بدون شک این پیروزی مرهون مجاهدت‌های بسیار انسانهای پاک و آزاده‌ای بوده است که در راه اعتلای ارزشهای اسلامی و تحقق آن در جامعه تلاش کرده‌اند.
در این میان یکی از نکات مهم و اساسی در تداوم و ادامه‌ی این مسیر انقلابی، انتقال ارزشهای انقلاب و درونی کردن مبانی دینی آن در نسل امروز و نسلهای آتی است. موضوعی که اگر به آن بی‌توجهی شود می‌تواند سبب تغییر مسیر انقلاب اسلامی شود.
در این نوشتار برآنیم تا به اهمیت این موضوع بپردازیم:
فرهنگ و ارزش به چه معناست؟
قوام یک جامعه و زندگی اجتماعی به قوام فرهنگ آن جامعه بستگی دارد. همه‌ی اعضای جامعه در مناسبات اجتماعی خود، با تمام تنوع شخصیتی که دارا هستند، در سایه فرهنگ به تعامل با یکدیگر می‌پردازند. پس در تعریف این واژه می‌توان گفت که فرهنگ عبارت است از: «باورها، ارزشها، الگوها و شیوه‌های رفتاری ویژه برخاسته از باورها و ارزشها.»[1]به عقیده‌ی فیلسوفان اجتماعی، قوام فرهنگ در ارزش است و در تعریف آن نیز گفته‌اند: «ارزش عبارت از اندیشه‌ها و تصورات است از آنچه یک فرهنگ خاص به آنها به عنوان خوب یا بد، متمایل یا غیر متمایل است.»[2]
با توجه به این تعریف‌ها، می‌توان گفت که انقلاب ما، یک انقلاب فرهنگی بود و به تعبیر شهید مظلوم، دکتر بهشتی (ره)، انقلاب ما انقلاب ارزشها بود. انقلابی که رنگ و بوی مادی باورها و ارزشها را تغییر داد و آنها را رنگ و بوی الهی بخشید. چرا که به اعتقاد تمام جامعه‌شناسان اسلامی، جامعه‌ای می‌تواند سعادت آدمی را تضمین کند که ارزشهایش مبتنی بر ارزشهای دینی و اسلامی باشد. از همین روی شناخت ارزشهای انقلاب و انتقال آن به نسل جدید وظیفه‌ای واجب و حیاتی است.
تفاوت نسل جدید با باقی نسل‌ها در چیست؟
انتقال ارزشها و ضرورت آن سخن امروز نیست. بلکه این موضوع در تمام طول تاریخ همواره مورد بحث بوده و سینه به سینه تا به امروز رسیده است. اما در این میان برخی مسایل می‌تواند مانع تحقق این مساله شود که یکی از آنها شکاف بین نسلی است.مفهوم شکاف نسلی به چگونگی تداوم فرهنگ یک جامعه از نسلی به نسل دیگر مربوط می‌شود. اگر در فرآیند اجتماعی کردن کودکان، نوجوانان و جوانان، فرهنگ یک جامعه تا حد مطلوبی از نسلی به نسل دیگر منتقل شود و باز تولید فرهنگی به نحو احسن انجام پذیرد، میزان اشتراک فرهنگی بین دو نسل بسیار بالا می‌رود و اختلاف فاحشی بین دو نسل به وجود نمی‌آید.[3]
در جامعه‌ی ما نسل اول انقلاب، سختی‌ها و فراز و نشیب‌های فراوانی را پشت سر گذاشت تا آنکه توانست بر ظلم و سیاهی حاکم بر جامعه غلبه کرده و ارزشهای اسلامی را در قالب حکومتی دینی متبلور سازد. نسل دوم نیز در دامان همین نسل انقلابی پرورش یافته و در جهت تداوم و استمرار دستاوردهای انقلاب اسلامی، سهیم شد و با آرمان‌های الهی، هشت سال در جبهه‌های نبرد ایستادگی کرد و حماسه دفاع مقدس را به تصویر کشید. اما نسل سوم که در دوران آرامش و ثبات نهاد انقلاب متولد شد، با یک سلسله خواسته‌هایی روبروست که بی‌توجهی و پاسخگو نبودن به این خواسته‌ها می‌تواند زمینه‌ی بی‌هویتی آنان را فراهم نماید. آسیبی که اگر در جامعه پدید آید، کشور را از اهداف انقلابی خود دور می‌سازد. زیرا ما انقلاب کردیم تا هویت از دست رفته‌مان را باز گردانیم و جز زیر سایه‌ی فرامین الهی، از هیچ ابرقدرتی تبعیت ننماییم.
