در تعریف تفریح می توان گفت: «تفریح عبارت است از فعالیت یا کارهایی که انسان برای رفع خستگی و تنوع و لذت بردن و در نهایت برای ایجاد فرح و شادمانی در روح و روان خویش، انجام می دهد. »
ابعاد و گونه های تفریح
تفریح سالم ابعاد گوناگونی دارد که هر کدام در تقویت جسم و روح و نشاط و شادابی در زندگی نقش مهمی را ایفا می کند. توجه به همه ابعاد آن می تواند انسان را درهمه ابعاد زندگی مدد دهد و اسباب موفقیت او را فراهم سازد. در اینجا به برخی از گونه های تفریح سالم می پردازیم:
دیدارهای فامیلی
یکی از مهم ترین تفریحات، دید و بازدید با اقوام و خویشان است که آثار و برکات فراوانی در پی خواهد داشت. لذت دیدار اقوام و خویشان و کسانی که چه بسا با آنان زندگی کرده و خاطرات فراوانی از یکدیگر دارند، قابل انکار نیست. کسی نیست که از دیدار با پدر و مادر، خواهر و برادر و دیگر اقوامش شادمان نشود.راوی می گوید: «به محضر امام صادق علیه السلام رسیدم. ایشان در منزل برادر خود عبدالله بود. به ایشان عرض کردم: فدایت شوم، چه چیز شما را به اینجا کشانیده است؟ فرمودند: برای تفریح آمده ام.»[2]
صله رحم و رفت و آمدهای خانوادگی، فصل بزرگی در روابط اجتماعی دین اسلام را تشکیل می دهد. توصیه های فراوان خداوند در قرآن و سخنان پیشوایان دین به صله رحم و ارتباط خانوادگی بر کسی پوشیده نیست.
شخصی به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم رسید و پرسید: «برترین اعمال چیست؟» حضرت فرمود: «ایمان به خدا»؛ پرسید: «پس از ایمان به خدا؟» حضرت فرمود: «ارتباط و دیدار با خویشان.»[3]
گردش و مسافرت
یکی دیگر از تفریحات مسرت بخش برای خانواده ها، گردش و مسافرت است. گردش و مسافرت خانوادگی، زمینه همدلی و همراهی بیشتر را در خانواده فراهم می سازد. زندگی را از حالت یکنواختی و روزمرگی بیرون می آورد و روحی جدید در کالبد گرم خانواده می دمد.با گردش در طبیعت، از مواهب طبیعی، مناظر، سبزه زارها، باغ ها و رودخانه ها و آب و هوای پاک بهره برده و نشاط و شادمانی را در عمق جان و روحمان می یابیم.
شوخی با برادران دینی
از دیگر تفریحاتی که باید به آن توجه داشت و در روایات متعددی به آن اشاره شده است، شوخی کردن با برادران دینی است.امام باقر علیه السلام فرمود:
لَهْوُ الْمُؤْمِنِ فِی ثَلَاثَةِ أَشْیاءَ التَّمَتُّعِ بِالنِّسَاءِ وَ مُفَاکهَةِ الْإِخْوَانِ وَ الصَّلَاةِ بِاللَّیل[4]
سرگرمی و تفریح اهل ایمان در سه چیز است: لذت یابی و کام جویی از همسر، مزاح و شوخی با برادران دینی و نماز گزاردن در شب.
بازی با کودکان
از جمله تفریحاتی که هم برای خود انسان مفید و مسرت بخش است و هم برای کودکان، بازی کردن با آنهاست.بازی با کودک علاوه بر این که اسباب نشاط و خوشحالی او را فراهم می کند، موجب انس و الفت خانواده است. به این معنا که کودک با پدر و مادر احساس صمیمیت می کند و این صمیمیت در آینده او نقش بسیار مؤثری خواهد داشت.
از سوی دیگر بازی یکی از نیازهای ضروری و اولیه کودکان است، اگر خود ما زمینه بازی او را فراهم کنیم و در حین بازی احساسات پدرانه و مادرانه را اظهار کنیم و مهر و محبت را نثارش کنیم، هم از جهت بازی ارضا خواهد شد و هم از جهت عاطفی و احساسی.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با کودکان بازی می کرد و اسباب خرسندی آنان را فراهم می ساخت. جابربن عبدالله انصاری می گوید: به محضر پیامبر خدا رسیدم، در حالی که امام حسن و حسینسوار بر پشت پیامبر بودند و حضرت پشت خود را برای آن دو خم کرده بود و می فرمود:
نِعْمَ الْجَمَلُ جَمَلُکمَا وَ نِعْمَ الْعَدْلَانِ أَنْتُمَا[5]
بهترین شتر، شتر شماست و بهترین سوار، شما هستید.
