چکیده:
آیا یهودیت دینی همه نگر و جهان شمول است یا اینکه اختصاص به بنی اسرائیل دارد، عنوان عام قوم برگزیده بیانگر این اندیشه است که قوم بنی اسرائیل رابطه ویژه و منحصر به فردی با خدای جهان دارند. این اندیشه در سراسر تاریخ تفکر یهود اندیشه ای محوری بوده.
تعداد کلمات: 1115 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
آیا یهودیت دینی همه نگر و جهان شمول است یا اینکه اختصاص به بنی اسرائیل دارد، عنوان عام قوم برگزیده بیانگر این اندیشه است که قوم بنی اسرائیل رابطه ویژه و منحصر به فردی با خدای جهان دارند. این اندیشه در سراسر تاریخ تفکر یهود اندیشه ای محوری بوده.
تعداد کلمات: 1115 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
.jpg "انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل (قسمت دوم)")
نویسنده :رضا گندمی نصر آبادی
بنی اسرائیل متعهد شدند ملت‌های جهان را متقاعد سازند که فقط یک خدای مقتدر وجود دارد و فقط او می تواند خیرات را به آنان عطا کند. آنان به سبب رسالتی که بر عهده گرفتند کار گزاران دین حقیقی و در پایان جهان نور امت ها خواهند بود.
قوم اسرائیل هرگز تصور نمی کردند خداوند بدون توجه به اعمال آنها همواره ایشان را مساعدت کند،اما فکر طرد مطلق از سوی خدا برای آنان غیرقابل تصور بود : « شما قوم من نیستید و من خدای شما نیستم ». خلاصه آنکه عامل اصلی گزینش آنها در نهایت به عامل تعیین کننده طرد ایشان مبدل شد.
بنابر تعالیم تورات،عهدی که خداوند با ابراهیم بست فقط به اسحاق و دودمان وی تعلق گرفته است. حتی در برخی از آیات،خدا اسحاق را یگانه پسر ابراهیم دانسته است. به نظر می رسد خاستگاه اندیشه قوم برگزیده را باید در چنین آیاتی جست و جو کرد. در این مجال،به اختصار،به پاره ای از آیات تورات که صراحت در این معنا دارند اشاره می کنم.
الف. آیاتی که از یهودیان به عنوان قوم مقدس یاد می کنند. به معنای دقیق کلمه،واژه « مقدس » وصف خاص خداست که او را به عنوان خدا از مخلوقات متمایز می کند،اما اراده خدا بر آن تعلق گرفت که این صفت را به قومی که متمایز از سایر اقوام بودند اعطا کند، و این از رابطه ویژه این قوم با خدا حکایت دارد. ابن کلمه،که عموما در سفر تثنیه و سایر سفر ها به کار رفته،بیانگر عمل الهی برگزیدگی است و احتمالا قبل از قرن هفتم به کار نرفته است ؛ در عین حال این برداشت بنیادین یکی از باور های اولیه در زندگی اسرائیل بوده است.
در سفر تثنیه،که از قوم یهود به قوم مقدس خدا یاد شده،چند نکته در خور توجه وجود دارد ؛
1. شما قوم مقدس خدا هستید و به خدا اختصاص یافته اید ؛
2. خداوند شما را از میان سایر اقوام برگزید ؛
3. برگزیدگی صرفا از آن روست که خداوند شما را دوست می داشت و می خواست با عهدی که با پدران شما بسته بود وفا کند.
ب. از قوم یهود به عنوان قوم خاص یاد شده،آن جا که می گوید ؛ « اگر مطیع خدا باشند و عهد او را نگه دارند،قوم خاص او خواهند بود »
افرادی که در قرن اخیر در صدد برامده اند تا یهودیت را دینی معقول و قابل دفاع جلوه دهند معتقد اند قوم یهود هیچ گونه مزیت و برتری ذاتی نسبت به سایر اقوام ندارد،بلکه تمام اقوام در صورتی که فرمان های الهی را گردن نهند و به کار بندند،به درجات عالی نائل خواهند شد. از نظر آنها،حتی مقصود از مسیحا برپایی دوباره دولت یهود به رهبری فردی از نسل داوود یا جدایی یهود از سایر اقوام نیست.
