طب روان تنی «Psychosomatic medecin»، یک رشته طبی است که شامل کلیست جسم و روح انسان است. این نوع رشته علمی پزشکی از رشته های جدید نیست و پیشینهای طولانی از زمان بقراط حکیم، بلکه دورتر دارد. این رشته پزشکی، با در نظر داشتن مکانیسم های فیزیکی، شیمیایی و فیزیولوژیک و با تکیه بر وابستگی نزدیکی که بر همۀ کنش های ارگانیزم حاکم است، می کوشد حقایق وجود بشر را درک و هیجانها، عواطف و نقش آنها را در بروز برخی اختلالات عضوی یا کنشی معلوم سازد. پژوهشگرانی که در این حوزه، مطالعاتی انجام داده اند، معتقدند بیماری رویدادی است که در مجموعه روح و جسم ثبت شده و از عوامل متعددی، مانند محیط جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، و... متأثر است؛ برای مثال، آنان دریافتند که برخی افکار و اندیشه ها انسان را مضطرب می کند و حرارت بدن را بالا می برد. بسیاری از دلهره ها ناشی از طرز تفکر و گمان ها و خیالات است که قسمتهای مختلف بدن انسان را دچار اختلال می کند. برخی از خاطرات گذشته موجب ترشح شیره معده می شود. در مواردی آسم و آلرژی معلول کمبودهای عاطفی است.... این متخصصان پیشنهاد می کنند برای درمان این گونه مشکلات روان تنی از علم طب و روان درمانی کمک گرفته شود (2).
بهترین راه برای پیشگیری از این بیماری ها و کاهش فشارها و یکی از بهترین شیوه ها برای کاهش تنش و فشارهای عصبی و روحی، خوش رفتاری با دیگران است. طبیعی است اگر ما با دیگران اخلاق و رفتار خوبی داشته باشیم، در وجودمان احساس آرامش می کنیم و درصد نفوذ عوامل ایجاد فشار، اضطراب و درگیری را در وجودمان کاهش می دهیم. افزون بر این، آنان نیز گزینه های خوبی را در رفتار باما بر خواهند گزید.اگر این رویه نیک و پسندیده با دیگران موجب افزایش رزق می شود، بی شک به کار بردن آن درباره خانواده، به ویژه همسر، به طریق اولی چنین تأثیری خواهد داشت. خانواده، نظامی با مسئولیتی خطیر است و برای رسیدن به هدف متعالی خود و عمل به این مسئولیت نیازمند آرامش و دوری از هرگونه فشار روحی و روانی است. زن و شوهر خوش اخلاق وقتی رفتار خوب و پسندیده ای با هم داشته باشند، نخستین ثمره آن، آرامش روحی و روانی است که برایند آن نصیب خود زوجین و سپس همه اعضای خانواده خواهد شد.
پدر و مادر مهربان، خوش اخلاق و خوش رفتار، در عمل، بهترین و مناسب ترین مربی برای فرزندانشان خواهند بود. آنان از همان دوران طفولیت فرزندان خود را با چنین فضای خوب و دلنشینی آشنا می کنند و روح و جان فرزندان را با خوبی ها و فضایل اخلاقی و ملکات انسانی می آمیزند. این فرزندان شخصیتی محکم و پایدار دارند و فرداروز، وقتی به عرصه اجتماع پا بگذارند، با هر نسیم مخالفی منحرف نخواهند شد. فرزندان نیز در آینده، چونان والدینشان، پدر و مادری موفق برای فرزندانشان خواهند بود؛ چراکه رفتار خوب و همراه با مهر و محبت، خوش خلقی و نیک رفتاری پدر و مادرشان، الگویی بسیار مناسب برای آنان در بزرگسالی خواهد بود.
