پیامبر خدا (صلّی لله علیه و آله و سلّم) فرمودند:"لِلْمَرْاَهِ مَا بَیْنَ حَمْلِھَا اِلَی وَضْعِھَا اِلَی فِطَامِھَا مِنَ الْاَجْرِ کَالْمُرَابِطِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَاِنْ ھَلَکَتْ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ کَانَ لَھَا مِثْلُ مَنْزِلَهِ الشَّھِیدِ. زن از ابتدای بارداری تا وضع حملش و پس از آن تا از شیر گرفتن کودک، اجری به مانند رزمنده در راه خدا دارد و اگر در این دوران از دنیا برود منزلتی به مانند منزلت شهید دارد[1].

از بیانات پیامبر گرامی اسلام، محرز است جایگاه مادران در دین مبین اسلام و سیره نبوی بسیار والا بوده و از این رو است که می‌گویند بهشت زیر پای مادران است. جنین، از همان زمان انعقاد نطفه، موجودی است زنده و از شمار بندگان خدای متعال که دیگر بندگان، موظّف به حفظ شان و حقوق او هستند. با استناد به قرآن کریم، هر موجودی که زنده است و تسبیح حق تعالی می گوید، قابل احترام است[1]. چه بسا که فرزند انسان باشد و اشرف مخلوقات.

میدانیم که تمام حالات روحی و جسمی مادر و نیز محیط زندگی او بر کیفیت رشد کودک در تمام مراحل زندگی، موثر خواهد بود. بنابراین واضح است که تمام آنچه مادر در زندگی تجربه می‌کند، از پوشیدن تا خوردن و آشامیدن. از شنیده‌ها و گفته‌ها تا هر آنچه به چشم می‌بیند و نیز تمام کنش ها و واکنش های او بر فرزندش تاثیر می گذارد.

آیا این مهم نیاز به مراقبت ندارد؟ عوامل زیادی در رفتار مادران تاثیر می گذارد که وجود و یا عدم وجود هر کدام می‌تواند تاثیر مستقیم بر جنین داشته باشد. عواملی چون، جنگ، فقر، از دست دان یک عزیز یا حتی نگرانی از خود بارداری و تغییرات حاصل از آن در بدن. همگی می‌توانند مادر را در شرایط اضطراب قرار داده و ناخودآگاه جنین را نیز در این موقعیت درگیر کند.

شروع رابطه احساسی مادر و جنین

یکی از زیباترین لحظه‌های زندگی آنجاست که مادری صدای قلب فرزند خود را بشنود و تکان خوردن‌های اولیه او را حس کند. اما این پیوند زیبا مدتی قبل از اینکه جنین بتواند حرکت کند، شروع شده است.

کلیر فریارس ، یکی از پزشکان متخصص مامائی در موسسه خیریه Tommy's گفت است : طی مطالعات بالینی، دریافته ایم که یک کودک متولد نشده ممکن است در اوایل ۱۷ هفتگی در معرض استرس مادران قرار گیرد.

از طرفی دکتر سارکار یکی دیگر از متخصصین این علم در تائید این موضوع گفته است: تحقیقات بیشتری در مورد این که چگونه سطح بالای استرس در یک مادر بر نوزاد متولد نشده تاثیر می‌گذارد مورد نیاز است.

ما در حال توسعه این علم به عنوان رفتارشناسی مادر و جنین هستیم. تحقیقات ما نشان می‌دهد که جنین با تغذیه از خون مادر در معرض کورتیزول است.

محققان در آخرین مطالعه، به رهبری پروفسور گلاور در کالج امپریال کالج سلطنتی لندن و مشاوره پامپا سارکار از بیمارستان وکسهام پارک، به اندازه‌گیری میزان استرس و وجود کورتیزول در ۲۶۷ زن باردار را اندازه‌گیری کردند. کورتیزول که به هنگام اضطراب به درون خون پمپاژ می‌شود، در کوتاه‌ مدت تاثیر خوبی دارد چون به بدن کمک می‌کند تا با یک وضعیت استرس زا برخورد کند، اما استرس طولانی‌مدت می‌تواند باعث خستگی و افسردگی شده و فرد را در معرض بیماری قرار دهد.

همچنین ثابت شده است که در طی ۱۷ هفته، کورتیزول در مایع آمنیوتیک (مایع درون کیسه آمنیوتیک در رحم مادر باردار) رابطه مثبتی با کورتیزول در خون مادر داشت . آنها در تحقیقات خود دریافته اند که قدرت این همبستگی با افزایش سن باروری قوی‌تر شده‌است[2]. از این نکات نتیجه میگیریم، اولین حسی که از مادر به جنین راه می یابد استرس است.