افول نسبی ارزشهای انقلاب در نسل جدید و کم‌رنگ شدن فضایل دینی در میان آنها، موضوعی است که نمی‌توان آن را از دیده پنهان داشت. دگرگونی‌های آموزشی، اجتماعی، سیاسی و شتاب آنها پس از انقلاب موجب متفاوت بودن تجارب نسل جدید با نسلهای قبل از خود شده است.
این روزها، تهاجم فرهنگی با انواع ابزارها و نقشه‌ها، نسل جوان جامعه را مورد هدف قرار داده است و طوفان امواج ماهواره‌ای و اینترنتی و ترویج شبهات، تجمل‌گرایی و اباحه‌گری از همه طرف او را در بر گرفته است. اگر جوان امروز از روحیه‌ی قوی و جسور برخوردار نباشد و با ارزشهای انقلاب آشنایی نداشته باشد، نمی‌تواند در برابر تهاجم دشمن به دفاع از خود و هویت خود بپردازد و این خود منجر به کم‌رنگ شدن و از بین رفتن ارزشهای انقلابی می‌شود. زیرا ملتی که از موجودیت خود دفاع نکند به زودی از بین خواهد رفت.
اهمیت انتقال ارزشهای انقلاب اسلامی از نظر امام راحل (ره)
از آنجایی که جوانان امروز عهده‌ار مسئولیت‌های آینده‌ی این مرز وبوم هستند، پس هرگونه سرمایه‌گذاری در جهت ارتقای بینش و دانش آنها، درواقع سرمایه‌گذاری در جهت ارتقای جامعه است.امام خمینی (ره) در بیانات خود، همواره به اهمیت این موضوع و انتقال ارزشهای انقلاب به نسلهای آینده تاکید می‌ورزیدند و لزوم انقلابی بار آوردن نسلهای آینده را یادآور می‌شدند.
ایشان در یکی از سخنرانی‌های خود می‌فرمایند: «ما نباید قناعت به این بکنیم که در عصر خودمان جمهوری اسلامی محقق شده است. ما برای عصرهای بعد باید حالا فکر بکنیم. یعنی ما همانطوری که خودمان مقاصدی داریم و روی آن مقاصد این نهضت را کردیم، اعقاب ما هم همان مقاصد را دارند و آنها هم احتیاج دارند به اینکه اجتماع داشته باشند، بینش داشته باشند که بتوانند این چیزی را که شماها بدست آوردید آنها نگهداری کنند و آن قضیه تربیت و تعلیم است که تربیت و تعلیم باید طوری باشد که مسیرش مسیر همین نهضت باشد و دنباله همین مسائلی که درست کردید باشد.»[4]
بنیانگذار انقلاب اسلامی به مسئولین و دولتمردان انقلاب جهت تداوم نسل انقلاب هشدار داده و می‌فرماید: «خدمتگزار باشید به این ملتی که آن دست‌های خیانتکار را قطع کرد و این امانت را به شما سپرد. شما الان امانت بزرگی از دست این ملت تحویل گرفتید و مقتضای امانتداری این است که آن را به طور شایسته حفظ کنید و به طور شایسته به نسل آینده و دولت‌های آینده تحویل بدهید و مادامی که اینطور باشید ملت پشت شماست و مادامی که ملت همراه شما باشد هیچ آسیبی به شما نمی‌رسد.»[5]
پی‌نوشت:
[1]. تهاجم فرهنگی، محمد تقی مصباح یزدی، ص102 -104
[2]. انقلاب، مطبوعات و ارزشها، مهدی محسنیان راد، ص4
[3]. مقاله‌ی شکاف نسلی موجود در ایران و اثر تحصیلات بر آن، محمد حسین پناهی، فصلنامه علوم اجتماعی، ش27
[4]. صحیفه امام، سید روح الله موسوی خمینی، ج8، ص362
[5]. همان، ج8، ص78-79