درآمد
مردم ایران، به رهبری امامخمینی(ره) در 22بهمن 1357 توانستند رژیم سلطنتی پهلوی را ساقط کنند و نظامی مردمی مبتنی بر قوانین اسلامی، با رهبری ولی فقیه بنا کنند[1] [2]. مطالعه انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از تحولات سرنوشت ساز تاریخ، برای هر کسی که در عرصه سیاست و تاریخ گام نهد اهمیت فراوانی دارد[3] و علاوه بر بررسی ریشه ها، واکاوی دستاوردهای این انقلاب از اهمیت و ضرورت قابل ملاحظه ای برخودار است. انقلاب ایران ریشه های عمیق ملی و بین المللی پیچیده دارد و عوامل متعدد داخلی و خارجی نیز بر آن بی تاثیر نبوده است[4] که واکاوی هر یک از این مولفه ها، به تببین بیش از پیش انقلاب اسلامی کمک می کند.مسئله‌ی مهمی که امروزه مطرح می‌باشد و دغدغه‌ی متفکران اندیشه‌ی انقلابی می‌باشد، این است که انقلاب اسلامی چه دست آوردهایی داشته است و همچنین چه برنامه‌ای مد نظر داشته است و چه میزان از برنامه‌ها و ایده‌هایی که مدنظر داشته است را توانسته است محقق کند؟ این‌ها مجموعه سؤالاتی هستند که محل بحث و دغدغه‌ی امروز جامعه‌ی علمی ما می‌باشد؛ درحالی‌که بسیاری از پژوهش‌های انجام‌شده، خالی از ذکر اشاره و تبیین این مسائل می‌باشد. لذا جای خالی پژوهشی اختصاصی در این موضوع احساس می‌شود که این پژوهش درصدد است که ضرورت واکاوی و بحث از دستاوردهای انقلاب اسلامی را مورد تاکید قراردهد.
در باب ضرورت و اهمیت پژوهش در مورد دستاوردهای انقلاب اسلامی می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:
1- تبیین جنبه‌های کارآمدی انقلاب اسلامی:
ازجمله ضرورت‌هایی که برای انقلاب اسلامی وجود دارد و دغدغه مندان در این زمینه باید کمر همت بر این هدف ببندند، این است که انقلاب اسلامی و دست آوردهای آن را برای مردم و بخصوص نسل‌های جوان تبیین نمایند تا هم مردم و هم‌نسل جوان به کارآمد بودن انقلاب اسلامی ایمان آورده و در برابر هجمه‌ها، شبهات و فرایند ناامید سازی دشمن ایمنی یابند. در حال حاضر که انقلاب اسلامی در آستانه چهل‌سالگی خود قرار دارد، این سؤال برای مردم جامعه و بخصوص جوانانی که دوران پیش از انقلاب را درک نکرده‌اند ایجاد می‌شود که انقلاب اسلامی چه ثمراتی داشته است و چه مشکلاتی را مرتفع کرده است، عدم پاسخ به این سؤال و سؤال‌هایی مشابه آن، باعث کم شدن اقبال عمومی به انقلاب و آرمان‌های آن می‌شود، درصورتی‌که تبیین صحیح این مسائل، همراهی و هم‌دلی بیش‌ازپیش مردم را به ارمغان می‌آورد.2- شناخت وضعیت موجود:
مهم‌ترین ضرورتی که در این باب وجود دارد این است که وضعیت موجود انقلاب اسلامی بررسی شود و روشن شود که انقلاب اسلامی در این برهه تاریخی و باگذشت چهل سال از عمر خود، در چه وضعیتی به سر می‌برد؛ شناخت وضعیت موجود ازاین‌جهت اهمیت دارد که نقص‌های موجود را بیان کرده و مقدمه‌ای برای برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر در آینده می‌شود. مهم‌ترین نتیجه و هدف کاربردی این خواهد بود که، تبیین وضعیت موجود انقلاب اسلامی و این‌که انقلاب اسلامی بعد از گذشت 40 سال از عمر خود، چه دست آوردهایی برای جامعه به ارمغان آورده است، نتیجه‌ی آن شناخت صحیح وضعیت موجود و درنتیجه افزایش توان پاسداری و صیانت و پاسخ به شبهات بیان‌شده در مورد انقلاب اسلامی و کارآمدی آن می‌باشد.3- برنامه‌ریزی برای آینده:
بعد از شناخت وضعیت موجود، آنچه اهمیت پیدا می‌کند، برنامه‌ریزی برای آینده است. بعد از روشن شدن وضعیت فعلی دستاوردهای انقلاب اسلامی، هم در سطح سیاست‌گذاری و هم در سطح عملکردها، می‌توان به‌صورت دقیق‌تر و منسجم‌تر برنامه‌ریزی برای حرکت‌های بعدی این نهاد را آغاز کرد و پرواضح است که برنامه‌ریزی‌ای دقیق‌تر خواهد بود و بهتر به نتیجه خواهد رسید که مبتنی بر شناخت دقیق وضعیت موجود باشد.4- پاسخ به شبهات انقلاب اسلامی:
امروزه بعد از گذشت 40 سال از عمر انقلاب اسلامی، نکات، مسائل و شبهاتی در ذهن جوانان و حتی اقشار معتقد به‌نظام و انقلاب اسلامی شکل می‌گیرد که عدم پاسخ به آن‌ها به معنای پذیرش ناکارآمدی انقلاب اسلامی هست، لذا باید به نحوی به دستاوردهای انقلاب اسلامی و ثمرات آن، توجه ویژه داشت. علاوه بر این از دیگر مسائلی که امروز در فضای رسانه تبلیغ می‌شود، شبهه ناکارآمدی انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن می‌باشد، این تلاش‌ها که برای تضعیف اعتماد مردم و کاهش اقبال عمومی به انقلاب اسلامی می‌باشد، که ما را بر این می‌دارد که به تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی بپردازیم.همچنین، یکی از اهداف دشمنان در جنگ نرم علیه انقلاب و جمهوری اسلامی، ناامیدی و یاس در جامعه بخصوص در نسل جوان می‌باشد که این امر از طریق بزرگ کردن مشکلات، سیاه نمایی و زیر سؤال بردن و یا بی‌مقدار جلوه دادن دستاوردهای انقلاب اسلامی می‌باشد که برای مرتفع نمودن این مسائل نیز لازم است بیش‌ازپیش به تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی اهتمام داشته باشیم.
