ماه رمضان، ماه دعا و مناجات و شب زنده داری است. فرشتگاه به امر الهی برای بهره گیری از فیوضات این ماه بخصوص شب قدر به زمین نازل می شوند و همراه با عبادت کنندگان تقدیس الهی می کنند. در منابع روایی حکایت بسیار درس آموزی وجود دارد که پندهای فراوانی را برای روزه داران به ارمغان می آورد، از جمله اینکه جبرئیل در شب قدر نازل می شود و با خود یک پیام مهم را به همراه دارد، بخشش انسان های روزه دار و صائمین و همچنین مردود شدگان در این ماه.

در قسمتی از خطبه شعبانیه نقل شده است، در شب قدر خدای متعال به جبرئیل و عده ای از فرشتگان فرمان می دهد که به زمین فرود آیند، همراه جبرئیل پرچم سبزی است که آن را بر پشت بام کعبه قرار می دهد، در آن شب حضرت جبرئیل و فرشتگان همراه او در میان امت پیامبر اکرم (ص) عبادت و شب زنده داری می کنند، و با نماز گزاران مصافحه می کنند، و بر دعاهاى ایشان آمین مى‏گویند در این خطبه ارزشمند نقل شده است فرشتگان مقرب الهی از جبرئیل سؤالی را می پرسند: خداوند متعال در مورد حوائج امت محمد (ص) چه مى‏ فرماید؟ مى‏ گوید: خداوند متعال امشب بر این امت نظر افکند و گناهان ایشان غیر از چهار گروه را عفو فرمود. حضرت جبرئیل می فرماید در این شب چهار گروه هستند که دعای آنها مستجاب نمی شود،[1] از روایت این چنین استفاده می شود که این چهار گروه از کرده خود توبه نکرده اند و الا اگر توبه و بازگشتی به سوی خدای متعال داشته باشند خدای متعال خود وعده پذیرش داده است. «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ؛[2] بگو: «اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده ‏اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى ‏آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.‏»

«فَیَقُولُونَ یَا جَبْرَئِیلُ فَمَا ذَا صَنَعَ اللَّهُ تَعَالَى فِی حَوَائِجِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ فَیَقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى نَظَرَ إِلَیْهِمْ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فَعَفَا عَنْهُمْ وَ غَفَرَ لَهُمْ إِلَّا أَرْبَعَة؛[3] گویند: اى جبرئیل خداوند نسبت به درخواست هاى مؤمنین از امّت محمّد چه کرده است؟ گوید: خداى متعال امشب به آنان نظر رحمت کرده و از آنان گذشت نموده و گناهانشان را آمرزیده است مگر چهار کس را:»
 

یکی از بزرگترین و خطرناک ترین گناهانی که در متون و منابع اسلامی به شدت از آن نهی شده است، گناه شراب خواری است، در سال های اخیر جنگ تمام عیار رسانه ای و به گفته مقام معظم رهبری شبیخون فرهنگی در قالب های مختلف رسانه ای سعی داشته است قبح این گناه شوم را در جامعه اسلامی بشکند و جوامع اسلامی را به آتش خطرناک آن گرفتار نماید، این در حالی است که خدای متعال در قرآن کریم به کبیره بودن این گناه اشاره کرده است: « یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فیهِما إِثْمٌ کَبیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما؛[4] درباره شراب و قمار، از تو مى‏پرسند، بگو: «در آن دو، گناهى بزرگ، و سودهایى براى مردم است، و [لى‏] گناهشان از سودشان بزرگتر است.» شهید دستغیب در نکوهش این گناه شوم این چنین بیان می دارد که این گناه خود عاملی برای ارتکاب رفتارها و گناهان زشت دیگری می شود. رفتارهای شوم و پرخطری همچون بدخلقی، بد زبانی، عصبانیت، انواع جنایات و خونریزی ها، هتک حرمت ها و پشتپا زدن به نوامیس و رفتاری بی عفتانه. همه و همه نشأت گرفته از این گناه خطرناک است.[5] در شومی و عواقب خطرناک این گناه در منابع روایی نقل شده است: «شَارِبُ الْخَمْرِ یُعَذِّبُهُ اللَّهُ‏ بِسِتِّینَ‏ وَ ثَلَاثِ‏ مِائَةِ نَوْعٍ مِنَ الْعَذَابِ‏؛[6] خداوند شرابخوار را سیصد و شصت نوع عذاب مى کند.»
چه خوب است قبل از وارد شدن در ضیافت الهی که فرشتگان الهی نیز بر سر این سفره حاضر هستند، از این چنین گناهان شوم و خطرناکی توبه کنیم و با چشمانی اشک بار از خدای متعال طلب عفو و بخشش کنیم که در این چنین فضایی خدای متعال ارحم  الراحمین است.

