شاید آثار فوق العاده مراعات این امور موجب می شد تا رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و امامان معصوم ، هم خودشان به آن توجه کنند و پایبند باشند و هم دیگران را بدان توصیه کنند. امام جعفر صادق (علیه السلام) از زبان پدران بزرگوارشان اب از سیره جد بزرگوارشان پیامبر اسلام درباره پایبندی به تعهدهایشان در قبال حقوق همسران چنین گزارش کرده اند:
پیامبر اسلام زمان خود را بین همسرانشان تقسیم کرده بودند. ایشان چنان این تقسیم را مراعات می کردند که حتی وقتی بیمار می شدند، می فرمودند تا بنا بر برنامه معین شده، ایشان را به خانه های همسرانشان ببرند تا در آنجا استراحت بفرمایند».( الفضل بن الحسن الطبرسی فی مجمع البیان عن الصادق عن آبائه أن النبی کان یقسم بین نسائه فی مرضه فطاف به بینهن) (1).جبرئیل پیوسته مرا به رعایت حقوق زنان سفارش می کرد. تا آنجا که من گمان کردم برای مردان حتی گفتن اف بر زنان نیز جایز نیست.همچنین آورده اند که حضرت علی علیه السلام به پیروی از پیامبر اسلام یا به تعهدها و وعده های خود به همسرانشان بسیار پایبند بودند. روایت شده است که حضرت علی علیه السلام دو همسر داشته اند. وقتی نوبت حضور در خانه یکی از آنها بود، در خانه دیگری نمی ماندند و حتی اگر نیاز به وضو ساختن بود، در آن خانه وضو نمی گرفتند.( روى أن علیا علیه السلام کان له امرأتان فکان إذا کان یوم واحدة لا یتوضأ فی بیت الأخرى) (2).
این دقت فراوان در عمل به تعهدها و وعده ها در قبال همسر، افزون بر رعایت حقوق شرعی، نوعی رعایت اصول اخلاقی و اکرام مقام همسر و احترام به ایشان بوده است. توجه داشته باشیم که حضرت علی ما در زمان حیات همسر بزرگوارشان فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) عان، با هیچ زن دیگری ازدواج نکرده بودند. بنابراین، همسرانی که حضرت * تا این حد حریمشان را نگه می داشتند و عزتشان را حفظ می کردند، همسران دیگرشان بوده اند.
به فرزندان همسرمان احترام بگذاریم
انسان خود را دوست دارد و هر شخصی که به گونه ای با وی نسیتی داشته باشد نیز به همان اندازه محبوب وی است. پدر و مادر، همسر، فرزند، خواهر و برادر، خویشان و بستگان سببی و نسبی و حتی برخی از دوستان و هم کیشان، طیفی گسترده از افرادی اند که به تناسب جایگاهشان نزد انسان، در نظر وی محبوب اند؛ به ویژه فرزند که حاصل عمر انسان و نزدیک ترین فرد به وی است. هر پدر و مادری، فرزند را جزئی از وجود خود می دانند. بنابراین، درجاتی از حب ذات و عزت نفس انسان که پیش تر از آن سخن گفتیم، درباره فرزندان وی نیز صادق است. به همین دلیل، توجه به فرزند برای وی با ارزش است. برای انسان مهم است که دیگران به فرزندانش احترام بگذارند یا آنها را دوست داشته باشند. او این محبت و احترام را اکرام خویش و ابراز محبت و احترام به خود می شمارد و خوشایندش خواهد بود.سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) نیز چنین بوده است. آنان به فرزندانشان محبت می کردند و به آنان احترام می گذاشتند. این اقدام اخلاقی و انسانی آنان کانون توجه و خوشایند همسرانشان، یعنی مادران این فرزندان بود و نوعی ابراز احترام به آنان نیز به شمار می آمد. پیش از آن، اشاره به مطلب مهمی که در همین زمینه از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده لازم است:
در بخشی از حدیث طولانی و معروف حولا، که پیش تر به بخش هایی از آن اشاره شد، حضرت یکی از علل لزوم احترام به حقوق و شخصیت زنان را مقام مادری آنان برشمرده اند. ایشان در پاسخ به پرسش حولا درباره رعایت حقوق زنان از سوی مردان فرمودند:
جبرئیل پیوسته مرا به رعایت حقوق زنان سفارش می کرد. تا آنجا که من گمان کردم برای مردان حتی گفتن اف بر زنان نیز جایز نیست. سپس جبرئیل گفت: «ای محمد، درباره رعایت حقوق زنان از خدا بترس. همانا برای زنان بر گردن شما حقوق واجبی است... و به سبب اینکه مادر فرزندان شما می شوند و فرزندانتان را در رحم خویش پرورش می دهند و در این راه رنج و درد متحمل می شوند، شما موظفید در مقام ادای حقوق آنان، مهربانی، شفقت و دلسوزی داشته باشید. دل های آنان را درباره خود پاکیزه نگهدارید تا همیشه با شما بمانند...». (3).
این بیان حضرت نشان تکلیف مهم مردان، در قبال همسرانشان است. تکلیفی که اندکی از بی شمار مردان، بار آن را به راحتی بر دوش می کشند.
پی‌نوشن‌ها:
- محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۲۱، ص۳۶۳
- ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللئالی، ج ۲، ص ۱۳۵؛ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۲۱، ص۳۶۳
- میرزاحسین النوری الطبرسی، مستدرک الوسائل، ج 14، ص ۲۵۰