در حوزه علوم بشرى، پزشکى، سرآمدِ همه دانشهاست، چراکه فلسفه سایر علوم، بهرهورى انسان از مواهب زندگى است و این هدف، جز در پرتو سلامت جسم و جان، میسّر نیست؛ چنان‌که از امیرمؤمنان(ع) روایت شده است: «بِالعافِیَةِ توجَدُ لَذَّةُ الحَیاةِ»؛[1] لذتِ زندگى، با عافیت (سلامت) به دست مىآید. در مورد خواص آلو[2] باید گفت تمام اجزاى این درخت، اعم از: میوه، برگ و ریشه در طب مورد استفاده قرار می‌گیرد. آلو داراى انواع گوناگونی است. مزاج آن سرد در درجه اول و تر در درجه دوم است.
تعداد کلمات 961/ تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه
خواصّ آلو در روایات
مردى نزد امام باقر(ع)، از تلخه‌اى که درون او به جوشش آمده بود، تا جایى که نزدیک بود دیوانه شود، اظهار ناراحتى کرد. امام(ع) به او فرمود: «سَکِّنهُ بِالإِجّاصِ»؛[3] آن را با آلو، فرو بنشان!امام صادق(ع) فرمودند:
الإِجّاصُ عَلَى الرِّیقِ یُسَکِّنُ المِرارَ إلّا أنَّهُ یُهَیِّجُ الرِّیاحَ؛[4] آلو در حالت ناشتا، تلخه را فرومى‌نشاند، هرچند بادها را نیز تحریک مى‌کند.
از امام صادق(ع) درباره آلو پرسیدند. فرمود:
نافِعٌ لِلمِرارِ و یُلَیِّنُ المَفاصِلَ فَلا تُکثِر مِنهُ فَیُعَقِّبَکَ رِیاحا فی مَفاصِلِکَ؛[5] براى تلخه، مفید است و مفاصل را نیز نرم مى‌کند؛ اما از آن، زیاد مخور که سرانجام، در مفصل‌هایت، بادهایى بر جاى مى‌نهد.
در روایات آمده است:
عَلَیکُم بِالإِجّاصِ العَتیقِ فَإِنَّ العَتیقَ قَد بَقِیَ نَفعُهُ و ذَهَبَ ضَرَرُهُ و کُلوهُ مُقَشَّرا فَإِنَّهُ نافِعٌ لِکُلِّ مِرارٍ و حَرارَةٍ و وَهَجٍ یَهیجُ مِنها؛[6] بر شما باد آلوى مانده، چراکه در مانده آن، سودش بر جاى مانده و زیانش رفته است. آن را پوست‌کنده بخورید، چراکه براى هر تلخه و حرارت و افروختگى‌اى که از حرارت برخاسته باشد، سودمند است.
«زیاد قندى» مى‌گوید: بر امام کاظم)ع) درآمدم، در حالى که نزد ایشان ظرف آبى قرار داشت و چند آلوى سیاه که همان زمان، هنگام چیدنش بود، در آن دیده مى‌شد. فرمود:
إنَّهُ هاجَت بی حَرارَةٌ و إنَّ الإِجّاصَ الطَّرِیَّ یُطفِئُ الحَرارَةَ و یُسَکِّنُ الصَّفراءَ و إنَّ الیابِسَ مِنهُ یُسَکِّنُ الدَّمَ و یَسُلُّ الدّاءَ الدَّوِیَّ؛[7] حرارت، در من بالا گرفته و آلوى تازه حرارت را خاموش مى‌کند و صفرا را فرومى‌نشاند. خشکِ آن نیز خون را آرام مى‌کند و دردهاى بى‌درمان را از تن بیرون مى‌کشد.
کشفیات علمى نیز این مسئله را تأیید مى‌کند؛ متخصصان تغذیه، آلوى سیاه را میوه‌اى مفید و مؤثر در درمان بیمارى‌هاى صفراوى دانسته و خوردن آن را براى کسانى که دچار حرارت و تشنگى مى‌شوند، توصیه مى‌کنند.