بنابر روایتی که منابع روایی از پیامبراکرم(ص) نقل کرده اند از جمله افرادی که در شب قدر دعای آنها مقبول درگاه حق قرار نمی گیرد افرادی هستند که مورد عاق والدین قرار گرفته اند، عاق والدین نیز از جمله گناهانی است جناب شهید دستغیب آن را در زمره ی گناهان کبیره ذکر کرده است،  در تعریف و تبیین معنای عقوق والدین جناب دستغیب از علامه مجلسی این چنین نقل می کنند: عقوق والدین به این است که فرزند حرمت آنها را رعایت نکند، بی ادبی نماید، و آنها را به سبب گفتار و یا رفتاری برنجاند و آزار و اذیت نماید.»[7]
در فرهنگ اسلامی خدای متعال ارزش فراوانی برای احترام والدین قائل شده به طوری که وجوب این احترام در کنار امر به توحید و خدا پرستی ذکر شده است،[8] در منابع روایی نقل شده است: حضرت باقر (علیه السلام) فرمود: که رسول خدا (ص) در ضمن سخنى از سخنان خود فرمود: بپرهیزید از آزردن پدر و مادر، زیرا بوى بهشت از مسافت هزار سال شنیده شود، ولى عاق والدین‏... آن را نشنود.»[9]

منابع روایی حکایت بسیار زیبایی را در خصوص عاق والدین و عواقب خطرناک آن نقل کرده اند، نقل شده است، روزی پیامبر اکرم(ص) بر بالین جوان محتضری حاضر شدند، پیامبراکرم(ص) کلمه شهادت را بر او تلقین فرمودند ولی جوان نتوانست بگوید، پیامبر پرسید آیا مادر دارد؟ زنی که نزدیک او بود گفت بله من مادر او هستم؛ فرمود بر او غضبناک هستی؟ زن گفت: آری شش سال است که با او حرف نمی زنم، پس آن حضرت خواهش فرمود از او راضی شو مادر به خاطر پیامبر گرامی اسلام از جوان درگذشت زبان آن جوان در حال مرگ به توحید باز شد، حضرت به او فرمود چه می بینی جوان گفت مردی سیاه و زشت که بد بوست مرا رها نمی کند، پیامبر ذکری را به او تلقین کرد: «یَا مَنْ یَقْبَلُ الْیَسِیرَ وَ یَعْفُو عَنِ الْکَثِیرِ اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ وَ اعْفُ عَنِّی الْکَثِیرَ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَفُوُّ الْغَفُور» پیامبر به جوان فرمود: حالا چه می بینی جوان گفت: مرد سفید رنگ و خوشبوی و خوش منظر رو به من می آورد و آن هیولای مهیب از من دور شد...آنگاه آن جوان از دینا رفت.»[10]
 

ترک صله رحم نیز علاوه بر اینکه در کتب روایی از جمله گناهان کبیره به حساب می آید از جمله گناهان خطرناکی است که موجب می شود در شب قدر و در ماه رمضان دعای انسان مستجاب نشود و انسان خود را از دایره رحمت الهی دور نماید. در منابع روایی ترک صله رحم از جمله بدترین اعمال معرفی شده است: نقل شده امام صادق (علیه السّلام) فرمود: مردى از قبیله خثعم خدمت پیغمبر _صلى اللَّه علیه و آله_ آمد و عرض کرد: چه اعمالى را خدا بیشتر دشمن دارد؟ فرمود: شرک به خدا. عرض کرد: سپس چه؟ فرمود، قطع رحم (بریدن از خویشاوندان) عرض کرد: سپس چه؟ فرمود: امر به منکر و نهى از معروف (به بدى وادار کردن و از خوبى باز داشتن.)[11]
 

چهارمین دسته ای که در شب قدر و ماه رمضان دعای آنها مستجاب نمی شود (مُشَاحِن‏) هستند، در روایت نقل شده است مردم از رسول خدا سؤال کردند: اى پیامبر خدا! مُشاحِن کیست؟ فرمود: «آن که از برادرش مى‏بُرد و با او دشمنى مى‏کند.»، لغت شناسان این واژه را در معنای دشمنی و دشمنی سخت معرفی کرده اند.[12]

 چه خوب است قبل از وارد شدن در ضیافت الهی که فرشتگان الهی نیز بر سر این سفره حاضر هستند، از این چنین گناهان شوم و خطرناکی توبه کنیم و با چشمانی اشک بار از خدای متعال طلب عفو و بخشش کنیم که در این چنین فضایی خدای متعال ارحم  الراحمین است.


پی نوشت ها:
[1]. ابن بابویه، محمد بن على‏،  فضائل الأشهر الثلاثة، ص127.
[2]. سوره مبارکه زمر، آیه 53.
[3]. الأمالی (للمفید)، ص231.
[4]. بقره، آیه 219.
[5] شهید دستغیب، گناهان کبیره، ج1، ص226.
[6]. بحار الأنوار، ج‏76، ص152.
[7]. شهید دستغیب، گناهان کبیره، ج1، ص120.
[8]. . سوره بقره، آیه 83؛ سوره نساء، آیه 36؛ سوره انعام، آیه 151؛ سوره اسراء، آیه 23؛ سوره لقمان، آیه 14،13.
[9].  کلینی، الکافی، ج‏2، ص 349، ح6.
[10]. ابن بابویه، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه، ج‏1، ص132، ح347.
[11]. برقی،  المحاسن، ج‏1، ص 295، ح460.
[12]. کتاب العین، ج‏3، ص 95؛فرهنگ ابجدی، ص823.