بایسته های پرستاری
نويسنده: مرضيه حسنيان٭
بررسي نگرش پرستاران در مورد رعايت حقوق مددجويان در بيمارستانها
ايده اي كه حقـوق را به عنوان يـك جايگـاه مي داند, ارزش هاي اجتماعي را نيز به عنوان يك جايگاه اخلاقي مي داند و ارزش هاي اجتماعي را به طور جدي حمايت مي كند. افراد جامعه خواهان ارزش هاي اخلاقي مختلف در مراقبت هاي پزشكي هستند. آنان خواستار حداقل رنج و مرارت همراه با آزادي انتخـاب هستند. مردم خواستار زندگي طولانـي, برخـورد منصفـانه و كاربـرد وسيـع و بيطرفانه عدالت و نيز خواهان پرهيزكاري و زندگي خوب هستند (2).
هر فرد بيماري حقوقـي دارد كه اين حقـوق توسط پرستـاران براي همه بيمـاران بدون توجه به نژاد, جنسيت, طبقه فرهنگي و اجتماعي, سطح تحصيلات, زبان, سن, مليت ميزان درآمد, وضعيت باليني, ناتواني ذهني يا فيزيكي و يا زمينه مذهبي رعايت مـي شود (3). بحث حقـوق از اين جهت اهميت دارد كه اول مددجو فقط به معني دريافت كننده خدمات نيست بلكه يك طرف مذاكره, در خدمات و مقاصد مراقبتي مـي باشد. مددجو حق آزادي انتخـاب دارد از جملـه حق او نسبت به نحوه معالـجه است, به اين معنا كه ممكن است مددجـو تقاضـا يا ادعاي حـق روش خاصـي از معالـجه را داشته باشد. دوم اهميت هر حقي در اين است كه ديگران در مهيا كردن راه هاي مناسب احقاق آن وظايفي دارند, مثل حق بيمار نسبت به نحوه عمل و معالـجه است و بدين معني افرادي كه با موارد پزشكي در ارتباط هستند وظايفي را در حمايت از حق بيماران دارند. سوم اين كه حقوق افراد با اصـول عدالت در ارتبـاط است و چنين اصولـي با برابري, بـي طرفي و انصـاف در هـم مـي آميزد. حقوقـي كه براساس عـدالت باشد بر حقوق قانوني كه پايه و اساسي در عدالت ندارد حاكم است و چهارم اين كه حق اهميتي قابل اجرا است, وابستـگان نزديك فرد بايستـي فرد را در به كار گرفتن حقوقش حمايت كنند. در نهـايت اين كه اگر حقي ضايع و يا به نفع ديگري پايمال شود, بايستـي حق فردي كه حقوق وي پايمـال شـده است, جبـران شـود و در صـورت نقـض حقـوق و آزادي بايد به جبـران نقض و تخلـف پرداخت (4).
هر بيمار به عنـوان يك انسـان واحد مطـرح مي شود و نيازهاي مراقبتي خاص خود را داراست كه بايستي اين نيازها توسط كاركنان بهداشتـي با احتـرام به بيمار برآورده شـود (5). بيمـاران حق دارند كه مراقبت هاي درماني را به طور مطمئن و به طور محرمـانه دريافت نمايند و مطمئن باشند كه مستندات پرونده آنها به طور محرمانه نگهداري مـي شود و در دستيابي به اطلاعـات پرونده آنها محـدوديت واقعي وجود دارد (6). هم چنين حق دارند كه مراقبت هاي مطمئن و قابل توجه را بدون هيچ گونه آسيب و زياني با احترام و با توجه به ارزش هـا و عقـايد دريافت نمـايند (7). آنها حق دارند كه ارائه دهندگان مراقبت هاي درماني خود را انتخاب نمايند, به طوري كه به توانند به راحتي به افـراد با كفـايت, براي دريـافت مراقبت هـاي درماني باكيفيت بالا دسترسي داشته باشند (8) و توضيحات لازم را در مورد مراقبت هاي درماني, كه براساس طرح مراقبتي دريافت مـي كنند را از پرستار خود سئوال نمايند و اگر بخواهند مراقبت درماني خود را خاتمه دهند يا آن را رد كنند (9).
خدايار و همكاران 1379 در پژوهش مشابهي چنين نتيجه گرفتند كه پرستاري از بيمار با رعايت ادب و احترام صورت مي گيرد، اما بيمار اطلاعات كافـي دربـاره بيمـاري و درمـان خـود دريـافت نمي دارد. از بيمار رضايت آگاهانه كسب مي شود ولي براي حضور بر بالين وي و انجام مـراقبت، معمـولاً از او اجـازه گـرفته نمي شود (10).