بیشتر بخوانید: خواص آلو
خواصّ طبی آلو
تمام اجزاى این درخت، اعم از: میوه، برگ و ریشه در طب مورد استفاده قرار می‌گیرد. آلو داراى انواع گوناگونی است. مزاج آن سرد در درجه اول و تر در درجه دوم است.ـ آلو نافع قولنج، استسقا، نقرس، روماتیسم، درد مفاصل، تصلّب شرایین، ضعف اشتها و کبد و معده، صفرا، تب و عطش است.
ـ انواع آلو داراى ویتامین‌هاى:A ،B ،C و D، مواد منیزیم، کلسیم، آهن، سدیم، پتاسیم، روى، فسفر، آلبومین، گلوکز، ید، امولیسن، استارچ، رزین و... است. آلو در اکثر نقاط ایران مى‌روید.
ـ آلو ضدّ باکترى، ضدّ ویروس، ملیّن و داراى فیبر قابل حل است که براى کاهش کلسترول و در نتیجه، کاهش خطر حمله قلبى مفید است.
ـ تقریباً در پنج عدد آلو، حدود سه گرم فیبر قابل حل وجود دارد؛ یعنى در حدود دوازده درصدِ مقدار نیاز روزانه.
ـ آلو داراى قند طبیعى «سوربیتول» است که مانند فیبر، آب را به خود جذب مى‌کند.
ـ اغلب مردم با خاصیت ملیّن بودن آلوها آشنا هستند، اما چیزى که قابل توجه است، تأثیر مصرف آلوى خشک در جلوگیرى از سرطان و پایین آوردن کلسترول خون است.
ـ آلو از دو طریق، حرکت مواد را در روده منظم مى‌کند:
1. به خاطر داشتن الیاف فراوان جاذب آب، آلو باعث افزایش حجم مواد غذایى درون روده و معده مى‌گردد و در نتیجه، به حرکت آن‌ها کمک مى‌کند.
2. آلو داراى ماده شیمیایىِ ملیّنى است که با فعّال کردن عضلات روده، به دفع مواد کمک مى‌کند.
ـ آلو منبعى سرشار از بتاکاروتن، یکى از فرآورده‌هاى ویتامین A است که در مبارزه با سرطان، نقش اساسى دارد. هم‌چنین داراى فیبرهاى قابل حلى است که کلسترول خون را کاهش مى‌دهد.
ـ آلو، موجب ازدیاد شیر زنانِ شیرده مى‌شود.
ـ علاوه بر فواید یاد‌شده، آلو داراى زیان‌ها‌یى نیز هست؛ کسانى که کبدشان ضعیف است، باید از مصرف زیاد آن خوددارى کنند و هرگز آن را پس از غذا میل نکنند، زیرا باعث ایجاد نفخ و گاز در معده مى‌شود.
ـ آلو در درمان بیمارى‌هاى دیگرى نظیر: نقرس، مسمومیت‌هاى غذایى، خستگى مزمن، روماتیسم، ضعف چشم، نفخ و به‌خصوص براى کسانى که دچار ضعف اعصاب شده‌اند، بسیار مفید است. دکتر «ایو. ج. شارل» و دکتر «ژان‌لوک داریگل» معتقدند، آلوى سیاه یکى از بهترین درمان‌ها‌ى یبوست است.
ـ مصرف آلوى تازه در تمام مواردى که پرهیز از مواد پروتئینى در کار باشد، مانند مبتلایان به روماتیسم، نقرس و تصلّب شرایین، مى‌تواند بسیار مفید باشد؛ به‌ویژه که انرژى زیادى نیز از آن حاصل مى‌شود. [8]
دکتر نفیسى مى‌نویسد:
اگر آلوى سیاه به صورت خشک و یا خیسانده میل شود، براى رفع سردرد و تب‌هاى صفراوى مفید است و از‌بین‌برنده حدّت صفرا، تشنگى، حرارت شکم و خارش بدن و مسهل صفراوى رقیق و ضدّ تهوّع صفراوى است.
