شبکه های اجتماعی و حوزه فرهنگی ایران
بی تردید همگان به یاد دارند که بزرگ ترین و فراگیرترین شبکه اجتماعی جهانی، فیس بوک Facebook بود که در سال 2004 راه اندازی و به سرعت وارد ایران شد. این شبکه اجتماعی در کمتر زمانی توانست تعداد زیادی از ایرانیان را به خود جلب کند. البته این روند در مورد دیگر ابزار مربوط به فضای مجازی نیز کاملا صدق می کند چرا که بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی مدیریان انواع پیام رسان، ایرانیان همواره یکی از بیشترین کاربران این قبیل فضاها محسوب می شوند.متاسفانه در کشور ما به دلایل مختلفی از جمله ضعف در حوزه فرهنگی، افراد به سرعت جذب تکنولوژی های نوین شده و نه تنها استفاده صحیح و بهینه ای از آنها ندارند بلکه گاها، خواسته و ناخواسته به سوء استفاده نیز می پردازند. به طور مثال در بدو ورود فیس بود به ایران و رواج آن، بسیاری جوانان با ثبت نام در این شبکه اجتماعی پا به دنیایی از اشتراک گذاری های تصویری گذاشتند که تا آن زمان غیر قابل تصور بود. اما این شبکه در زمانی کوتاه به فضایی برای افراد نقاب دار تبدیل شد.متاسفانه امروزه اینستاگرام به جولان گاهی برای افرادی تبدیل شده است که تنها هدف آنها دیده شدن و بزرگنمایی کاذب شخصیتی خود است و در این راستا از هیچ کاری فروگذار نمی کنند.افراد نقاب دار آن دسته از کاربران بودند که با ساختن هویت جعلی برای خود در این فضا، به فریب افرادی مشخص به ویژه بانوان می پرداختند و با ایجاد رابطه دوستی، پس از مدتی به اخاذی از آنها می پرداختند که طی سال های گذشته پرونده های قضایی بسیاری با این مضمون به دادگاه ها ارسال شد که نشان دهنده عدم تطابق این قبیل ابزار و تکنولوژی مجازی با فرهنگ ایرانی دارد.
اما آنچه که مهم است ورود مستمر و پی در پی دیگر شبکه ها و اپلیکیشن های نوین جهانی در ادامه فراگیر شدن گوشی های هوشمند به کشور است. با رواج این دسته از گوشی ها در جامعه ما، فعالیت پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی وارد فاز جدیدی شدند و به یک باره شاهد رشد فورانی آنها بودیم.
فیس بوک که تنها محدود به کامپیوترهای خانگی و لپ تاپ ها بود، در 6 اکتبر سال 2010 شبکه اجتماعی اینستاگرام Instagram را راه اندازی کرد که در گوشی های هوشمند قابل استفاده است و سهولت و همراهی آن بر جذب کاربران جهانی افزود که ایران نیز از آن مستثنی نبود، تاجایی که بر اساس آماری که سال گذشته از سوی یک محقق انگلیسی به نام «تری سنفت» منتشر شد، قریب به 30 درصد کاربران اینستاگرام را ایرانی ها تشکیل می دهند.
مشکلات خاص اینستاگرامی در ایران
باید توجه داشت که متاسفانه امروزه اینستاگرام به جولان گاهی برای افرادی تبدیل شده است که تنها هدف آنها دیده شدن و بزرگنمایی کاذب شخصیتی خود است و در این راستا از هیچ کاری فروگذار نمی کنند. آنها در این مسیر به جعل هویت، دروغ پراکنی، حجاب زدایی، اشاعه سبک زندگی لوکس و لاکچری، تجردگرایی، دوستی های خارج از چهارچوب و... می پردازند. در همین راستا بود که شاخ های مجازی ظهور کردند و الگوهایی نامتعارف در جامعه کنونی تبدیل شدند.از این ماجرا هم که بگذریم، باید اشاره ای به واینرها داشته باشیم. افرادی نوظهور که شاخصه موفقیت‌شان در فضای مجازی تعداد بالای دنبال کنندگان یا فالوئرها است. در واقع هرچه تعداد این دنبال کنندگان بیشتر باشد، نشان از موفقیت و میزان معروفیت این افراد دارد. در این راستا هستند افرادی که برای افزایش تعداد دنبال کنندگان خود، دست به هر کاری می زنند، چرا که این مسیر به کسب درآمدهای چشم گیری از این فضا منتهی می شود. یک دسته از این افراد را واینرها Vayner تشکیل می دهند.
