اختلالات رحمي
نويسنده: دکتر فاطمه قائم مقامي
خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي از ديدگاه متخصص زنان چه اهميتي دارد؟
خصوصيات پريود (قاعدگي) طبيعي چگونه است؟
تعريف خونريزي غيرطبيعي رحمي چيست؟
حجم خونريزي: متوسط: 35 ميلي ليتر، محدوده نرمال:80 - 20 ميلي ليتر، ميزان غيرطبيعي: بيشتر از 80 ميلي ليتر
مدت خونريزي: متوسط: 4 روز، محدوده نرمال: 8 - 1 روز، ميزان غيرطبيعي: بيشتر از 8 روز
طول سيکل: متوسط: 28 روز، محدوده نرمال: 35 - 21 روز، ميزان غيرطبيعي: کمتر از 21 روز بيشتر از 35 روز
به اين ترتيب خونريزي هاي زياد در فواصل منظم، خونريزي در فواصل دو پريود، خونريزي هاي طولاني و نامنظم، خونريزي با فواصل کمتر از 21 روز، خونريزي پس از يک سال از قطع پريود در اثر يائسگي يا بروز خونريزي غيرقابل پيش بيني در خانم هاي يائسه اي که تحت هورمون درماني هستند ، انواع خونريزي هاي غير طبيعي رحمي را شامل مي شوند.
علت هاي خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي چيست؟
اول: به دليل بيماري هاي ساختماني رحم مثل پوليپ که به دليل افزايش ضخامت مخاط داخل رحم ايجاد مي شود يا فيبروم (ميوم) رحمي که تومور خوش خيم عضله جسم رحم است يا مثلا به دليل بزرگي رحم که در اثر زايمان هاي متعدد ايجاد مي شود يا بروز سرطان رحم که بيشتر در خانمهاي بالاي 50 سال و بعد از يائسگي بروز مي کند.
دوم؛ خونريزي هاي غيرطبيعي به دليل اختلالات هورموني و عدم تخمک گذاري: به طوري که با وجود طبيعي بودن ساختمان رحم اين خونريزي ها ايجاد مي شوند و به آنها خونريزي هاي اختلال عملکرد رحم ( Disfunational Uterine Bleeding) مي گويند.
آيا علت هاي خونريزي غيرطبيعي رحمي در سنين مختلف با هم فرق مي کند؟ در گروه هاي سني مختلف چگونه است؟ براي تشخيص و درمان چه بايد کرد؟
علت هاي خونريزي هاي غيرطبيعي در دختران قبل از بلوغ:
در نوزاد دختر تازه متولد شده گاهي خونريزي کمي در روزهاي اوليه بعد از تولد ممکن است وجود داشته باشد که اين خونريزي به دليل قطع سطوح بالاي هورمون استروژن از جفت است که در خلا ل چند روز بعد از تولد ايجاد مي شود. در صورت عدم وجود توده هاي لگني يا ضربه بايد به والدين اطمينان داد که اين علامت در خلال چند روز بعد از بين مي رود. خونريزي غيرطبيعي رحمي زير 10 سالگي در دختران نادر است. در صورت بروز چنين مواردي بايد توجه داشت که آيا صفات ثانويه ي جنسي مثل رشد و تکامل سينه ها و افزايش قد وجود دارد يا خير؟
در صورتي که با علائم رشد و تکامل صفات ثانويه جنسي همراه نباشد، بايد از نظر وجود جسم خارجي داخل واژن که گاهي دختربچه ممکن است حين بازي وارد بدن خود کرده باشد يا تومورهايي که باعث خونريزي غيرطبيعي مي شوند کودک معاينه شده و از نظر پزشک زنان بررسي شود. در صورتي که خونريزي در اين گروه سني به همراه رشد صفات ثانويه ي جنسي، يعني رشد سينه ها و افزايش قد و ساير علائم باشد بلوغ زودرس محسوب مي شود که ممکن است سرشتي يا به دليل بعضي از توده هاي ترشح کننده ي هورمون در تخمدان يا تومورها و بيماريهاي مغزي باشد که فرمان ترشح هورمون هاي تحريک کننده تخمدان را صادر مي کنند و به بررسي تخصصي با روش هاي تصويربرداري از قبيل سونوگرافي شکم و لگن يا استفاده از سي تي اسکن و ام . ار . آي نياز است.