در منشورهاي بين المللي نيز صريحاً به حقوق مددجـو در بيمارستـان و ساير مراكز بهداشتي و درماني اشاره شده است و كساني كه به نوعي با ارایه خـدمت به مددجو درگـير هستند را ملـزم نموده كه اين معيارها را رعايت نمايند.
از آنجـا كه پرستـاران مسئـوليت مراقـبت از بيمـاران را به عهده دارند, حقوقي بر عهده آنان است. به نظر مي رسد در بيمارستان ها به علت نوع كار و تعدد وظائف، تعداد كم پرستاران و شيفت هاي متعـدد آنها، پيچيدگي روش هـاي درمان و مـراقبت، ازدحـام بيماران و همراهـان بيمـار در بخش ها به شكل ناخواسته سبب شده به طور كامل حقوق بيماران رعايت نشود. از آنجا كه شناخت و رعايت حقوق بيماران توسط پرستاران در طي ارایه مراقبت هـاي پرستـاري از اهـميت ويژه اي برخوردار است, اين مطالعه به منظور تعيين نگرش پرستـاران درباره حقـوق بيمـاران در ابعـاد حق رازداري, حق رعايت احترام, حق قبول يا رد درمان و حقوق بيمار در پژوهش هاي انساني در دانشگاه علوم پزشكي همدان سال 82-81 صورت گرفت.
نمونه گـيري به صورت غير احتمالـي از نوع آسان انجام شد. ابزار گرد آوري داده ها پرسش نامه دو قسمتي بود, در قسمت اول 5 سئوال در مـورد مشخصات فردي واحدهاي مورد پژوهش مطرح شد و در قسمت دوم به منظور دستيابي به نگرش مددجويان در مورد حقوق مددجويان در زمينه هاي حق دريافت درمان با احترام, حق قبول درمان يا امتناع از درمان, حق رازداري, حقوق مددجويان در پژوهش هاي انساني21 سئوال تعيين شد. پرسش- نامه با توجه به منابع علمي پزشكي و پرستـاري سـاخته شد پرسش نـامه براي تعـيين اعتبـار به صاحب نظران پرستاري داده شد و اعتبار محتوي گرديد. اعتبار علمي ابزار نيز از طريق روش دو نيمه كردن تأييد گرديد. بعد از تأييد اعتماد علمي و اعتبـار علمي پرسش نامـه, از واحدهـاي مورد پژوهش خواسته شد كه نگرش خود را نسبت به مـوارد مطـرح شده معين نماينـد. در ضمـن به واحدهـاي مورد پژوهـش اطمينـان داده شد كه داده ها محرمـانه مانده و در پژوهـش به صورت جمعـي مورد استفـاده قرار خواهـد گـرفت. 75 پرسش نامه توزيع شد و 56 پرسش نامه برگردانده شد.
هر سئوال پرسشنامه دو گزينه داشت كه گزينه اول نگرش مثبت با امتياز 2 و گزينه دوم نگرش منفي با امتياز 1 در نظر گرفته شد. نمره نهائي در مورد نگرش مثبت از 40-22 و در مورد نگرش منفي از 22 در نظر گرفته شد. داده هاي پژوهش از طريق آمار توصيفي, ضريب همبستگي پيرسون و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.
جهت تعيين همبستگي بين دو متغير سنوات خـدمت در پرستاري و نگرش پرستـاران نسبت به حقوق بيمـاران از ضريب همبستگـي پيرسون استفاده شد. نتايج نشان داد كه بين سنوات خدمت در پرستاري و نگرش پرستاران نسبت به حقوق بيماران همبستگي (34 درصد=r) وجـود داشت (01/0=P). به عبارتـي هر چه سنـوات خـدمت بيشتر مـي شد نگرش پرستاران نسبت به رعايت حقوق بيماران مثبت تر مي شد.