واینر به کمدین هایی گفته می شود که به ساخت و انتشار ویدئوهایی با مضمون سرگرمی و فان می پردازند. از آن جایی که حرفه واینر بودن نیازمند تخصص و تحصیلات خاصی نیست، رشد قارچ گونه افراد در این شغل مجازی را شاهد هستیم. اغلب کلیپ های تولیدی واینرها فاقد محتوای ارزشمند و مغایر با هنجارهای اجتماعی است چرا که ارزش های جامعه، عُرف اجتماعی و اصول اولیه فرهنگی چهارچوب ها و خط قرمزهای خاصی دارد که از نظر واینرها، موانع بزرگی در مسیر شغل و حرفه‌شان محسوب می شود.
در واقع، پایه و اساس کلیپ های ساخته شده از سوی واینرها بر خنداندن مخاطب به هر نحوی به ویژه تابو شکنی استوار است. واینرها که تنها به کسب درآمد فکر می کنند، با عبور از خط قرمزها در اکثر کلیپ های خود از بانوان استفاده کرده و حتی در مواردی مشاهده شده است که با تحقیر و توهین به بانوان سعی بر جذب حداکثری دنبال کنندگان دارند. آنها در ویدئوهای خود به ترویج ضد فرهنگ ها و اشاعه سبک زندگی لاکچری و غربی می پردازند. علاوه بر این موضوع، واینرها با افزایش تعداد دنبال کنندگان خود، بسیاری از شرکت ها و تولیدکنندگان انواع کالا و خدمات را وسوسه کرده اند تا تبلیغات خود را به آنها سپرده و کسب درآمدی غیر قابل تصور را رقم زنند.
شبیخون فرهنگی با واینرها
شبیخون فرهنگی که طی 2 دهه اخیر به وضعیت بحرانی در جامعه ما رسیده است، امروز وارد مرحله جدید و حادی شده است. گسترش فزاینده برنامه های ویژه گوشی های هوشمند از قبیل اینستاگرام، تلگرام و واتس اپ اجازه موج سواری فرهنگ غربی بر فرهنگ اصیل ایرانی را صادر کرده و افراد سودجو از این فضا حداکثر سوء استفاده و بهره مالی را برده و می برند. آنها با توهین به فرهنگ ایرانی و عبور از خط قرمزها، در راستا و با توجیه خنده، نظر بسیاری از مخاطبان در این فضا را به خود جلب کرده و تاثیرات بسیار عمیق و گسترده ای بر افکار و اعتقادات جوانان می گذارند.امروزه با توجه به شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی، از هر فردی با هر سطح تحصیلات و تخصص، سخن از این قبیل کلیپ ها می شنویم که خود بر دنبال کنندگان آنها می‌افزاید و تعداد نفرات بیشتری را دچار تهاجم فرهنگی و گرایش به سبک زندگی غربی می کند و بی شک اگر مسئولان فرهنگی تدابیری را برای جلوگیری از انتشار این قبیل محتوا اتخاذ نکنند، به زودی شاهد متزلزل شدن پایه های اصلی فرهنگ در جامعه خواهیم بود که مسیر جولان دهی فرهنگ غربی را باز می کند.
پی‌نوشت:
1- شبیخون فرهنگی شما را هدف گرفته است!، پایگاه اطلاع رسانی حوزه2- مانکن ها در اینستاگرام به مثابه رخنه فرهنگی، افکارنیوز
3- فرق واینر و شاخ مجازی، پارس نیوز
4- واینر اینستاگرام کیست؟، پایگاه خبری رسانه امین
5- دلیل مشهور شدن در اینستاگرام، تالاب