عبدالله بن مسعود می گوید: روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم امام حسن و حسین را بر پشت خویش سوار کرده و به راه افتادند و فرمودند:
نِعْمَ الْمَطِی مَطِیکمَا وَ نِعْمَ الرَّاکبَانِ أَنْتُمَا وَ أَبُوکمَا خَیرٌ مِنْکمَا[6]
بهترین مرکب، مرکب شماست و بهترین سوار، شما دو نفر هستید، اما پدرتان از شما دو نفر برتر و بالاتر است.
شنا
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:خَیرُ لَهْوِ الْمُؤْمِنِ السَّباحَةُ[7]
بهترین تفریح مؤمن، شناست.
دیدار با دوستان
یکی از تفریحاتی که نشاط بخش است و خستگی را از جان انسان بیرون می کند، دیدار و گفت وگو با دوستان است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم خطاب به حضرت علی علیه السلام می فرماید:یا عَلِی ثَلَاثٌ فَرَحَاتٌ لِلْمُؤْمِنِ فِی الدُّنْیا لِقَاءُ الْإِخْوَانِ وَ تَفْطِیرُ الصَّائِمِ وَ التَّهَجُّدُ فِی آخِرِ اللَّیل[8]
یا علی، برای اهل ایمان سه چیز موجب شادمانی در دنیاست، دیدار برادران دینی، افطاری دادن به روزه دار و تهجد و شب زنده داری در ساعات آخر شب.
در روایتی دیگر دیدار برادران و دوستان یکی از عوامل نشاط برشمرده شده است. امام موسی بن جعفر علیه السلام فرمود:
مُلَاقَاةُ الْإِخْوَانِ نُشْرَةٌ وَ تَلْقِیحٌ لِلْعَقْلِ وَ إِنْ کانَ نَزْراً قَلِیلًا[9]
دیدار برادران دینی نشاط آور و خردزاست، هرچند کم باشد.
این دیدارها اگر بر محور ایمان و اخوت و برادری باشد، علاوه بر آن که موجب نشاط و شادمانی است، بر خرد انسان می افزاید.
نمونه های دیگری از تفریحات سالم نیز وجود دارند که به برخی از آنها اشاره می شود:
1- اسب سواری
2- پیاده روی و کوه نوردی
3- تیراندازی
4- زیارت
5- مطالعه
6- قرائت قرآن کریم
امام صادق علیه السلام فرمود:
النُّشْرَةُ فِی عَشَرَةِ أَشْیاءَ الْمَشْی وَ الرُّکوبِ وَ الِارْتِمَاسِ فِی الْمَاء...[10]
شادی و نشاط در اثر ده چیز حاصل می گردد: پیاده روی، سوارکاری، شنا در آب و...
غم و شادی در سیره معصومین علیهم السلام، ص: 81
آثار تفریح
تفریح آثار زیادی دارد که به چند نمونه از آنها اشاره می شود:
1- نشاط و شادی
از مهم ترین آثار تفریح، ایجاد شادمانی و نشاط درونی است. نشاط درونی، نوعی لذت و آرامش را به انسان هدیه می کند که می توان در کنار آن، دیگر فعالیت ها را با روحیه و دقت بیشتری دنبال کرد.
2- سلامتی جسم و روان
تفریحات سالم، در سلامت جسم و جان تأثیر مستقیم دارد. انسان های اهل تفریح، از افسردگی و گوشه گیری به دور هستند و جسم آنها از سلامت بیشتری برخوردار است.
3- ایجاد مهارت های فردی و اجتماعی
تفریح، سبب می شود که انسان از انواع توانایی های فردی و اجتماعی برخوردار شود. مثلًا اگر کسی کوه نوردی را به عنوان یک تفریح، در زندگی خود داشته باشد، به مرور زمان، نوعی آمادگی جسمی به همراه مهارت های فردی کسب می کند. چون این تفریح در بسیاری از موارد به صورت دسته جمعی و گروهی شکل می گیرد، انواع روابط اجتماعی در آن تقویت می شود. برای تفریحات سالم، آثار دیگری چون کمک به فراگیری دانش، داشتن روابط سالم با دیگران، آرامش روحی، کاهش انواع اضطراب ها، ایجاد امنیت روانی، رفع تنبلی و بی حوصلگی را می توان برشمرد.پی نوشت ها:
[1] . مفردات الفاظ القرآن، ذیل ماده«فرح».
[2] . بحارالانوار، ج 76، ص 291؛ المحاسن، ج 2، ص 622.
[3] . همان، ج 71، ص 97.
[4] . بحارالانوار، ج 73، ص 59.
[5] . بحارالانوار، ج 43، ص 285.
[6] . همان، ص 286.
[7] . آشنایى با قرآن، استاد مطهرى(ره)، ص 38.
[8] . بحارالانوار، ج 74، ص 25؛ من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 360.
[9] . امالى مفید، ص 329؛ بحارالانوار، ج 71، ص 353.
[10] . وسائل الشیعه، ج 2، ص 11؛ بحارالانوار، ج 73، ص 322.
منبع: حوزه نت