تفسیر برگزیدگی از جهاتی چند ضرورت دارد،زیرا اعضای قوم برگزیده و مقدس که حسب فرض خدا در آنها حلول کرده،کوچک ترین و ضعیف ترین ملت در شرق دور بودند و در هیچ شرایطی قوم برتر یا حاکم بر دیگران نبودند،بلکه پس از تحمل شکست های پی در پی سرانجام اسیر بابلیان شدند.
برداشت های مختلف از مفهوم برگزیدگی
پرسشی که به طور طبیعی برای انسان مطرح می شود این است که آیا برگزیدگی و برتری قوم یهود ذاتی است. به عبارت دیگر، آیا ویژگی و خصیصه ای ذاتی در قوم یهود است که به برگزیدگی آنها منتهی می شود،یا اینکه آنان در سایه اعمال نیکی که انجام داده اند به این برتری دست یافته اند ؟ به دیگر سخن،آیا برگزیدگی بر اساس شایستگس است یا فیض الهی ؟ این مسئله همواره در میان خود یهودیان نیز منشأ اختلاف بوده است. افرادی که در قرن اخیر در صدد برامده اند تا یهودیت را دینی معقول و قابل دفاع جلوه دهند معتقد اند قوم یهود هیچ گونه مزیت و برتری ذاتی نسبت به سایر اقوام ندارد،بلکه تمام اقوام در صورتی که فرمان های الهی را گردن نهند و به کار بندند،به درجات عالی نائل خواهند شد. از نظر آنها،حتی مقصود از مسیحا برپایی دوباره دولت یهود به رهبری فردی از نسل داوود یا جدایی یهود از سایر اقوام نیست.
تفسیر برگزیدگی از جهاتی چند ضرورت دارد،زیرا اعضای قوم برگزیده و مقدس که حسب فرض خدا در آنها حلول کرده،کوچک ترین و ضعیف ترین ملت در شرق دور بودند و در هیچ شرایطی قوم برتر یا حاکم بر دیگران نبودند،بلکه پس از تحمل شکست های پی در پی سرانجام اسیر بابلیان شدند.
دانشمندان والهی دانان یهودی تفاسیر و برداشت های جدا مختلفی از برگزیدگی مطرح،و دلایلی بر مدعای خویش اقامه کرده اند. در اینجا فهرست وار جدا از هم به پاره ای از آنها اشاره می شود.
برگزیدگی به مثابه برتری قوم یهود
کسانی که برگزیدگی را علامت برتری قوم یهود می دانند تلقی و دریافت واحدی از این موضوع ندارند و هریک به شیوه خاص خود در تفسیر آن کوشیده اند.
الف. قوم یهود صرفا به عنوان یک قوم خاص برگزیده نشده،بلکه رسالت دینی بر همه اقوام و ملت های جهان عرضه شده اما از آن میان فقط قوم یهود به این دعوت پاسخ مثبت داده،و توانسته بار این امانت را به دوش کشد. در تلمود آمده است : « چه جهت داشت که ذات قدوس متبارک ملت اسرائیل را انتخاب کرد ؟ برای آنکه تمام ملت های بت پرست تورات را رد کردند،اما قوم اسرائیل پذیرفت و ذات قدوس متبارک و تورات او را برای خود انتخاب کرد ». لذا هستی جهان به وجود تورات وابسته است و اگر ملتی پیدا نمی شد که برمان های آن گردن نهد،مقصود خدا از خلقت جهان حاصل نمی شد. این برداشت شباهت بسیار به این ایه از قران دارد که می فرماید : « ما امانت الهی و بار تکلیف را بر آسمان ها و زمین و کوه ها عرضه کردیم،اما آنها از برداشتن آن سر باز زدند و هراسناک شدند،ولی انسان آن را برداشت ».