بيماران حق دارند كه اطلاعات لازم را در مورد مشاوره هاي درماني قبل از هر تشخيص يا اعمال روش درمانـي كسب نمايند. هم چنيـن در مورد تشخيص هاي درماني و پيش آگهي بيماري و يا وضـعيت سـلامت خـود اطلاعـات مربوطـه را دريافت نمايد (11). هر انساني حق دارد در مورد آن چه بر بدن او واقع مي شود, تصميم بگيرد. حق بيمار تنها زماني به طور مؤثر احقـاق مي شود كه اطلاعـات كامـل را بـراي اتخـاذ يـك تصميـم هوشمندانه داشته باشد. به عقيده بروك (Brock) مصـلحت پزشكي نبايد حق خود مختـاري يك بيمار را با پنهان كردن اطلاعات مربوطـه سلـب كـند. وي مالكـيت شخـص بر بدن خـويش را اساس حق دريافت اطلاعات مربوطه مي داند. حق دريافت اطلاعات صحيح به عنوان يك استاندارد اخلاقي, دليلي براي اعتراض به دروغ گفتن, فريب دادن و پنهان كردن اطلاعـات است. بيمـار حـق دارد كه اطلاعـات صحيح و قابل درك در مورد طرح مراقبتـي و تسهيـلات مـربوط به مـراقبت بهداشتـي را دريافت كند. حتي اگر بيمار به زبان ديگري صحبت مي كند يا ناتواني فيزيكي يارواني داشتـه باشد بايد به او به طريقـي كمك شـود تا اطلاعات لازم را براي تصميم گيري دريافت نمايد. از طرف ديگر عده اي از صاحب نظران معتقدند كه حق جلوگيري از زيان برحق انتخاب شخصي برتر است. براي ناديـده انگاشـتن حق دريـافت درمـان يا امتنـاع از آن بايد دلايل اخلاقـي قانـع كـننده اي وجود داشتـه باشد. در واقع احترام به حقوق بيمار, آگاهي از اين موضوع است كه چه موقع به حق بيمار در مورد امتناع از درمان احترام بگذاريم و چه موقع آن را ناديده بگيريم (12).
در اين مطالعه نگرش پرستاران نسبت به حق قبول مراقبت و درمان يا امتناع از آن 7/67 درصد مثبت بوده است. هر مددجوئي حق دارد در مورد درماني كه برايش توصيه شده است تصميم بگيرد (موارد اورژانسي از اين قاعده جدا هستند), بيمار در اين موارد به داشتن اطلاعاتـي در مورد انواع روش هـاي درمانـي منـاسب و شنـاخت آنهـا و عـوارض هر كـدام از درمان هـا نيـاز دارد. ايـن اطلاعات بايد در فرم رضـايت نامه موجود باشد و اطلاعات ضروري هر فرآيند و خطرات احتمالي و ناتواني را هم در برداشته باشد. اما از جنبه ديگر, تعيين حقوق فرد و خواسته ها و تمايل هاي او تنها راه تشخيص اساسي ترين حقوق فرد نيستند شايد بتوان حقوق فرد را به منطقي ترين منافع او ارتباط داد. زمينه هاي دخالت موجه همراه با آزادي فردي در مورد نفع شخصي نيز مطرح است, به طوري كه بايد فرد را از اينكـه ناآگاهـانه به خود آسيب برساند بازداشت (12).
نگرش 3/64 درصد پرستاران نسبت به رعايت حق رازداري مثبت بود. افشاء نمودن اطلاعـات خصوصي بيماران مي تواند پرستاران را با مسئوليت مـواجه نمايد. اين واقعه زمانـي رخ مـي دهد كه مسایل بيمار به طور نادرستي با شخص سومي در ميان گذاشته مـي شود و به لحاظ اين كـه در حين مراقـبت از بيمـاران بسياري از جزیيات مسایل خصوصي و شخصي افراد قرار مي گيرند, مسئوليت و تكليف پرستاران سنگـين تر است. بيماران حق دارنـد كه به ارایه دهنـدگان خدمـات بهداشتـي اعتماد داشته باشند و مطمئن باشند كه اطلاعات مربوط به وضـعيت سلامت و بيماري آنها حفظ مي شود (13). نگرش 7/60 درصد پرستاران نسبت به رعايت حقوق مددجو در پژوهش هاي انساني مثبـت بوده است. براي پيشـرفت علـم پزشكـي تحقيقات ضروري است. در بعضـي از موارد نيز ضرورت دارد كه تحقيقات بر روي انسان ها و در بيمارستان هـا انجام پذيرد. در اين پژوهش ها سه اصـل اولـيه در تحقيقـات انسانـي يعنـي اصـل سودمنـدي, اصـل احترام به مقـام انسان واصـل عدالت را بايد مورد توجه قرار داد. بيشتر دانشگاه ها و بيمارستان ها كه تحقيق در آنها صورت مي گيرد به تشكيل كميته و جلسات رسمي براي بازنگري طرح هاي تحقيـق و شيوه هاي پيشنهاد شده براي تحقيق اقدام كرده اند كه كميته موضوع هاي انساني يا كميته اخلاق ناميده مـي شوند و لازم است در اين كميته هـا قوانيني در مورد اجراي تحقيقـات تجربي روي افراد تصويب شود. پس درمان ها و مراقبت هاي بالينـي بايد براساس نياز بيمار باشد و با مهارت لازم, به طور مطمئن و به روش احترام آميز و انساني و با توجه به عزت و تماميت فردي بيمار و بدون به جاي گـذاشتن عارضه به بيمـار ارایه شود (14).
افشاري و آذري در تحقيق خود دريافتنـد كه اغلب مراجعين آگاهـي لازم در خصوص حقوق قانوني خويش نداشته و به شكل ناآگاهـانه اقدام به امضاء برگه ها مي نمودند (15).