علت هاي خونريزي غيرطبيعي در سنين بلوغ:
در اين گروه سني خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي در سالهاي اوليه ي بعد از بلوغ به دليل اختلال تخمک گذاري ناشي از عدم تکامل مغزي که تخمدان ها را تحت تأثير قرار مي دهند ايجاد مي شود و سيکل هاي طبيعي تخمک گذاري در خلال دو تا سه سال بعد از بلوغ تثبيت مي شوند . خونريزي هاي غيرطبيعي بعد از اين زمان، يعني دو تا سه سال بعد از بلوغ نياز به بررسي دارند. خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي به دليل اختلالات انعقادي در اين گروه سني نادر نيست و سابقه ي خونريزي غيرطبيعي از لثه، زخم هاي سطحي و خونريزي طولاني بعد از بريدگي کوچک يا جراحي دندان به احتمال بروز اين مساله کمک مي کند که با بررسي آزمايش هاي خوني و انعقادي تشخيص قطعي داده مي شود.
علت هاي خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي در سنين باروري (40 - 18 سال) :
شايع ترين علت خونريزي هاي اين دوران خونريزي هاي ناشي از عدم تخمک گذاري و هورمون هاست که به صورت خونريزي هاي طولاني يا شديد به دنبال قطع يک دوره عادت (پريود) تظاهر مي کند. خونريزي هاي ناشي از عدم تخمک گذاري ممکن است در اثر استرس رواني يا فيزيکي، تغيير در تغذيه يا افزايش يا کاهش قابل توجه وزن ايجاد شود.
در بعضي مواقع اختلالات تخمک گذاري ممکن است به دليل اختلالات تيروئيد باشد ؛ به طوري که بيماران با افزايش وزن زياد ، خستگي ، يبوست ، ورم و ريزش مو از نظر تستهاي تيروئيدي بايد بررسي شوند . در بعضي از بيماران سر درد و ترشحات پستان ممکن است با اختلالات پريود و خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي همراه باشد که بايد از نظر هورمون هاي ترشح کننده شير و همچنين از نظر مشکلات مغزي بررسي شوند .
گاهي چاقي و پرمويي به همراه اختلال تخمک گذاري و خونريزي غيرطبيعي است که به دليل اختلال عملکرد تخمدان ها و سندرم پلي کيستيک تخمداني بررسي مي شود و بررسي هورموني و سونوگرافي از تخمدان ها آن را مشخص مي کند . در بعضي مواقع در اين گروه سني علت خونريزي غيرطبيعي بروز عوارض و مشکلاتي به همراه حاملگي هايي است که ممکن است بيمار از آن آگاه نباشد مثلا سقط ناقص يا فراموش شده ، حاملگي خارج رحمي و ساير حاملگي هاي غيرطبيعي ممکن است به همراه خونريزي غيرطبيعي رحمي باشد که از اين نظر بيمار و پزشک بايد توجه کنند.
علت هاي ديگر خونريزي هاي غيرطبيعي در دوران و سنين باروري ، خونريزي به دليل مصرف هورمون هاست . مثلا مصرف قرص هاي پيشگيري از بارداري که ترکيبات هورموني دارند در 30درصد موارد با بروز خونريزي هاي غيرطبيعي در اولين سيکل مصرف دارو همراه است که معمولا در بروشور قرص ها ذکر مي شود .
گاهي ممکن است خونريزي به دليل فراموش کردن يا قطع قرص به دليل عدم تحمل آن باشد که بايد خانم هاي مصرف کننده ي اين قرص ها به آن توجه کنند ؛ علاوه بر اين بعضي از روش هاي پيش گيري از بارداري هورمونال مثل آمپول هاي تزريقي سه ماه يک بار يا استفاده از کپسول هاي زير پوستي هورموني براي پيشگيري از بارداري ممکن است با خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي همراه باشند . اختلالات انعقادي اگر چه بيشتر باعث خونريزي هاي غيرطبيعي در سنين بلوغ مي شوند ؛ ولي به هر حال در اين گروه سني ممکن است در بعضي مواقع علت خونريزي باشند که البته نادر است . بعضي از عفونت هاي مقاربتي با التهاب دهانه ي رحم ممکن است باعث خونريزي بعد از مقاربت يا خونريزي هاي نامنظم شوند .