ب. برگزیدگی و اختیار قوم یهود حکایت از برتری عرقی و نژادی آنها دارد.
قوم اسرائیل هرگز تصور نمی کردند خداوند بدون توجه به اعمال آنها همواره ایشان را مساعدت کند،اما فکر طرد مطلق از سوی خدا برای آنان غیرقابل تصور بود : « شما قوم من نیستید و من خدای شما نیستم ». خلاصه آنکه عامل اصلی گزینش آنها در نهایت به عامل تعیین کننده طرد ایشان مبدل شد.
بنابر تعالیم تورات،عهدی که خداوند با ابراهیم بست فقط به اسحاق و دودمان وی تعلق گرفته است. حتی در برخی از آیات،خدا اسحاق را یگانه پسر ابراهیم دانسته است. به نظر می رسد خاستگاه اندیشه قوم برگزیده را باید در چنین آیاتی جست و جو کرد. در این مجال،به اختصار،به پاره ای از آیات تورات که صراحت در این معنا دارند اشاره می کنم.
الف. آیاتی که از یهودیان به عنوان قوم مقدس یاد می کنند. به معنای دقیق کلمه،واژه « مقدس » وصف خاص خداست که او را به عنوان خدا از مخلوقات متمایز می کند،اما اراده خدا بر آن تعلق گرفت که این صفت را به قومی که متمایز از سایر اقوام بودند اعطا کند، و این از رابطه ویژه این قوم با خدا حکایت دارد. ابن کلمه،که عموما در سفر تثنیه و سایر سفر ها به کار رفته،بیانگر عمل الهی برگزیدگی است و احتمالا قبل از قرن هفتم به کار نرفته است ؛ در عین حال این برداشت بنیادین یکی از باور های اولیه در زندگی اسرائیل بوده است.
در سفر تثنیه،که از قوم یهود به قوم مقدس خدا یاد شده،چند نکته در خور توجه وجود دارد ؛
1. شما قوم مقدس خدا هستید و به خدا اختصاص یافته اید ؛
2. خداوند شما را از میان سایر اقوام برگزید ؛
3. برگزیدگی صرفا از آن روست که خداوند شما را دوست می داشت و می خواست با عهدی که با پدران شما بسته بود وفا کند.
ب. از قوم یهود به عنوان قوم خاص یاد شده،آن جا که می گوید ؛ « اگر مطیع خدا باشند و عهد او را نگه دارند،قوم خاص او خواهند بود »
افرادی که در قرن اخیر در صدد برامده اند تا یهودیت را دینی معقول و قابل دفاع جلوه دهند معتقد اند قوم یهود هیچ گونه مزیت و برتری ذاتی نسبت به سایر اقوام ندارد،بلکه تمام اقوام در صورتی که فرمان های الهی را گردن نهند و به کار بندند،به درجات عالی نائل خواهند شد. از نظر آنها،حتی مقصود از مسیحا برپایی دوباره دولت یهود به رهبری فردی از نسل داوود یا جدایی یهود از سایر اقوام نیست.
تفسیر برگزیدگی از جهاتی چند ضرورت دارد،زیرا اعضای قوم برگزیده و مقدس که حسب فرض خدا در آنها حلول کرده،کوچک ترین و ضعیف ترین ملت در شرق دور بودند و در هیچ شرایطی قوم برتر یا حاکم بر دیگران نبودند،بلکه پس از تحمل شکست های پی در پی سرانجام اسیر بابلیان شدند.
برداشت های مختلف از مفهوم برگزیدگی
پرسشی که به طور طبیعی برای انسان مطرح می شود این است که آیا برگزیدگی و برتری قوم یهود ذاتی است. به عبارت دیگر، آیا ویژگی و خصیصه ای ذاتی در قوم یهود است که به برگزیدگی آنها منتهی می شود،یا اینکه آنان در سایه اعمال نیکی که انجام داده اند به این برتری دست یافته اند ؟ به دیگر سخن،آیا برگزیدگی بر اساس شایستگس است یا فیض الهی ؟ این مسئله همواره در میان خود یهودیان نیز منشأ اختلاف بوده است. افرادی که در قرن اخیر در صدد برامده اند تا یهودیت را دینی معقول و قابل دفاع جلوه دهند معتقد اند قوم یهود هیچ گونه مزیت و برتری ذاتی نسبت به سایر اقوام ندارد،بلکه تمام اقوام در صورتی که فرمان های الهی را گردن نهند و به کار بندند،به درجات عالی نائل خواهند شد. از نظر آنها،حتی مقصود از مسیحا برپایی دوباره دولت یهود به رهبری فردی از نسل داوود یا جدایی یهود از سایر اقوام نیست.