مك ال موري و يارلـينگ (Mc Elmurry, Yarling) در مورد مشكلات اخلاقي در تصميم گيري هاي پرستاري دريافتند كه در تصميم گيري هاي اوليه دانشجويان مبتدي، هيچ تصميمـي بر مبناي حقوق بيمار گرفته نشده است و 98 درصد تصميم هاي آنان بر مبناي بوروكراسي اداري بوده است, در حالي كه در تصميم هايي كه در مراحل پاياني دانشجویي گرفته مـي شود 29 درصد آنها متمركـز برحقوق بيمار و 27 درصـد متمركز بر بوروكراسـي ادراري بوده است. تصميم هايي كه در مراحل پايانـي گرفته شده بود به علت كسب تجـربه و تعامـل با بيمـار, خـانواده و احسـاس مسئولـيت بيشتر دانشجـويان گرفته شـده بود و مشكل هـاي اخلاقي هنگام تصميم گـيري را هم كاهش داده بود. در پايان محققان پيشنهاد دادنـد كه مديران مي توانند در جلساتـي كه با كاركنـان دارند و يا در مصاحبه هاي چهره به چهره از طريق مباحث تشويقي, ابهام ها و مشكل هاي اخلاقي را در تصميم گيري پرستاران كاهش دهند (16).
در پايان پيشنهاد مي شود كه: از آنجا كه مديران پرستاري نقش مهمي در تعيين مفاهيم و ساختار مراقبت از بيماران دارند, يافته هـاي متعدد علمي را در مورد رعـايت حقوق بيمـاران, با توجه به كمبود منابع بكار گيرند.
هم چنين پيشنهاد مـي شود كه مديران سطـوح بالاي پرستاري و برنامه ريزان آموزش پرستـاري موارد زير را هنگام كار در نظر گـيرند: الف- بر مبـاحث حقـوق بيمـار در دروس دانشجـويـان پرستاري تأكيد بيشتري شود. ب- انتظاراتـي كه از پرستـاران در مورد رعايت حقوق مددجـويان مي رود را براساس سلسله مراتب اداري در مراحل شروع به كار به طريقـي براي آنها تعيين و تبيين شود. اخلاق پرستاري و اخـلاق در سـاير مراكز بهداشتـي توسعه يابد. استانداردهـاي حرفه اي و تمايلات حرفه اي توسعه يابد.
منابع:
٭عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي همدان
1. بليغ ن. در ترجمه: اخلاق در پرستاري (مجموعه كتابهاي اخلاق پزشكي). چودين و (مؤلف). تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات پزشكي. 1373: 115-101.
2. عليزاده م. در ترجمه: اخلاق پرستاري در طول زندگي. باندمن ال. باندمن. ب (مؤلفين). تهران: انتشارات بشري. 1375: 162-147.
3. http://www.ucsfhealth.org/adult/patient_guide/services/patientrights.html Patient Right
4. بليغ ن. در ترجمه: اخلاق در پرستاري (مجموعه كتابهاي اخلاق پزشكي). چودين و (مؤلف). تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات پزشكي. 1373: 115-101.
5. http://www.ucsfhealth.org/adult/patient_guide/services/patientrights.html Patient Right
6. http://www.Virginia.edu/studenthealth/right.html Patient Right
7. http://www.bromenn.org/patientsvisitors/rights.html Patient Right
8. http://www.consumer.gov/qualityhealth/rights.htm Patient Right
9. http://psychcentral.com/ptright.html Patient Right
10. خدايار ف. بررسي حقوق بيمار از ديدگاه اسلام. خلاصه مقالات سمينار حقوق مددجو. اهواز. چهاردهم و پانزدهم اسفند 1379.
11. بليغ ن. در ترجمه: اخلاق در پرستاري (مجموعه كتابهاي اخلاق پزشكي). چودين و (مؤلف). تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات پزشكي. 1373: 115-101.
12. عليزاده م. در ترجمه: اخلاق پرستاري در طول زندگي. باندمن ال. باندمن. ب (مؤلفين). تهران: انتشارات بشري. 1375: 162-147.
13. http://www.Virginia.edu/studenthealth/right.html Patient Right
14. http://www.bromenn.org/patientsvisitors/rights.html Patient Right
15. افشاري پ. آذري ا. بررسي ميزان آگاهي همراهان بيمارازمحتواي برگه هاي امضا شده توسط ايشان در پذيرش. خلاصه مقالات سمينار حقوق مددجو. اهواز. چهاردهم و پانزدهم اسفند 1379.
