در مرحله شکل گیری، افراد دور هم جمع می شوند و به شدت نسبت به یکدیگر دقیق هستند و همدیگر را بررسی می کنند. برای اینکه گروهی بتواند با یکدیگر کار کنند می بایست قواعدی در آن حکم فرما و اعضا گروه نیز به آن پایبند باشند. در یک گروه معتقدند اشخاص برای پست و قدرت رقابت می کنند. در طول این مرحله جنگ قدرت شروع می شود واین با انتقاد، گول زدن، اظهارات مستقیم یا زیرکانه همراه است و در نهایت گروههای متحد تشکیل می شوند.
هر زمان که عضویت گروه تغییر پیدا می کند، گروه به این مرحله باز می گردد. اگر گروه پای خود را از این مرحله فراتر نگذارد نه تنها پیشرفت نمی کند بلکه اعضای خود را فراری می دهد. به عنوان معلم و کارمند باید از پویایی گروه آگاه باشیم و در طی این مرحله به دقت با استفاده از فعالیت های گروهی سازنده و توسعه ضوابط اساسی حرکت‌ها را کنترل کنیم، تا باعث کاهش رفتارهای ناخوشایند و خودخواهانه در گروه شویم. وقتی وظایف مشخص شد تمامی گروه باید بپذیرند که در حال انجام یک کار گروهی هستند و نتیجه آن هر چه باشد مربوط به تمامی گروه است و حرکت به سمت فعالیت جدید و در صورت امکان گروه جدید، ضروری است. اعضای گروه از روند تصدیق و تقدیر از فعالیتهای اعضای گروه و نیل به اهداف مخصوص سود می برند. دیدگاه ضروری این است که آنها به یکدیگر، تبریک می گویند و از راهی که در آن حرکت کرده اند و به این نتیجه مهم دست یافته اند تقدیر می کنند. دیگری بررسی نقاط ضعف و نقاط قوت گروه در عملکرد و روابط بین شخص است این به گروه شانس بررسی و برطرف کردن ضعف های خود را می دهد. سؤال شامل موارد ذیل می باشند:
- چه کاری را بهتر انجام دادیم؟
- چگونه می توانستیم بهتر کار کنیم؟
- نقاط مثبت کار این گروه چه بود؟
- کدام کیفیت گروه بیشتر به آن سود رساند؟
- کار گروه با چه موانعی روبه رو شد؟
- بهترین راه برای اینکه کار گروه را با موفقیت به پایان برسانیم، چیست؟
تیم‌های موفق به ترتیب مراحل را طی می کنند، اگر نقطه ضعفی وجود داشته باشد، موجب کاهش تأثیر گروه و کیفیت ارتباط بین اعضای گروه خواهد بود، گروههای غیر مؤثر تمایلی به فراتر رفتن از مرحله دوم ندارند.
گروههای معتقد به ارزش‌های کار مشارکتی، اهمیت احترام به یکدیگر، داشتن احساس دلسوزی به یکدیگر، داشتن عقاید یکسان، ارتقاء سطح همکاری و ارزش های دموکراتیک را آموزش می دهند. برای مثال تکنیک‌ها و استراتژی ها این موارد را در برمی گیرند: کار مشترک بر روی وظایفی که با هم قسمت کرده اند، همکاری برای ایجاد نمایش یا گرفتن نقش، نظارت بر مشکل همگانی، حل مشکل در گروه، بهره گیری از برش کار برای استفاده از ابتکارات گروهی، ایجاد تمریناتی برای به وجود آوردن اطمینان و اعتماد به نفس در اعضای گروه، ایجاد جلسات مباحثه بین گروه دوستان برای بحث بر روی مشکلات پیچیده، بحث و گفت وگوی کلاسی بر روی مسائل و مشکلات مشترک در گروه مثل رفتار مقتدارنه. این روش‌ها اگر به طور مداوم و برای تمامی گروههای سنی به کار گرفته شوند، اثرات مستقیمی بر احساسات و عواطف حاکم بر مدرسه دارند.
مطالعات بیشتر بر روی کلاس‌های درس راه کارهای مثبت و مفیدی برای کارهای گروهی ارائه می دهد که می تواند همکاری گروهی را مؤثرتر کند و رفتار اجتماعی را در مدرسه پرورش دهد. تحقیقاتی که بر روی شرکت کنندگان با تجربه در همکاری های گروهی متمرکز است، نشان می دهد که کودکان در حد وسیعی از لحاظ قوه ادراک و ظرفیت بیان و درک مذاکرات در گروه با هم تفاوت دارند. برخی از دانش آموزان در کارهای گروهی بسیار کارآمد عمل می کنند و در زمینه نقشی که بر عهده می گیرند بسیار احساس مسئولیت می کنند. آنها لذت می برند از این که در یک کار گروهی برای حل ناسازگاری ها همکاری دارند و فرصتی در اختیارشان قرار داده شده است تا بتوانند در رابطه با کار گروهی و راه کارهای حل مسائل و مشکلات، آموزش ببینند و مفید باشند. در مقابل گروهی دیگر از دانش آموزان هم هستند که درباره ارزش همکاری در کار گروهی و نتیجه آن بدبین هستند و از این که در این گروهها همکاری کنند احساس ناراحتی می کنند و نگران هستند از اینکه مبادا اشتباه یک نفر و یا عملکرد ضعیف آنها باعث خرابی کار گروه شود. وقتی نظرشان را بپرسید، معمولا غرولند می کنند و میگویند که این کارها اتلاف وقت است و معتقدند زمان بین دروس و کلاس‌های درس را به جای مشورت در کارهای گروهی بهتر است با استراحت پر کنند.
البته این گروه که رفتار خصومت آمیزی در مقابل کارهای گروهی از خود بروز می دهند درصد کمی از دانش آموزان را تشکیل می دهند. از این گروه بیشتر پسرها مخالف کار گروهی هستند ولی دخترها و پسرهایی هم هستند که بسیار مقتدرانه در گروه عمل می کنند. گروهی هم همان دانش آموزانی هستند که گر چه کار گروهی را دوست ندارند ولی ترجیح میدهند که با دوستانشان کار کنند. کودکانی با این خصوصیات رفتاری بیشتر دوست دارند تبعیض قائل شوند و به طور معمول اهل پیش داوری هستند، آنها با کودکانی که احتیاجات ویژه ای دارند دلسوزانه رفتار نمی کنند و نسبت به کودکان آسیب پذیر، بیگذشت هستند. در این قبیل کار گروهی معمولا پسرها دوست ندارند با دختران همکاری کنند و ارزش‌های همکاری، مشارکت، حمایت از دیگران و نقش تأثیرات مثبت بر روی فعل و انفعالات اعضای گروه برای این کودکان جذابیتی ندارند، پس چنانچه عضو گروه باشند رفتار غیر مشارکتی آنها مشکلاتی را برای گروه به دنبال خواهد آورد.
منبع: مشاوره و حمایت از کودکان در برابر ناملایمات، سونیا شارپ و هلن کاوی، ترجمه: دکتر سوسن آقاجانبگلو، صص136-133، نشر ورجاوند، تهران، چاپ دهم، 1391