تفسیر برگزیدگی از جهاتی چند ضرورت دارد،زیرا اعضای قوم برگزیده و مقدس که حسب فرض خدا در آنها حلول کرده،کوچک ترین و ضعیف ترین ملت در شرق دور بودند و در هیچ شرایطی قوم برتر یا حاکم بر دیگران نبودند،بلکه پس از تحمل شکست های پی در پی سرانجام اسیر بابلیان شدند.
دانشمندان والهی دانان یهودی تفاسیر و برداشت های جدا مختلفی از برگزیدگی مطرح،و دلایلی بر مدعای خویش اقامه کرده اند. در اینجا فهرست وار جدا از هم به پاره ای از آنها اشاره می شود.
برگزیدگی به مثابه برتری قوم یهود
کسانی که برگزیدگی را علامت برتری قوم یهود می دانند تلقی و دریافت واحدی از این موضوع ندارند و هریک به شیوه خاص خود در تفسیر آن کوشیده اند.
الف. قوم یهود صرفا به عنوان یک قوم خاص برگزیده نشده،بلکه رسالت دینی بر همه اقوام و ملت های جهان عرضه شده اما از آن میان فقط قوم یهود به این دعوت پاسخ مثبت داده،و توانسته بار این امانت را به دوش کشد. در تلمود آمده است : « چه جهت داشت که ذات قدوس متبارک ملت اسرائیل را انتخاب کرد ؟ برای آنکه تمام ملت های بت پرست تورات را رد کردند،اما قوم اسرائیل پذیرفت و ذات قدوس متبارک و تورات او را برای خود انتخاب کرد ». لذا هستی جهان به وجود تورات وابسته است و اگر ملتی پیدا نمی شد که برمان های آن گردن نهد،مقصود خدا از خلقت جهان حاصل نمی شد. این برداشت شباهت بسیار به این ایه از قران دارد که می فرماید : « ما امانت الهی و بار تکلیف را بر آسمان ها و زمین و کوه ها عرضه کردیم،اما آنها از برداشتن آن سر باز زدند و هراسناک شدند،ولی انسان آن را برداشت ».
ب. برگزیدگی و اختیار قوم یهود حکایت از برتری عرقی و نژادی آنها دارد.
بیشتر بخوانید:وعده‌ی خدا به حضرت ابراهیم و شأن حضرت اسماعیل
حضرت ابراهیم (علیه السلام) به سبب خلوص و عدم اختلاط نژادش برگزیده شد و یهود نیز فقط به این دلیل که از نسل او بودند برگزیده شدند. در تلمود آمده است : « یهود مقدس و سرورند... دنیا فقط برای جماعت بنی اسرائیل خلق شده است... هیچکس به جز بنی اسرائیل نمی تواند ادعا کند فرزند خداست. مهر محبت خدا از آن جماعت بنی اسرائیل است و بس ». (1)
از نظر بیولوژی و نیز تاریخ،هیچ مبنایی برای تفسیر مزبور نمی توان پیدا کرد. در واقع،این ادعا به افسانه شبیه تر است تا واقعیت. به گفته ارنست رنان،(2) بسیاری از کسانی که از نژاد یهود سخن می گویند و گاه راه افراط نیز پیموده به صهیونیست معروف اند با افرادی که با یهودیان سر ستیز دارند در این نکته هم داستان اند که یهودیان از سایر اقوام متمایز اند و نباید با سایر اقوام درآمیز اند. کوتاه سخن آنکه،چیزی به نام نژاد یهود در تاریخ و نیز به لحاظ بیولوژیکی وجود ندارد،بلکه آن را باید در یاوه گویی های صهیونیست ها و امثال هیتلر سراغ گرفت. (3) به نظر ویل دورانت،یهودیان در آغاز آمیخته ای از نزاد های گوناگون بودند. وجود یک نزاد خالص در میان صد ها نژاد به معجزه شبیه است و از نظر عقلی نا ممکن است. اما می توان گفت که در میان نژاد های این ناحیه،نژاد های یهودیان از همه خالص تر مانده است. (4) برخی معتقد اند یهودیان در ابتدا نزاد خالص بوده اند،ولی رفته رفته با مهاجرت های پی در پی و نیز ارتباطات و مناسباتی که با سایر اقوام برقرار کردند،خلوص نژادی خود را از دست دادند و به نژاد های مختلف در آمدند.