دکتر جزایرى نیز معتقد بود: کسانى که عطش فراوان دارند و در شکم خود احساس حرارت زیاد مى‌کنند باید از این میوه استفاده نمایند تا رفع حرارت و تشنگى شود.
مهرداد مهرین مى‌نویسد:
آلو، ملیّن است و راه خون را باز و صفرا را دفع کرده و فشار خون را فرومى‌نشاند و بر مفصل‌هاى بدن، اثرى نیکو داشته و اثرى آرام‌بخش بر دردهاى مزمن دارد.
لئونس کارلیه مى‌نویسد: «آلوى خیلى تازه و رسیده را اگر صبح ناشتا با نان به جاى صبحانه میل کنند، غذایى کامل علیه یبوست است.»[9] او در جاى دیگر مى‌نویسد: «مغز هسته آلو و آلوچه، کرم‌کش است و برگ‌هاى خشک درخت آلو، ادرارآور، ملیّن، تب‌بر و کرم‌کش است.»[10]
نمایش پی نوشت ها:
[1]. غررالحکم، ح4207.
[2]. نام‌هاى دیگر: آلوزرد ـ آلوسیاه ـ آلوى بخارا ـ آلوى بخارایى ـ اجاس ـ گوجه براغانى ـ برقوق ـ قطره طلا ـ قلوب الدجج.
طبیعت آن: نوع شیرین میوه آلو، طبیعتى سرد و تر و نوع ترش آن، بیشتر طبیعت سرد دارد.
ترکیب شیمیایى: آب ـ آهن ـ هیدرات دوکربن ـ قند ـ کلسیم ـ سدیم ـ منگنز ـ پروتئین ـ نیاسین ـ منیزیوم ـ فسفر ـ کاروتن ـ مواد چربى ـ مواد ازته ـ آرابینوز ـ رایبوفلاوین ـ پتاسیم ـ ساکاروز ـ اسید مالیک ـ اسید سیتریک ـ اسید سوکسینیک و اسید سالیسیلیک.
ویتامین‌هاى موجود در آن عبارتند از: CـB1 ـB ـ A؛ اسرار گیاهان دارویى، ص55.
[3]. طبّ الأئمّة لابنی‌بسطام، ص136و بحارالانوار، ج66، ص189، ح1.
[4]. همان.
[5]. همان.
[6]. همان.
[7]. الکافی، ج6، ص359، ح1؛ مکارم‌الأخلاق، ج1، ص379، ح1267و بحارالانوار، ج66، ص189، ح2.
[8]. دانش‌نامه طب اهل‌بیت(ع)، ص260.
[9]. براى استفاده کامل از خواص ضدّیبوست آلو مىتوانید به این طریق عمل کنید: هشت عدد آلوى خشک را به مدت دوازده ساعت در آب خیس کنید؛ بعد مدت ده دقیقه بدون این‌که قند یا شکر در آن بریزید، آن را روى آتش بگذارید و بپزید و در همین حین، مقدارى آب‌لیمو به آن اضافه کنید و این آلوهاى پخته را صبح، ناشتا و شب‌هنگام خواب با دو عدد سیب درختىِ کاملاً رسیده میل کنید و بخوابید. بعدازظهرها هم هر دفعه دو لیوان آب طبیعى خالص بنوشید.
[10]. دانش‌نامه طب اهل‌بیت(ع)، ص260.
کتابنامه:
ـ قرآن کریم.
ـ جمعى از نویسندگان، کتب طبى انتزاعى، بی‌جا، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، بی‌تا.
ـ حاجى‌شریف، احمد، اسرار گیاهان دارویى، تهران: حافظ نوین، چهارم، 1386.
