگوییم جمعیت یک گونه در یک منطقه بیش از حد افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه، تعداد جمعیت زیادی از آن گونه در این بیابان زندگی خواهند کرد. در چنین سناریویی، اگر شیوع بیماری وجود داشته باشد، گسترش بیماری در نتیجه تراکم بالا سریع‌تر خواهد بود.عوامل مستقل از تراکم
عوامل محدودکننده مستقل از تراکم عبارتند از عدم بارش، دمای بالا و حتی نور خورشید. این عوامل تعداد گیاهان یا حیواناتی که رشد می‌کنند را تحت تأثیر قرار می‌دهند.بارش
در بیوم بیابانی بارش وجود دارد ولی، خیلی کم است – کمتر از 10 اینچ. مهم‌تر از آن، مقدار آبی که بیابان‌ها به صورت بارش دریافت می‌کنند بخار یا منجمد می‌شود. تنها تعداد کمی از گیاهان و حیوانات قادر هستند در چنین شرایط بارشی زندگی کنند.دما
در بیابان‌ها، دما به طور غیر قابل تحملی بالا یا پایین است. هر زمان که دما به شدت افزایش یا کاهش پیدا می‌کند، جمعیت گونه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسیاری از گونه‌ها به نواحی مطلوب‌تر مهاجرت می‌کنند بنابراین، تعداد گونه‌ها و جمعیت آن‌ها محدود می‌شود.خاک فاقد مواد مغذی
در اکثر بیابان‌ها، عامل محدودکننده دیگری که وجود دارد کیفیت ضعیف خاک است که فاقد مود مغذی ضروری برای رشد و بهره‌وری است. در بیابان‌های گرم، زندگی گیاهی با گیاهان آبدار مانند انواع مختلف کاکتوس غالب شده است. در بیابان‌های سرد، پوشش گیاهی در واقع وجود ندارد چون، خاکی برای تأمین مواد مغذی به گیاهان وجود ندارد.نور خورشید
اگر نور خورشید بیش از حد باشد، انرژی زیادی برای گیاهان وجود خواهد داشت که وارد سطوح دیگر زنجیره غذایی خواهد شد. در بیابان‌های گرم، نور خورشید بسیار زیاد است ولی عوامل دیگر مطلوب نیستند. بیابان‌های قطبی قسمت قابل توجهی از سال را در تاریکی قرار دارند.علیرغم این عوامل محدودکننده، گونه‌های مختلفی در بیابان‌ها وجود دارند. این گونه‌ها برای زنده ماندن در این شرایط سازگار شده‌اند. با وجود این عوامل محدودکننده، وجود گونه‌هایی که با این شرایط به خوبی سازگار شده‌اند شگفت انگیز است.