16.Yarling R R, Mc Elmurry B J; The moral foundation of nursing. Advances in nursing science 1986; 33(6):701-706
منبع: www.nm.mui.ac.ir
/خ
مقدمه:
ايده اي كه حقـوق را به عنوان يـك جايگـاه مي داند, ارزش هاي اجتماعي را نيز به عنوان يك جايگاه اخلاقي مي داند و ارزش هاي اجتماعي را به طور جدي حمايت مي كند. افراد جامعه خواهان ارزش هاي اخلاقي مختلف در مراقبت هاي پزشكي هستند. آنان خواستار حداقل رنج و مرارت همراه با آزادي انتخـاب هستند. مردم خواستار زندگي طولانـي, برخـورد منصفـانه و كاربـرد وسيـع و بيطرفانه عدالت و نيز خواهان پرهيزكاري و زندگي خوب هستند (2).
هر فرد بيماري حقوقـي دارد كه اين حقـوق توسط پرستـاران براي همه بيمـاران بدون توجه به نژاد, جنسيت, طبقه فرهنگي و اجتماعي, سطح تحصيلات, زبان, سن, مليت ميزان درآمد, وضعيت باليني, ناتواني ذهني يا فيزيكي و يا زمينه مذهبي رعايت مـي شود (3). بحث حقـوق از اين جهت اهميت دارد كه اول مددجو فقط به معني دريافت كننده خدمات نيست بلكه يك طرف مذاكره, در خدمات و مقاصد مراقبتي مـي باشد. مددجو حق آزادي انتخـاب دارد از جملـه حق او نسبت به نحوه معالـجه است, به اين معنا كه ممكن است مددجـو تقاضـا يا ادعاي حـق روش خاصـي از معالـجه را داشته باشد. دوم اهميت هر حقي در اين است كه ديگران در مهيا كردن راه هاي مناسب احقاق آن وظايفي دارند, مثل حق بيمار نسبت به نحوه عمل و معالـجه است و بدين معني افرادي كه با موارد پزشكي در ارتباط هستند وظايفي را در حمايت از حق بيماران دارند. سوم اين كه حقوق افراد با اصـول عدالت در ارتبـاط است و چنين اصولـي با برابري, بـي طرفي و انصـاف در هـم مـي آميزد. حقوقـي كه براساس عـدالت باشد بر حقوق قانوني كه پايه و اساسي در عدالت ندارد حاكم است و چهارم اين كه حق اهميتي قابل اجرا است, وابستـگان نزديك فرد بايستـي فرد را در به كار گرفتن حقوقش حمايت كنند. در نهـايت اين كه اگر حقي ضايع و يا به نفع ديگري پايمال شود, بايستـي حق فردي كه حقوق وي پايمـال شـده است, جبـران شـود و در صـورت نقـض حقـوق و آزادي بايد به جبـران نقض و تخلـف پرداخت (4).
هر بيمار به عنـوان يك انسـان واحد مطـرح مي شود و نيازهاي مراقبتي خاص خود را داراست كه بايستي اين نيازها توسط كاركنان بهداشتـي با احتـرام به بيمار برآورده شـود (5). بيمـاران حق دارند كه مراقبت هاي درماني را به طور مطمئن و به طور محرمـانه دريافت نمايند و مطمئن باشند كه مستندات پرونده آنها به طور محرمانه نگهداري مـي شود و در دستيابي به اطلاعـات پرونده آنها محـدوديت واقعي وجود دارد (6). هم چنين حق دارند كه مراقبت هاي مطمئن و قابل توجه را بدون هيچ گونه آسيب و زياني با احترام و با توجه به ارزش هـا و عقـايد دريافت نمـايند (7). آنها حق دارند كه ارائه دهندگان مراقبت هاي درماني خود را انتخاب نمايند, به طوري كه به توانند به راحتي به افـراد با كفـايت, براي دريـافت مراقبت هـاي درماني باكيفيت بالا دسترسي داشته باشند (8) و توضيحات لازم را در مورد مراقبت هاي درماني, كه براساس طرح مراقبتي دريافت مـي كنند را از پرستار خود سئوال نمايند و اگر بخواهند مراقبت درماني خود را خاتمه دهند يا آن را رد كنند (9).
خدايار و همكاران 1379 در پژوهش مشابهي چنين نتيجه گرفتند كه پرستاري از بيمار با رعايت ادب و احترام صورت مي گيرد، اما بيمار اطلاعات كافـي دربـاره بيمـاري و درمـان خـود دريـافت نمي دارد. از بيمار رضايت آگاهانه كسب مي شود ولي براي حضور بر بالين وي و انجام مـراقبت، معمـولاً از او اجـازه گـرفته نمي شود (10).
در منشورهاي بين المللي نيز صريحاً به حقوق مددجـو در بيمارستـان و ساير مراكز بهداشتي و درماني اشاره شده است و كساني كه به نوعي با ارایه خـدمت به مددجو درگـير هستند را ملـزم نموده كه اين معيارها را رعايت نمايند.
