نام علمی:

Carthamus tinctorius L.، نام فرانسه Safran batard و نام انگلیسی آن Safflower می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، گلرنگ، عصفر، احریض، قرطم، کاجیره و کاجره نامیده شده است. تخم آن را به فارسی تخم کافشه و در کتب طب سنتی، جب العصفر و بذرالاحریض می‌گویند.

تیره گیاه:

کاسنی Compositae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری گلرنگ:

گیاهی است یک الی دو ساله به ارتفاع حدود 60 سانتی‌متر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌ای راست، منشعب و زردرنگ و برگ‌های آن نوک تیز، موجدار و دندانه‌دار با دندانه‌های منتهی به خارهای ظریف می‌باشند. در انتهای ساقه‌های منشعب، گل دهنده و گل‌های آن لوله‌ای، زرد رنگ و مایل به قرمز هستند و تدریجاً زرد نارنجی می‌شوند. میوه‌اش به صورت فندقه و سفید رنگ که در قسمت بالای آن دسته‌ای از تارهای نازک وجود دارد.

طبیعت گلرنگ:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی کشورها خصوصاً کشورهای آمریکایی و آسیایی و در نواحی مدیترانه‌ای روییده و کاشته می‌شود. در ایران نیز بیشتر در استان‌های حاشیه دریای خزر، آذربایجان، سمنان، کردستان، لرستان، اصفهان، یزد، کرمان و خراسان شمالی، جنوبی و رضوی به صورت پرورشی کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گلرنگ:

کارتامین، ایزوکارتامین، سافلاوریلو، پروتئین و روغن ثابت شامل کارتامیک اسید، اولئیک اسید، لینولئیک اسید، استاریک اسید و پالمیتیک اسید در آن مشخص شده است.

بخش مورد استفاده:

گل. در ضمن میوه و ریشه‌ی گیاه نیز خواص دارویی دارند.

نحوه مصرف:

معمولاً گلرنگ را به صورت دم کرده یا خیسانده در آب ولرم استفاده می‌کنند و در صنایع غذایی، دارویی و رنگرزی پارچه‌ها نیز کاربرد دارد.

خواص درمانی:

محرک و مسهل، مسکن و خلط‌آور، معرق و مقوی، تقویت کننده قلب و ضد چسبندگی پلاکت‌ها، مسکن سرفه و مقوی رحم، تقویت کننده اعصاب و تنظیم کننده عادت ماهیانه، کاهنده کلسترول و خارج کننده بلغم، بندآورنده ترشحات رحمی بعد از زایمان و برطرف کننده عادت ماهیانه دردناک، ضد استسقاء و مسکن دردهای روماتیسمی، تقویت کننده نیروی جنسی و افزاینده اسپرم می‌باشد. در ضمن برای بیماری‌های دستگاه تنفسی، ناباوری، تصلب شرائین، درد آرتروز، یرقان و استفراغ‌های خونی نیز مفید است.

تذکر:

مصرف گلرنگ برای مادران شیرده و خانم‌های باردار مضر است و در صورت استفاده سبب سقط جنین می‌شود.

کافشه - تخم گلرنگ

نام‌های دیگر تخم گیاه گلرنگ به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، تخم کاوشه، تخم کوشه، تخم کافشه، حب العصفر، بذر الاحریض، خسک دانه، تخم کاجره و تخم کازیره می‌باشد.

طبیعت تخم گلرنگ:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک می‌باشد.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن: روغن ثابتی شامل لینولئیک اسید، آراشیدیک اسید و غیره در آن تشخیص داده شده است.

نحوه مصرف:

معمولاً تخم کافشه را به صورت شیره‌کش شده استفاده می‌کنند و روش‌های مصرف مختلف دیگری نیز دارد.

خواص درمانی:

خارج کننده اخلاط و بلغم از بدن و افزاینده ترشح ادرار، برطرف کننده خیز عمومی بدن و تحلیل برنده گازهای روده، ملین و مسکن دردهای روماتیسمی و آرتروز، تقویت کننده نیروی جنسی و افزاینده اسپرم می‌باشد. در ضمن برای تصلب شرائین، اسهال و سرفه نیز مفید است.

تذکر:

زیاده‌روی و استفاده خودسرانه از تخم گلرنگ (کافشه یا کاوشه) مضر و سبب ایجاد مسمومیت و بیماری‌های مختلف می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.