بالاخره اختلالات ساختمان رحم به دليل ميوم يا فيبروم رحمي علت ديگر خونريزي هاي غيرطبيعي است که معمولا در اين موارد خونريزي که به صورت پريود شديد با فواصل نزديک به هم است . اگر چه در 50درصد خانم هاي بالاتر از 35 سال فيبروم رحمي وجود دارد ولي معمولا بدون علامت هستند و نيازي هم به درمان نيست ؛ ولي اگر باعث خونريزي هاي غيرطبيعي شود به درمان نياز دارد .
بالاخره سرطان ، علت نادري از خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي خانم ها در سنين باروري است ؛ به طوري که سرطان دهانه رحم در مرحله پيشرفته باعث خونريزي هاي غيرطبيعي مي شود که خوشبختانه امروزه با انجام تست پاپ اسمير ساليانه ، مي توان قبل از بروز مرحله ي پيشرفته سرطان دهانه ي رحمي تشخيص داده و درمان شود . 5درصد موارد سرطان جسم رحم در سنين قبل از 40 سال بروز مي کند ؛ ولي به هر حال در مواردي که حالت هاي غيرطبيعي در معاينه و سونوگرافي وجود ندارد که خونريزي غيرطبيعي رحمي را توجيه کند و به خصوص در مواردي که با سه ماه درمان هورموني خونريزي غيرطبيعي رحمي کنترل نمي شود و بيمار بالاي سن 53 سال است انجام يک نمونه برداري ( بيوپسي ) سرپايي در کلينيک از رحم يا کورتاژ تشخيصي براي رد سرطان و يا موارد پيش سرطاني رحم توصيه مي شود.
خونريزي هاي سنين قبل از يائسگي (50 - 40 سال) :
قبل از يائسگي مانند زمان بلوغ ، شيوع دوره هاي بدون تخمک گذاري بيشتر است و چگونگي خونريزي در اين دوران به صورت خونريزي هاي با فواصل کوتاه و شدت کمتر است که با علائم کمبود هورمون استروژن از جمله گر گرفتگي، خشکي مخاط واژن و اختلالات خلق و خو همراه است . معاينات لگني و آزمايشات هورموني به تشخيص کمک مي نمايد ؛ اما علت هاي ساختماني خونريزي غيرطبيعي رحمي مثل فيبروم و بزرگي يکنواخت رحمي علل ديگر خونريزي هاي غيرطبيعي را در اين دوران تشکيل مي دهد که با انجام سونوگرافي مي توان به آن پي برد و با تاييد و تشخيص پزشک اقدام به درمان جراحي کرد .
20درصد موارد سرطان رحم در اين گروه سني ديده مي شود ؛ به اين دليل هر نوع خونريزي غيرطبيعي در اين گروه سني به بررسي آسيب شناسي مخاط رحم به صورت نمونه برداري سرپايي از رحم يا کورتاژ تشخيصي در بيمارستان نياز دارد .
خونريزي هاي بعد از يائسگي :
خونريزي هاي بعد از يائسگي به خونريزي هاي غيرطبيعي که يک سال بعد از توقف عادت ماهيانه (پريود) ايجاد شود مي گويند . هر گونه خونريزي رحمي در اين گروه سني غيرطبيعي محسوب مي شود . اگر چه حدود 20درصد خونريزي هاي اين دوران به دليل بدخيمي دستگاه تناسلي است بيمار از اين نظر بايد بررسي شود . ساير علت هاي خونريزي هاي بعد از يائسگي عبارتند از : خونريزي به دليل مصرف هورمون جانشيني در اين دوران ، خونريزي ناشي از کمبود هورمون استروژن و خونريزي به دليل افزايش مخاط رحم ( پوليپ رحم ) .
75درصد سرطان هاي رحمي در سنين بعد از يائسگي بروز مي کنند و از اين رو در تمام موارد ، خونريزي هاي بعد از يائسگي به بررسي بافت شناسي مخاط رحمي با انجام نمونه برداري رحمي به صورت کورتاژ تشخيصي نياز دارد تا بر حسب نوع بيماري ، درمان انجام شود .
منبع: ماهنامه ي تخصصي دنياي سلامت شماره 32
/س