از آنجـا كه پرستـاران مسئـوليت مراقـبت از بيمـاران را به عهده دارند, حقوقي بر عهده آنان است. به نظر مي رسد در بيمارستان ها به علت نوع كار و تعدد وظائف، تعداد كم پرستاران و شيفت هاي متعـدد آنها، پيچيدگي روش هـاي درمان و مـراقبت، ازدحـام بيماران و همراهـان بيمـار در بخش ها به شكل ناخواسته سبب شده به طور كامل حقوق بيماران رعايت نشود. از آنجا كه شناخت و رعايت حقوق بيماران توسط پرستاران در طي ارایه مراقبت هـاي پرستـاري از اهـميت ويژه اي برخوردار است, اين مطالعه به منظور تعيين نگرش پرستـاران درباره حقـوق بيمـاران در ابعـاد حق رازداري, حق رعايت احترام, حق قبول يا رد درمان و حقوق بيمار در پژوهش هاي انساني در دانشگاه علوم پزشكي همدان سال 82-81 صورت گرفت.
مواد و روش ها:
نمونه گـيري به صورت غير احتمالـي از نوع آسان انجام شد. ابزار گرد آوري داده ها پرسش نامه دو قسمتي بود, در قسمت اول 5 سئوال در مـورد مشخصات فردي واحدهاي مورد پژوهش مطرح شد و در قسمت دوم به منظور دستيابي به نگرش مددجويان در مورد حقوق مددجويان در زمينه هاي حق دريافت درمان با احترام, حق قبول درمان يا امتناع از درمان, حق رازداري, حقوق مددجويان در پژوهش هاي انساني21 سئوال تعيين شد. پرسش- نامه با توجه به منابع علمي پزشكي و پرستـاري سـاخته شد پرسش نـامه براي تعـيين اعتبـار به صاحب نظران پرستاري داده شد و اعتبار محتوي گرديد. اعتبار علمي ابزار نيز از طريق روش دو نيمه كردن تأييد گرديد. بعد از تأييد اعتماد علمي و اعتبـار علمي پرسش نامـه, از واحدهـاي مورد پژوهش خواسته شد كه نگرش خود را نسبت به مـوارد مطـرح شده معين نماينـد. در ضمـن به واحدهـاي مورد پژوهـش اطمينـان داده شد كه داده ها محرمـانه مانده و در پژوهـش به صورت جمعـي مورد استفـاده قرار خواهـد گـرفت. 75 پرسش نامه توزيع شد و 56 پرسش نامه برگردانده شد.
هر سئوال پرسشنامه دو گزينه داشت كه گزينه اول نگرش مثبت با امتياز 2 و گزينه دوم نگرش منفي با امتياز 1 در نظر گرفته شد. نمره نهائي در مورد نگرش مثبت از 40-22 و در مورد نگرش منفي از 22 در نظر گرفته شد. داده هاي پژوهش از طريق آمار توصيفي, ضريب همبستگي پيرسون و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.
نتايج:
جهت تعيين همبستگي بين دو متغير سنوات خـدمت در پرستاري و نگرش پرستـاران نسبت به حقوق بيمـاران از ضريب همبستگـي پيرسون استفاده شد. نتايج نشان داد كه بين سنوات خدمت در پرستاري و نگرش پرستاران نسبت به حقوق بيماران همبستگي (34 درصد=r) وجـود داشت (01/0=P). به عبارتـي هر چه سنـوات خـدمت بيشتر مـي شد نگرش پرستاران نسبت به رعايت حقوق بيماران مثبت تر مي شد.
بحث:
بيماران حق دارند كه اطلاعات لازم را در مورد مشاوره هاي درماني قبل از هر تشخيص يا اعمال روش درمانـي كسب نمايند. هم چنيـن در مورد تشخيص هاي درماني و پيش آگهي بيماري و يا وضـعيت سـلامت خـود اطلاعـات مربوطـه را دريافت نمايد (11). هر انساني حق دارد در مورد آن چه بر بدن او واقع مي شود, تصميم بگيرد. حق بيمار تنها زماني به طور مؤثر احقـاق مي شود كه اطلاعـات كامـل را بـراي اتخـاذ يـك تصميـم هوشمندانه داشته باشد. به عقيده بروك (Brock) مصـلحت پزشكي نبايد حق خود مختـاري يك بيمار را با پنهان كردن اطلاعات مربوطـه سلـب كـند. وي مالكـيت شخـص بر بدن خـويش را اساس حق دريافت اطلاعات مربوطه مي داند. حق دريافت اطلاعات صحيح به عنوان يك استاندارد اخلاقي, دليلي براي اعتراض به دروغ گفتن, فريب دادن و پنهان كردن اطلاعـات است. بيمـار حـق دارد كه اطلاعـات صحيح و قابل درك در مورد طرح مراقبتـي و تسهيـلات مـربوط به مـراقبت بهداشتـي را دريافت كند. حتي اگر بيمار به زبان ديگري صحبت مي كند يا ناتواني فيزيكي يارواني داشتـه باشد بايد به او به طريقـي كمك شـود تا اطلاعات لازم را براي تصميم گيري دريافت نمايد. از طرف ديگر عده اي از صاحب نظران معتقدند كه حق جلوگيري از زيان برحق انتخاب شخصي برتر است. براي ناديـده انگاشـتن حق دريـافت درمـان يا امتنـاع از آن بايد دلايل اخلاقـي قانـع كـننده اي وجود داشتـه باشد. در واقع احترام به حقوق بيمار, آگاهي از اين موضوع است كه چه موقع به حق بيمار در مورد امتناع از درمان احترام بگذاريم و چه موقع آن را ناديده بگيريم (12).