یکی از بهترین و مهم ترین برکات خوش خلقی و خوش رفتاری، از جمله خوش اخلاقی با همسر، طولانی شدن عمر انسان است. عمر طولانی نعمتی است که هر انسان عاقلی خواستار آن است. به همین دلیل، از مهم ترین دعاهای مؤمنان، درخواست عمر طولانی از خداوند است. شاید بتوان به جرئت ادعا کرد که برایند انس و الفت، آرامش و اطمینان قلبی، کاهش فشارهای روحی و روانی و سرانجام سلامت جسمی و روحی زن و شوهر که نتیجه خوش اخلاقی آنهاست، عمر طولانی و به تأخیر افتادن مرگهای ناگهانی و زودهنگام است. امام جعفر صادق (علیه السلام) درباره تأثیر خوش رفتاری در افزایش عمر انسان فرموده اند: «نیکی به دیگران و خوش اخلاقی موجب عمران و آبادانی بلاد و افزایش عمر انسان است». (عن عبد الله بن سنان عن أبی عبد الله قال: البر وحسن الخلق یعمران الدیار ویزیدان فی الأعمار)(3).
آن امام بزرگوار همچنین درباره ارتباط میان خوش اخلاقی با همسر و اعضای خانواده و افزایش عمر می فرمایند:« هرکس با اهل و عیالش خوش رفتار باشد و در حق آنان نیکی کند، خداوند بر عمرش می افزاید».( عن مثنى الحناط ومحمد بن مسلم قال: قال أبو عبد الله : من صدق لسانه زکا عمله ومن حسنت نیته زاد الله فی رزقه ومن حسن بره بأهله زاد الله فی عمره) (4).
در منابع روایی از امامان معصوم عال بسیار نقل شده است که یکی از اسباب افزایش و فراوانی رزق و روزی انسان، خوش خلقی است. اقتضای دیدگاه توحیدی ما به روابط میان پدیده های عالم چنین است که گسترش و کاهش رزق انسان به دست توانای روزی ده تواناست. اوست که برای هرکس در هر موقعیتی بنا به مصالحی مقداری معین از روزی را مقرر فرموده و برای تحقق آن در همان شرایط، ابزار و اسبابی را نیز تدارک دیده است. البته این انسان است که زمینه مقرر شدن رزق خود را فراهم می سازد. گسترش و فراونی یا کاهش روزی نخست به انتخاب خودمان و نیات و رفتارمان است و سپس و بنا بر اختیار و انتخاب خودمان، از سوی خداوند مقرر شده و برای ما تدارک خواهد شد.
خوش اخلاقی و خوش رفتاری با دیگران، از جمله اموری است که در این رویداد بسیار تأثیرگذار است. کسانی که اخلاقی نیک و رفتاری پسندیده با دیگران داشته باشند، روزی ده توانا برایشان گشایش و فراوانی در روزی را مقرر فرموده تا در زمان مقرر به آنان اعطا کند.
از میان خیل احادیثی که دراین زمینه از آن بزرگواران نقل شده است، برای نمونه به این روایت از امام موسی بن جعفر (علیه السلام) خاله اشاره می کنیم هشام بن حکم می گوید: امام موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمودند: «ای هشام، ... بیشک خوش اخلاقی موجب عمران و آبادانی بلاد و افزایش رزق و روزی می شود».
شاید بتوان از این سخنان حکیمانه چنین برداشت کرد که اگر این رویه نیک و پسندیده با دیگران موجب افزایش رزق می شود، بی شک به کار بردن آن درباره خانواده، به ویژه همسر، به طریق اولی چنین تأثیری خواهد داشت. خوش اخلاقی با همسر و فرزندان موجب خواهد شد تا خداوند نظر رحمتی به آن خانواده داشته باشد و این خود نزول برکات و الطاف الهی را برای ایشان در پی خواهد داشت. پیداست که مقصود از رزق و روزی، تنها رزق مادی نیست، بلکه همه انواع آن به ویژه رزقهای معنوی در دنیا و آخرت را نیز دربر می گیرد.
پی‌نوشت‌ها:
- فرهنگ روان شناسی، ترجمه و تدوین هوشیار رزم آرا، واژه «Stress» و «فشار روانی»
- فرهنگ روان شناسی، ترجمه و تدوین هوشیار رزم آرا، ص۳۱۳، واژه «طب روانی»
- محمدبن یعقوب الکلینی الرازی، الکافی، ج ۲، ص ۱۰۰
- همان، ج۱، ص۲۱۹