نگرانی در مورد نگرانی را متوقف کنند!

خرد مردمی و باورهای فرهنگی در طول تاریخ این اصل را حفظ کرده اند که احساسات یک زن بر جنین تاثیر می‌گذارد . در این چند دهه اخیر مطالعات علمی نیز به تائید این مهم برخواست. ابتدا با روش شناسی رفتار حیوانات نشان داده‌شد که استرس مادران بویژه می‌تواند بر فرزند اثر بگذارد. مدتی بعد این وضعیت در زندگی انسان‌ها نیز ثابت شد. با این حال در ۱۵ سال گذشته، تحقیقات درباره مادران و نوزادان ثابت شده‌است که عوامل زیادی می تواند در زندگی یک زن باردار موثر واقع شود، به خصوص استرس، اضطراب و افسردگی می‌تواند رشد فرزند را با عواقب طولانی‌مدت تغییر دهد .

زمانی که سخن از استرس باشد روان شناسان اغلب رویکرد گلدیلاکز را تایید می‌کنند : مسئله کوچکی نیست، چون ما را منفعل می‌کند. و بیش از حد خوب نیست زیرا می‌تواند ما را از بین ببرد و در تحولات عاطفی و بیماری‌های جسمی مشارکت کند.

جنت دی پیترو از اساتید دانشگاه جان‌هاپکینز نیر در این باره معتقد است: به نظر می‌رسد که اصل مورد نظر گلدیلاکز که قانون Yerkes - Dodson (یک رابطه تجربی بین برانگیختگی و عملکرد) نامیده می‌شود در دوران بارداری نیز صادق است .

پیترو و همکارانش زنان بارداری را مورد مطالعه قرار دادند که به لحاظ ذهنی سالم، تحصیل‌کرده و در شرایط بارداری با ریسک پایین بودند. آن ها در طول دوران بارداری، میزان پریشانی روان مادران (استرس، اضطراب، یا افسردگی) را اندازه‌گیری کردند. مدتی بعد از تولد نوزادان، آزمایشات بعدی خود را در شش هفته و سپس دوباره در دو سال توسعه دادند.

نتیجه این تحقیقات کودکانی که مادرانی در سطح آرامش متوسط رو به بالا دارند در رشد فیزیکی و ذهنی خود پیشرفته‌تر هستند . البته مطالعه دیگری نشان داد که رشد مغز نوزادان با وجود استرس قبل از تولد، رشد کمی سریع‌تر داشته و ارتباط سریع‌تر میان نورون‌ها برقرار شده ‌است[3].

آیا این بدان معناست که زنان باید از استرس استقبال کنند تا رشد جنین آن‌ها افزایش یابد؟ البته که نه! به گفته پیترو، شرایط عادی زندگی مدرن به اندازه کافی استرسزا است. لذا در این شرایط، زنانی که زندگی معقول دارند، به عبارت دیگر آنها می‌توانند نگرانی در مورد نگرانی را متوقف کنند.

نوزادان دوست ندارند صدای بلند بشوند ؛ آن‌ها دوست دارند آرام باشند، کودک شما عادت‌های دیداری و شنوائی و ذائقه شما را یاد می‌گیرد . برای کودکتان آواز بخوانید، سعی کنید در معرض تماشای صحنه‌های دلخراش نباشید (حتی اگر خودتان با دیدن آن مشکلی ندارید). از مصرف زیاد کافئین، سیگار، الکل و ... خودداری کنید. حتی اگر برنامه غذائی خود را قبل از بارداری تنظیم کرده و با پزشک خود برنامه ریزی جدیدی را شروع کنید، پا در راه روشنی گذاشته اید.

سخن آخر اینکه، میدانیم این نکته بسیار مهم است که زنان باردار باید از سمت خانواده، دوستان و کارفرمایان خود حمایت کافی را داشته باشند تا مطمئن شوند که دوران بارداری شاد و سالمی خواهند داشت. امروز با توجه به میزان اهمیت این موضوع تحقیقات فراوانی صورت گرفته است که نشان می‌دهد علاوه بر تغذیه، ورزش و عواملی از این دست، زندگی در محیطی آرام و به دور از دغدغه‌های روزمره می‌تواند مادر و جنین را در شریطی ایده آل قرار دهد.

پینوشتها

www.shiateb.com
www.theguardian.com
www.developmentalscience.com
www.fearfreechildbirth.com