در اين مطالعه نگرش پرستاران نسبت به حق قبول مراقبت و درمان يا امتناع از آن 7/67 درصد مثبت بوده است. هر مددجوئي حق دارد در مورد درماني كه برايش توصيه شده است تصميم بگيرد (موارد اورژانسي از اين قاعده جدا هستند), بيمار در اين موارد به داشتن اطلاعاتـي در مورد انواع روش هـاي درمانـي منـاسب و شنـاخت آنهـا و عـوارض هر كـدام از درمان هـا نيـاز دارد. ايـن اطلاعات بايد در فرم رضـايت نامه موجود باشد و اطلاعات ضروري هر فرآيند و خطرات احتمالي و ناتواني را هم در برداشته باشد. اما از جنبه ديگر, تعيين حقوق فرد و خواسته ها و تمايل هاي او تنها راه تشخيص اساسي ترين حقوق فرد نيستند شايد بتوان حقوق فرد را به منطقي ترين منافع او ارتباط داد. زمينه هاي دخالت موجه همراه با آزادي فردي در مورد نفع شخصي نيز مطرح است, به طوري كه بايد فرد را از اينكـه ناآگاهـانه به خود آسيب برساند بازداشت (12).
نگرش 3/64 درصد پرستاران نسبت به رعايت حق رازداري مثبت بود. افشاء نمودن اطلاعـات خصوصي بيماران مي تواند پرستاران را با مسئوليت مـواجه نمايد. اين واقعه زمانـي رخ مـي دهد كه مسایل بيمار به طور نادرستي با شخص سومي در ميان گذاشته مـي شود و به لحاظ اين كـه در حين مراقـبت از بيمـاران بسياري از جزیيات مسایل خصوصي و شخصي افراد قرار مي گيرند, مسئوليت و تكليف پرستاران سنگـين تر است. بيماران حق دارنـد كه به ارایه دهنـدگان خدمـات بهداشتـي اعتماد داشته باشند و مطمئن باشند كه اطلاعات مربوط به وضـعيت سلامت و بيماري آنها حفظ مي شود (13). نگرش 7/60 درصد پرستاران نسبت به رعايت حقوق مددجو در پژوهش هاي انساني مثبـت بوده است. براي پيشـرفت علـم پزشكـي تحقيقات ضروري است. در بعضـي از موارد نيز ضرورت دارد كه تحقيقات بر روي انسان ها و در بيمارستان هـا انجام پذيرد. در اين پژوهش ها سه اصـل اولـيه در تحقيقـات انسانـي يعنـي اصـل سودمنـدي, اصـل احترام به مقـام انسان واصـل عدالت را بايد مورد توجه قرار داد. بيشتر دانشگاه ها و بيمارستان ها كه تحقيق در آنها صورت مي گيرد به تشكيل كميته و جلسات رسمي براي بازنگري طرح هاي تحقيـق و شيوه هاي پيشنهاد شده براي تحقيق اقدام كرده اند كه كميته موضوع هاي انساني يا كميته اخلاق ناميده مـي شوند و لازم است در اين كميته هـا قوانيني در مورد اجراي تحقيقـات تجربي روي افراد تصويب شود. پس درمان ها و مراقبت هاي بالينـي بايد براساس نياز بيمار باشد و با مهارت لازم, به طور مطمئن و به روش احترام آميز و انساني و با توجه به عزت و تماميت فردي بيمار و بدون به جاي گـذاشتن عارضه به بيمـار ارایه شود (14).
افشاري و آذري در تحقيق خود دريافتنـد كه اغلب مراجعين آگاهـي لازم در خصوص حقوق قانوني خويش نداشته و به شكل ناآگاهـانه اقدام به امضاء برگه ها مي نمودند (15).