5- نقد دورن گفتمانی:
انقلاب اسلامی ایران باوجود دستاوردهای فرهنگی چشم‌گیری که داشته است، در برخی زمینه‌ها و موضوعات، این امکان را داشته است که بهتر از وضعیت موجود عمل کند و دستاوردهای بهتری داشته باشد، بنابراین می‌توان بیان کرد که فی‌الجمله نقص‌هایی در برخی رویکردهای جزئی انقلاب اسلامی وجود دارد که بررسی و تبیین این نقص‌ها با این هدف که در آینده‌ی نزدیک جمهوری اسلامی، این نقص‌ها مرتفع شود، به‌مراتب بهتر و قابل‌قبول‌تر از این می‌باشد، بنابراین ضرورت نقد درون گفتمانی برخی رویکردهای انقلاب اسلامی و بخصوص نظام آموزش عالی، از دیگر ضرورت‌هایی است که ما را بر این می‌دارد که علاوه براین که دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی را بررسی کنیم، در برخی موارد رویکردهای انتقادی نیز داشته باشیم و به خلأهای موجود اشاره‌کنیم.6-نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن:
از دیگر ضرورت‌هایی که برای انقلاب اسلامی وجود دارد، نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن می‌باشد و پرواضح است که تحقق این هدف منوط به شناخت و دستاوردهای انقلاب اسلامی هست، با این توضیح که اگر برای عموم افراد جامعه این مطلب روشن شود که انقلاب اسلامی دستاوردهای قابل توجه بسیاری داشته است و در ادامه مسیر می تواند به نتایج قابل توجه بیشتر دست یابد، قاعدتا مردم به انقلاب و دستاوردهای آن ایمان آورده و بیش از پیش برای رشد و تعالی آن تلاش می کنند.بخش مهمی از دستاوردهای انقلاب را باید متناظر با شعارها و خواسته های مردم در اوایل انقلاب بررسی کرد، شعارهایی که بر پایه ارزش شهادت و جانبازی، اهمیت و ضرورت و تاکید بر اسلام، ارزش حجاب بوده اند[5] و همانطور که مشاهده می شود با توجه به فرهنگ اسلامی و تاریخی مردم ایران، تحول های مهم ناظر به مسائل دینی و فرهنگی شکل می گیرد[6] که انقلاب اسلامی نیز از آن مستثنی نبوده است و بخش زیادی از خواسته های مردم، ناظر به مسائل دینی و مکتبی بوده است؛ امروزه نیز با واکاوی دستاوردهای انقلاب اسلامی مشاهده می شود که بخش قابل ملاحظه ای از انتظارات مردم تحقق یاقته است.
انقلاب ایران ریشه های عمیق ملی و بین المللی پیچیده دارد و عوامل متعدد داخلی و خارجی نیز بر آن بی تاثیر نبوده است که واکاوی هر یک از این مولفه ها، به تببین بیش از پیش انقلاب اسلامی کمک می کند.
پی نوشت ها:
[1] محمدی، منوچهر(1390). انقلاب اسلامی در بوتۀ آزمون: جنگ نرم بیستساله و فتنۀ 88، تهران، مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر، ص25-26.
[2] مصباح یزدی، محمدتقی(1388). انقلاب اسلامی جهشی در تحولات سیاسی تاریخ، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ص19.
[3] محمد تقی مصباح و قاسم شبان‌نیا، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) (قم: : موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، انتشارات، ۱۳۸۶)، ص23.
[4] ناصر کاتوزیان، گذری بر انقلاب ایران: مجموعه مقالات ([بی‌جا: بی‌نا]، ۱۳۶۰)، ص3.
[5] محمدرحیم عیوضی و محمدجواد هراتی، درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران، دانشگاه معارف اسلامی و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ویراست 2 (قم: ، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها ، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰)، ص121.
[6] مصطفی ملکوتیان، بازخوانی علل وقوع انقلاب اسلامی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. (تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۶)، ص245.