تأثیر رنگها در طراحی داخلی فضاهای آموزشی
رنگ ها می توانند خلق و خوی فرد را تغییر دهند، عصبانیت را تحریک کنند، احساس خوشبختی را برانگیزند و یا احساس بی تفاوتی و غم و اندوه را به ذهن متبادر سازند. با این وجود، اکثر مردم وقت زیادی را صرف فکر کردن در مورد اثرات رنگ در خانه یا محل کار و تحصیل خود نمی کنند.(1)اما روانشناسی رنگ چیست و چرا برای طراحی داخلی اهمیت دارد؟ ویکی پدیا روانشناسی رنگ را «مطالعه رنگها به عنوان عامل تعیین کننده رفتار انسان» توصیف می کند. (1) در این نوشتار قصد داریم به طور ویژه به مبحث روانشناسی رنگها و تاثیر آن بر طراحی داخلی فضاهای آموزشی بپردازیم.
در کشور ما تا چه حد به بهینه سازی محیط‌های آموزشی توجه شده است؟
در نگاهی مقایسه‌ای از گذشته تا حال متوجه تغییرات زیادی در ساختار فیزیکی فضاهای آموزشی کشورمان می شویم، از نوع چینش کلاس‌های درس گرفته تا رنگ ها. با گذشت زمان و پا درمیانی روان شناسی در مباحث آموزشی، این باور برای متصدیان امر آموزش ایجاد شد که کیفیت فعالیت‌های آموزشی علاوه بر مباحث تدریسی و نحوه آموزش، تحت تاثیر عوامل فیزیکی، معماری، استانداردهای زیبایی شناسی و... است. (2)اما رنگها در این میان چه نقشی دارند؟
رنگها عواملی زنده و پویا برای ایجاد احساسات مثبت یا منفی در افراد هستند. طبق نظر روانشناسان، رنگها عناصر معجزه آسایی هستند که می توانند باعث ایجاد شادی و طراوت یا بالعکس باعث ایجاد افسردگی، کسالت و خستگی در انسان‌ها شوند. بنابراین لازم می نماید که در یک محیط آموزشی علاوه بر کیفیت تدریس ها، اهداف تدریس، سیاست‌های آموزشی و... به عوامل فیزیکیِ محیط، نظیر معماری و رنگها نیز توجه شود. (2)نتایج یک پژوهش
برای بررسی تاثیر رنگها در محیط‌های آموزشی، پژوهشی انجام شده است که ممکن است نتایج آن برای شما جالب باشد. در این پژوهش 6 ساختمان جداگانه از یک دانشگاه مورد بررسی قرار گرفته است. هر 6 ساختمان از نظر ویژگی‌های معماری یکسان هستند و تنها تفاوتی که با هم دارند در رنگ آمیزی داخلی آن‌ها است. این رنگها عبارتند از بنفش ، آبی ، سبز ، زرد ، نارنجی و قرمز. (3)چهارصد و چهل و سه دانشجو که به طور متوسط در مدت 13.33 ماه در این شش ساختمان حضور یافته بودند، در این مطالعه شرکت کردند تا از تاثیر رنگها بر خلق و خو و میزان یادگیریشان بگویند. (3) نتیجه به دست آمده این بود که اغلب شرکت کنندگان در ابتدا فضای داخلی آبی و پس از آن سبز، بنفش، نارنجی، زرد و قرمز را ترجیح می دادند. (3)
بنابراین مشخص شد که اغلب دانشجویان ترجیح می دادند که در محیطی با رنگ آبی، زمان خود را بگذرانند و مورد آموزش قرار بگیرند. در مقابل کمترین تعداد آن‌ها ترجیح می دادند در محیط با رنگ قرمز قرار بگیرند. این موضوع نشان دهنده این است که اغلب افراد در حین آموزش، محیط با رنگ سبک‌تر را ترجیح می دهند. همچنین در طی این مطالعه مشخص شد که اغلب شرکت کنندگان متمایل هستند که سقف اتاق به رنگ سفید باشد، تا فضای بازتری را ایجاد نماید. (3)
چرا از رنگها در محیط‌های آموزشی استفاده می‌شود؟
