مبانی، لوازم و مقدمات تحلیل سیاسی(بخش دوم)
1-توجه به آرمان های اصولی و آزاداندیشی
یکی از موانع و چالش های جدّی که افراد را در تشخیص مسأله و تحلیل مسائل سیاسی با مشکل اساسی مواجه می کند، فاصله گرفتن از اصول و آرمان های اساسی و گرفتار شدن در قید و بند های حزبی و جناحی است. یک تحلیل گر آرمان گرا و اصولی قبل از نگریستن به خواست های حزبی و گروهی، خطوط اساسی را برای خود تعریف و ترسیم کرده است که ریشه در ایدئولوژی و جهان بینی اسلامی دارد، رویکردی که موجب می شود پیش از افراط و تفریط و گرایش به چپ و راست آزاد اندیشی و اعتدال را در پیش رو بگیرد: «الْیَمِینُ وَ الشِّمَالُ مَضَلَّةٌ وَ الطَّرِیقُ الْوُسْطَى هِیَ الْجَادَّةُ عَلَیْهَا بَاقِی الْکِتَابِ وَ آثَارُ النُّبُوَّة؛[1] راست و چپ گمراهى است، و راه میانه جاده اصلى است، کتاب ماندگار الهى و آثار نبوت بر این راه است». مقام معظم رهبری در بیانی روشنگرانه در خصوص آزاد اندیشی بیان می دارد: «من اعتقاد راسخ دارم به آزاداندیشی؛ منتها آزاداندیشی غیر از ولنگاری است، غیر از اجازه دادن به دشمن است که از دالان آزاداندیشی و آزادعملی بخواهد ضربه بزند».[2]2-نترسیدن، و شجاعت در فهم و درک مسأله
یکی از مقدمات بسیار مهم در تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی نترسیدن و شجاع بودن است، ترس موجب می شود قدرت تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی در افراد ضعیف شود و به طور غیر واقع بینانه تصمیم گیری و ارزیابی صورت گیرد، شجاع بودن در تحلیل مسائل آن قدر اهمیت دارد که در منابع روایی به ما سفارش شده است که با افراد ترسو مشورت نکنید،[3] این مطلب گویای این است که این افراد تحلیل درستی از مسائل ندارند و رأی و نظر آنها فاقد اعتبار است. مقام معظم رهبری در لزوم برخورداری از شجاعت و پرهیز از ترس بیان می دارد:«ما نه فقط در عمل احتیاج به شجاعت داریم، در فهم هم احتیاج به شجاعت داریم. در فهم فقیهانه، احتیاج به شجاعت هست؛ اگر شجاعت نبود، حتی در فهم هم خلل به وجود خواهد آمد. درک روشن از کُبریات و صُغریات؛ گاهی انسان کُبریات را درست می فهمد، در صُغریات اشتباه می کند. این درک صحیح از مبانی دین و از موضوعات دینی و از موضوعات خارجیِ منطبق با آن مفاهیم کلی و عمومی یعنی کُبریات و صُغریات احتیاج دارد به اینکه ما شجاعت داشته باشیم، ترس نداشته باشیم؛ والّا ترس از مالمان، ترس از جانمان، ترس از آبرویمان، انفعال در مقابل دشمن، ترس از جوّ، ترس از فضا؛ اگر این حرف را بزنیم، علیه ما خواهند بود؛ اگر این حرف را بزنیم، فلان لکه را به ما خواهند چسباند؛ این ترس ها فهم انسان را هم مختل می کند. گاهی انسان به خاطر این ترس ها، به خاطر این ملاحظات، صورتِ مسئله را درست نمی فهمد؛ نمی تواند مسئله را درست درک بکند و حل بکند؛ موجب اشتباه خواهد شد. لذا «وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ کَفى بِاللَّهِ حَسیبا؛[4] و از هیچ کس جز خدا بیم نداشتند؛ و همین بس که خداوند حسابگر (و پاداشدهنده اعمال آنها) است!» خیلی مهم است».[5]
برخی افراد با نوع تحلیل، سخنرانی، مقاله و یاداشت نویسی خود، زمینه التهاب اجتماعی را فراهم می کنند، التهاب اجتماعی که می تواند جامعه اسلامی را در خطر تفرقه، قبیله گرایی و فتنه سیاسی و اجتماعی گرفتار نماید.