ادامه دارد ...
پینوشت‌ها :
1. المیسری،عبد الوهاب،موسوعه الیهود و الیهودیه و الصهیونیه،ج. 5 ص. 72
2. Ernest Renam
3. دورانت،ویل،تاریخ تمدن،ج 1،ترجمه : احمد آرام و دیگران،ص 345.
4. کستلر،آرتور،خزران،ترجمه : محمد علی موحد،ص 236
مقالات مرتبط :
انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل (قسمت اول)
انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل (قسمت سوم)
منبع : رویکرد یهودیت به ادیان دیگر، رضا گندمی نصر آبادی، قم انتشارات دانشگاه ومذاهب (1394)
از نظر بیولوژی و نیز تاریخ،هیچ مبنایی برای تفسیر مزبور نمی توان پیدا کرد. در واقع،این ادعا به افسانه شبیه تر است تا واقعیت. به گفته ارنست رنان،(2) بسیاری از کسانی که از نژاد یهود سخن می گویند و گاه راه افراط نیز پیموده به صهیونیست معروف اند با افرادی که با یهودیان سر ستیز دارند در این نکته هم داستان اند که یهودیان از سایر اقوام متمایز اند و نباید با سایر اقوام درآمیز اند. کوتاه سخن آنکه،چیزی به نام نژاد یهود در تاریخ و نیز به لحاظ بیولوژیکی وجود ندارد،بلکه آن را باید در یاوه گویی های صهیونیست ها و امثال هیتلر سراغ گرفت. (3) به نظر ویل دورانت،یهودیان در آغاز آمیخته ای از نزاد های گوناگون بودند. وجود یک نزاد خالص در میان صد ها نژاد به معجزه شبیه است و از نظر عقلی نا ممکن است. اما می توان گفت که در میان نژاد های این ناحیه،نژاد های یهودیان از همه خالص تر مانده است. (4) برخی معتقد اند یهودیان در ابتدا نزاد خالص بوده اند،ولی رفته رفته با مهاجرت های پی در پی و نیز ارتباطات و مناسباتی که با سایر اقوام برقرار کردند،خلوص نژادی خود را از دست دادند و به نژاد های مختلف در آمدند.
ادامه دارد ...
پینوشت‌ها :
1. المیسری،عبد الوهاب،موسوعه الیهود و الیهودیه و الصهیونیه،ج. 5 ص. 72
2. Ernest Renam
3. دورانت،ویل،تاریخ تمدن،ج 1،ترجمه : احمد آرام و دیگران،ص 345.
4. کستلر،آرتور،خزران،ترجمه : محمد علی موحد،ص 236
مقالات مرتبط :
انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل (قسمت اول)
انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل (قسمت سوم)
منبع : رویکرد یهودیت به ادیان دیگر، رضا گندمی نصر آبادی، قم انتشارات دانشگاه ومذاهب (1394)
بیشتر بخوانید :
برنامه یهود برای مدیریت جهان
خودبرتربینی و نژاد پرستی یهود
موضع یهود در برابر مسیحیّت پس از ظهور