در این نوشتار به مناسبت میلاد با سعادت کریم آل الله، حضرت امام حسن مجتبی (ع) به موضوع نقش خوش اخلاقی و نیکو رفتاری در افزایش رزق و روزی پرداخته شده است.
نقش اعمال انسان در کاهش و افزایش رزق و روزی
یکی از آموزه های دین مبین اسلام، تاکید بر نقش اعمال در رزق و روزی است. در قرآن کریم به صورت مکرر اشاره شده است که تقوا، سبب افزایش رزق و روزی می شود از جمله: وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجًا وَیَرزُقهُ مِن حَیثُ لا یَحتَسِبُ[3]در مقابل بی تقوایی و گناه و انجام اعمال ناشایست موجب کاهش رزق و روزی و محرومیت انسان می شود؛ چنانچه نبی مکرم اسلام (ص) خطاب به اباذر فرمودند: یا اباذر انَّ الرَّجُلَ لَیحرُمَ رزقَه بالذنب یصِیبُه؛[4] ای ابوذر، به درستی که انسان گاهی به دلیل انجام گناه، از روزیخود محروم می شود.
نقش اخلاق خوب در افزایش رزق
در میان اعمالی که موجب خشنودی پروردگار و افزایش رزق و روزی می شود، حسن خلق و خوش رفتاری است. در روایات متعددی نسبت به این امر تاکید شده و خوش رفتار و اخلاق خوب را از عوامل زیاد شدن زرق دانسته شده است. از جمله امیر المومنین، علی (ع) می فرمایند: فی سِعَةِ الاخلاقِ کنُوزُ الارزاق؛[5] گنج‌های رزق در اخلاق خوب نهفته است. ایشا ن در فرازی دیگر از بیانات خود می فرمایند: بِحُسْنِ اَلْأَخْلاَقِ تُدَرُّ اَلْأَرْزَاقُ؛[6] با اخلاق نیکو، رزق ها، افزایش می یابد. امام صادق (ع) اخلاق نیکو را از اسباب زیادی روزی بر شمرده اند.[7]خوش اخلاقی با خانواده و خویشاندان و افزایش رزق و روزی
از مهم ترین مصادیق خوش اخلاقی، رفتار خوب با خانواده و خویشاوندان است. پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: « خیرکم خیرکم لاهله و انا خیرکم لاهلی »؛[8] بهترین شما کسی است که رفتار او با خانواده اش نیکوتر باشد و من در نیکی به خانواده ام بهترین هستم. اخلاق نیکو با خویشاوندان ثمرات متعددی مثل افزایش طول عمر، برطرف شدن گرفتاری ها و ... دارد و یکی از ثمرات آن افزایش روزق و روزی است. امام صادق(ع) در این خصوص می‌فرمایند: «ارتباط با خویشاوندان باعث نیکی اخلاق، پاکیزگی روح، افزایش رزق و تأخیر در مرگ او می‌شود.» [9]خوش رفتاری با همسایه و افزایش رزق و روزی
از دیگر موارد خوش اخلاقی که افزایش رزق و روزی را به دنبال دارد، رفتار خوب با همسایه است. در سیره اهل بیت (ع) بر مراعات همسایگان تاکید زیادی شده است که تنها به یک مورد از سیره امام حسن مجتبی (ع) در این رابطه اشاره می شود: نقل شده است که در همسایگی ایشان، خانواده ای یهودی زندگی می کردند. دیوار خانه یهودی، شکافی پیدا کرده و نجاست از منزل او به خانه امام نفوذ کرده بود. فرد یهودی نیز از این جریان آگاهی نداشت تا اینکه روزی زن یهودی برای درخواست نیازی به خانه آن حضرت آمد و دید که شکاف دیوار سبب شده است که دیوار خانه امام نجس شود. بی درنگ، نزد شوهرش رفت و او را آگاه ساخت. مرد یهودی نزد حضرت آمد و از سهل انگاری خود پوزش خواست و از اینکه امام، در این مدت سکوت کرده و چیزی نگفته بود، شرمنده شد. امام برای اینکه او بیش تر شرمنده نشود، فرمود: «از جدم رسول خدا(ص) شنیدم که به همسایه مهربانی کنید.» یهودی با دیدن گذشت، چشم پوشی و برخورد پسندیده ایشان به خانه اش برگشت، دست زن و بچه اش را گرفت و نزد امام آمد و از ایشان خواست تا آنان را به دین اسلام درآورد.[10]همانگونه که بیان شد خوش رفتاری با همسایه آثار و برکاتی دارد که یکی از آنها افزایش رزق و روزی است. مام صادق(ع) در این باره می‌فرمایند: «خوش رفتاری با همسایه، موجب افزایش روزی است»[11]خوش رفتاری با مردم و افزایش رزق و روزی
تاکید بر خوش رفتاری به خانواده، خویشاوندان و همسایگان منحصر نشده و در طبق آموزه های دینی، خوش رفتاری با همه مردم امری پسندیده و مورد تاکید بوده و افزایش روزق از جمله برکات آن بر شمرده شده است. امام صادق(ع) در این رابطه می فرمایند: «ترک آزار مردم و جار و جنجال، روزی را افزایش می‌دهد».[12]همچنین امام کاظم(ع) به یکی از اصحاب خود به نام هشام ابن حکم در مورد آثار خوش اخلاقی می‌فرمایند: «بر تو باد که با دیگران، با رفق و ملایمت رفتار کنی، چرا که رفق، مبارک و بابرکت، و تندخویی شوم و ناپسند است. رفق، نیکی و خوش اخلاقی با دیگران، شهرها را آباد و رزق‌ها را افزون می‌کند.»[13]
پی نوشت:
[1] . سوره نساء/ آیه 86.
[2] . مناقب، ابن شهر آشوب، ج4، ص18.
[3] . سوره طلاق / آیه 2و3
[4] . مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل , ج 11 , ص 329
[5] . غرر الحکم و درر الکلم , جلد 1، ص479
[6] . عیون الحکم و المواعظ , جلد 1 , صفحه 188
[7] . مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل , جلد 8 , صفحه 445
[8] . سفینة البحار، ص 435
[9] . کافی، ج2، ص151
[10] . تحفة الواعظین، ج2، ص106.
[11] . الکافی، ج2، ص 666
[12] . توحید صدوق، ص460
[13] . شرح رساله حقوق امام سجاد(ع)، ص464