هنگامی که عامل رنگ در محیطی اعمال می‌شود، این یعنی می خواهیم از جنبه زیبایی شناسی رنگ استفاده کنیم. بر اساس علم روانشناسی رنگ، قدرت رنگ به اندازه‌ای است که می تواند سایر عوامل محیطی را نیز تحت الشعاع خود قرار دهد. از این رو است که سیاست گذاران آموزشی طی سال‌های اخیر در محیط‌های آموزشی، رو به استفاده از رنگها آورده اند.چراکه وقتی الگوی رنگی در یک محیط آموزشی، به خوبی اجرا شود می تواند جذب اطلاعات را بهبود بخشد و روند تفکر را تسهیل نماید.(4) البته صرف آموزشی بودن فضا، نمی تواند عامل خوبی برای اعمال رنگها در آن باشد، بلکه سن افراد تحت آموزش نیز در این موضوع اهمیت دارد.(4)
طی مطالعات انجام شده، دانش آموزان پیش دبستانی و دبستان، به سمت رنگ‌های گرمتر نظیر قرمز، نارنجی و زرد تمایل دارند. این در حالی است که دانش آموزان دبیرستان و دوره متوسطه رنگ های خنک تری نظیر آبی، سبز و قهوه ای را ترجیح می دهند. چرا که این تُن های خنک تر نه تنها به تمرکز برای مطالعه و افزایش آرامش کمک می کند، بلکه سطح هورمون ها را نیز کاهش می دهد. (5)
چه رنگ هایی برای یادگیری چه مطالبی مناسب هستند؟
خانواده رنگ آبی با کمک به پایین آمدن ضربان قلب در کلاس‌های علوم و ریاضیات به خوبی کار می کنند. (4)خانواده رنگ‌های آبی مناسب برای کلاس‌های علوم و ریاضیات
رنگ‌های متعادل طبیعی یا به عبارتی رنگ هایی که در طبیعت بیشتر به چشم می خورند، برای فضای مشاوره، کتابخانه ها، کلاس‌های تاریخ و مطالعات اجتماعی بسیار عالی هستند. (4)رنگ‌های متعادل طبیعی مناسب برای فضای مشاوره، کتابخانه ها، کلاس‌های تاریخ و مطالعات اجتماعی
خانواده رنگ‌های زرد، فضای آرامی را برای کلاس‌های درسی که با زبان و سایر کارهای خلاقانه در ارتباط هستند نظیر هنرهای تجسمی، هنرهای آشپزی، نقاشی و ... عالی هستند. (4)خانواده رنگ‌های زرد مناسب برای کلاس زبان و کارهای خلاقانه
رنگ نارنجی و یا تُن هلویی برای آموزش های ورزشی، نمایشی و مراکز رسانه ای مناسب هستند. (4)جمع بندی
در محیط های آموزشی مدرن و امروزی، با توجه به نقشی که روانشناسی رنگ ها در بهبود کیفیت آموزش دارد، از این عامل تاثیر گذار بهره گرفته می شود. اگرچه رنگ ها این خاصیت را دارند که در هر جایی از آن‌ها بهره گرفته شود، ولی توجه به تاثیرات روانشناسی ای که هریک از رنگ ها دارند، می‌تواند در انتخاب هوشمندانه رنگ ها و در نتیجه در پیشبرد اهداف آموزشی، نظام های آموزشی را یاری رساند.طی مطالعات انجام شده هر طیفی از رنگها برای یک گروه سنی خاص مناسب هستند. از سوی دیگر، هر خانواده ای از رنگها برای یک هدف آموزشی خاص مناسب است. گروه‌های سنی پایین‌تر در مجاورت رنگ‌های گرم و گروه‌های سنی بالاتر در مجاورت رنگ‌های سبک و خنک، فعالیت ذهنی و میزان یادگیری بیشتری را تجربه می کنند.
به طور کل رنگ‌های اطراف ما، می توانند به صورت کاملا ناخودآگاه در پیشبرد احساسات مثبت و منفی ما تاثیر بسزایی داشته باشند. بنابراین لازم می نماید که در انتخاب رنگ‌های محیط اطرافمان هوشیار بوده و از تاثیراتی که رنگ‌های می توانند بر کنش‌ها و رفتار ما بگذارند، آگاه باشیم تا بتوانیم محیط مطلوب تری را برای زندگی، کار، تفریح و آموزش خود و اطرافیانمان فراهم آوریم.
پینوشتها
- www.theartcareerproject.com
- www.ijaud.srbiau.ac.ir
- www.ncbi.nlm.nih.gov
- www.colorobjects.com
- www.fohlio.com