3-پرهیز از خطوط قرمز و بحران آفرین
یکی دیگر از مقدمات و لوازم تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی توجه داشتن به خطوط قرمز و رعایت کردن حدود آنها است. کسانی که بدون توجه به خطوط قرمز وارد در تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی می شوند در مرز بین تشخیص حق و باطل قرار خواهند داشت به طوری که بعید نیست روزی نظریه پردازی خود را مطابق با جریان انحرافی مشاهده کنند.
قانون مداری و دوری از هنجار شکنی
هر گونه تحلیل و بررسی که منجر به هنجار شکنی و قانون گریزی باشد، تبعات جبران ناپذیر سیاسی و اجتماعی را برای جامعه به بار خواهد آورد، قانون مداری باید رکن و اساس نظریه پرداری قرار گیرد، چرا که نظام اجتماعی و امنیت جامعه اسلامی به این موضوع وابسته است. هر گونه تحلیل سیاسی که خارج از موازین دینی و مخالف قانون اساسی و همچنین مصلحت نظام اسلامی باشد، بی شباهت به توطئه چینی نیست.موضع گیری های دشمن شاد کن
برای وارد شدن در تحلیل سیاسی اصولی و مورد تأیید آرمان های انقلاب اسلامی باید توجه داشت که داده ها و مقدمات تحلیل و نتیجه گیری به گونه ای نباشد که زمینه تضعیف و تخریب نظام را به دنبال داشته و موجبات خوشحالی دشمنان قسم خورده این نظام اسلامی را فراهم نماید، در برخی از فتنه های بسیار خطرناک سال های اخیر همچون فتنه جنبش سبز در سال 88 شاهد بودیم برخی افراد موضع گیری هایی را اتخاذ کردند، که موجبات خوشحالی، رضایت و حمایت جبهه استکباری را به دنبال داشت، مقام معظم رهبری در این خصوص این چنین روشنگری می فرمایند: «آن کسی که برای انقلاب، برای امام، برای اسلام کار می کند، بمجردی که ببیند حرف او، حرکت او موجب شده است که یک جهت گیری هایی علیه این اصول به وجود بیاید، فوراً متنبه می شود. چرا متنبه نمی شوند؟ وقتی شنفتند که از اصلی ترین شعار جمهوری اسلامی - «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» - اسلامش حذف می شود، باید به خود بیایند؛ باید بفهمند که دارند راه را غلط می روند، اشتباه می کنند؛ باید تبری کنند».[6]موضع گیری خلاف وحدت و یکپارچگی نظام
یکی از خطوط قرمز و امنیتی که تحلیل گران سیاسی و اجتماعی باید در خصوص آن توجه جدّی داشته باشند، اتحاد ملّی و یکپارچگی نظام اسلامی است، برخی افراد با نوع تحلیل، سخنرانی، مقاله و یاداشت نویسی خود، زمینه التهاب اجتماعی را فراهم می کنند، التهاب اجتماعی که می تواند جامعه اسلامی را در خطر تفرقه، قبیله گرایی و فتنه سیاسی و اجتماعی گرفتار نماید. هر انسان عاقل و منصفی به خوبی می داند هر گونه سستی و تزلزل در اتحّاد عمومی زمینه فروپاشی آن جامعه و طمع جامعه استکباری را به دنبال دارد. «وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ؛[7] و (فرمان) خدا و پیامبرش را اطاعت نمایید! و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید، و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است».پی نوشت ها:
[1]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص58.
[2]. بیانات رهبری در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت ۱۳۹۵/۰۶/۰۳
[3]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص430 .«وَ لَا تُدْخِلَنَّ فِی مَشُورَتِکَ بَخِیلًا یَعْدِلُ بِکَ عَنِ الْفَضْلِ وَ یَعِدُکَ الْفَقْرَ وَ لَا جَبَاناً یُضْعِفُکَ عَنِ الْأُمُور؛...بخیل را در مشورت کردن دخالت نده، که تو را از نیکوکارى باز مى دارد، و از تنگدستى مى ترساند. ترسو را در مشورت کردن دخالت نده، که در انجام کارها روحیّه تو را سست مى کند...»
[4]. سوره احزاب، آیه 39.
[5].بیانات رهبری در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری - 1388/07/02
[6]. بیانات رهبری در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون ۱۳۸۸/۰۹/۲۲.
[7]. سوره انفال، آیه 46.