ـ دریایى، محمد، دانش‌نامه طب اهل‌بیت(ع) بر اساس طب الأئمه(ع)، تهران: پیام کتاب، اول، 1388.
ـ صانعى، صفدر، همیشه لاغر و سلامت باشید، تهران: حافظ نوین، دوم، 1386.
ـ عباس‌نژاد، محسن، قرآن و طب، مشهد: مؤسسه انتشاراتى بنیاد پژوهش‌هاى قرآنى حوزه و دانشگاه، اول، 1385.
ـ محمدى‌رى‌شهرى، محمد، دانش‌نامه احادیث پزشکى، قم: دار‌الحدیث، ششم، 1385.
ـ مفضل‌بن‌عمر، توحید مفضل؛ شگفتی‌هاى آفرینش، ترجمه: نجفعلى میرزایى، قم: هجرت، پنجم، 1377.
ـ میرحیدر، حسین، معارف گیاهى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، هفتم، 1385.
ـ ا‌بن‌بابویه، محمد بن على(شیخ صدوق)، علل الشرائع، ترجمه: محمدجواد ذهنى تهرانى، قم: انتشارات مؤمنین، اول، 1380ش.
ـ ا‌بن‌بابویه، محمد بن على(شیخ صدوق)، الخصال، قم: جامعه مدرسین، اول، 1382ش.
ـ پاداش نیکی‌ها و کیفر گناهان (ترجمه ثواب الأعمال)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، اول، 1381ش.
ـ من لا یحضره الفقیه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، اول، 1367ش.
ـ عیون أخبار الرضا(ع)، تهران: نشر صدوق، اول، 1378ق.
ـ احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه، دوم، 1371ق.
ـ بروجردى، آقا حسین، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع الأحادیث الشیعه)، ترجمه: عده‌اى از فضلا، تهران: فرهنگ سبز، اول، 1386.
ـ پاینده، ابو‌القاسم، نهج‌الفصاحه، تهران: دنیای دانش، چهارم، 1382ش.
ـ تمیمى آمدى، عبد‌الواحد بن محمد، تصنیف غررالحکم و درر‌الکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، اول، 1366ش.
ـ تمیمى آمدى، عبد‌الواحد بن محمد، غررالحکم و درر‌الکلم، تحقیق و تصحیح: سیدمهدى رجائى، قم: دار الکتاب الإسلامی، دوم، 1410ق.
ـ حلوانى، حسین بن محمد بن حسن بن نصر، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم: بنیاد امام مهدی(ع)، اول، 1408ق.
ـ حمیرى، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول، 1413ق.
ـ دیلمى، حسن بن محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم: شریف الرضی، اول، 1412ق.
ـ قطب‌الدین راوندى، سعید بن هبة‌الله، الدعوات، قم: انتشارات مدرسه امام مهدى(ع)، 1407ق.
ـ محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان‌الحکمه، قم: دار الحدیث، 1387.
ـ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعه، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول، 1409ق.
ـ طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، تهران: دوم، 1365ش.
ـ طوسى، محمد بن حسن، الأمالی، قم: دار‌الثقافه، اول، 1414ق.
ـ کراجکى، محمد بن على، گنجینه معارف شیعه إمامیه (ترجمه کنز‌الفوائد و التعجب)، تهران: فردوسی، اول، بى‌تا.
ـ کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چهارم، 1407ق.
ـ کوفى اهوازى، حسین بن سعید، زاهد کیست؟ وظیفه‌اش چیست؟ (ترجمه الزهد)، قم: نور السجاد(ع)، اول، 1387ش.
ـ مجلسى، محمد‌باقر، بحار‌الأنوار، بیروت: دار احیاء التراث علمی، دوم، 1403ق.
ـ مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، لوامع صاحبقرانى (مشهور به شرح فقیه)، قم: اسماعیلیان، دوم، 1414ق.
ـ نورى، حسین بن محمدتقى مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول، 1408ق.