نتايج پژوهش نشان داد كه 39 درصد واحدهاي
مك ال موري و يارلـينگ (Mc Elmurry, Yarling) در مورد مشكلات اخلاقي در تصميم گيري هاي پرستاري دريافتند كه در تصميم گيري هاي اوليه دانشجويان مبتدي، هيچ تصميمـي بر مبناي حقوق بيمار گرفته نشده است و 98 درصد تصميم هاي آنان بر مبناي بوروكراسي اداري بوده است, در حالي كه در تصميم هايي كه در مراحل پاياني دانشجویي گرفته مـي شود 29 درصد آنها متمركـز برحقوق بيمار و 27 درصـد متمركز بر بوروكراسـي ادراري بوده است. تصميم هايي كه در مراحل پايانـي گرفته شده بود به علت كسب تجـربه و تعامـل با بيمـار, خـانواده و احسـاس مسئولـيت بيشتر دانشجـويان گرفته شـده بود و مشكل هـاي اخلاقي هنگام تصميم گـيري را هم كاهش داده بود. در پايان محققان پيشنهاد دادنـد كه مديران مي توانند در جلساتـي كه با كاركنـان دارند و يا در مصاحبه هاي چهره به چهره از طريق مباحث تشويقي, ابهام ها و مشكل هاي اخلاقي را در تصميم گيري پرستاران كاهش دهند (16).
در پايان پيشنهاد مي شود كه: از آنجا كه مديران پرستاري نقش مهمي در تعيين مفاهيم و ساختار مراقبت از بيماران دارند, يافته هـاي متعدد علمي را در مورد رعـايت حقوق بيمـاران, با توجه به كمبود منابع بكار گيرند.
هم چنين پيشنهاد مـي شود كه مديران سطـوح بالاي پرستاري و برنامه ريزان آموزش پرستـاري موارد زير را هنگام كار در نظر گـيرند: الف- بر مبـاحث حقـوق بيمـار در دروس دانشجـويـان پرستاري تأكيد بيشتري شود. ب- انتظاراتـي كه از پرستـاران در مورد رعايت حقوق مددجـويان مي رود را براساس سلسله مراتب اداري در مراحل شروع به كار به طريقـي براي آنها تعيين و تبيين شود. اخلاق پرستاري و اخـلاق در سـاير مراكز بهداشتـي توسعه يابد. استانداردهـاي حرفه اي و تمايلات حرفه اي توسعه يابد.
منابع:
٭عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي همدان
1. بليغ ن. در ترجمه: اخلاق در پرستاري (مجموعه كتابهاي اخلاق پزشكي). چودين و (مؤلف). تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات پزشكي. 1373: 115-101.
2. عليزاده م. در ترجمه: اخلاق پرستاري در طول زندگي. باندمن ال. باندمن. ب (مؤلفين). تهران: انتشارات بشري. 1375: 162-147.
3. http://www.ucsfhealth.org/adult/patient_guide/services/patientrights.html Patient Right
4. بليغ ن. در ترجمه: اخلاق در پرستاري (مجموعه كتابهاي اخلاق پزشكي). چودين و (مؤلف). تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات پزشكي. 1373: 115-101.
5. http://www.ucsfhealth.org/adult/patient_guide/services/patientrights.html Patient Right
6. http://www.Virginia.edu/studenthealth/right.html Patient Right
7. http://www.bromenn.org/patientsvisitors/rights.html Patient Right
8. http://www.consumer.gov/qualityhealth/rights.htm Patient Right
9. http://psychcentral.com/ptright.html Patient Right
10. خدايار ف. بررسي حقوق بيمار از ديدگاه اسلام. خلاصه مقالات سمينار حقوق مددجو. اهواز. چهاردهم و پانزدهم اسفند 1379.
11. بليغ ن. در ترجمه: اخلاق در پرستاري (مجموعه كتابهاي اخلاق پزشكي). چودين و (مؤلف). تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات پزشكي. 1373: 115-101.
12. عليزاده م. در ترجمه: اخلاق پرستاري در طول زندگي. باندمن ال. باندمن. ب (مؤلفين). تهران: انتشارات بشري. 1375: 162-147.
13. http://www.Virginia.edu/studenthealth/right.html Patient Right
14. http://www.bromenn.org/patientsvisitors/rights.html Patient Right
15. افشاري پ. آذري ا. بررسي ميزان آگاهي همراهان بيمارازمحتواي برگه هاي امضا شده توسط ايشان در پذيرش. خلاصه مقالات سمينار حقوق مددجو. اهواز. چهاردهم و پانزدهم اسفند 1379.
16.Yarling R R, Mc Elmurry B J; The moral foundation of nursing. Advances in nursing science 1986; 33(6):701-706
منبع: www.nm.mui.ac.ir
/خ