منابع تامین سرمایه برای استارتاپ‌های ایرانی

قبل از این که بخواهیم از منابع تامین سرمایه برای استارتاپ سخن بگویم، بهتر است کمی از خود واژه و مفهوم «استارتاپ» شروع کنیم. استارتاپ مفهومی است که عموما ما را به سمت یک کسب و کار جدید و نو بنیاد سوق می دهد. اگرچه هر کسب و کاری که بوی خلاقیت در آن باشد و بتواند به نوعی در حیطه‌ی کاری خود نوآور باشد را استارتاپ می‌نامیم، اما طی سالیان گذشته تعداد استارتاپ‌هایی که حول محور تکنولوژی و اینترنت بوده‌اند رو به فزونی گذاشته است و همین امر باعث می‌شود که کمی مفهوم استارتاپ با تکنولوژی گره بخورد. (1)

با این حال چیزی که در این جا برای ما از نظر تعریفی می‌تواند مهم باشد، بخش نوپا و جدید بودن آن است. در اصل پایه اصلی یک استارتاپ این است که جدید باشد. حال منظور ما از جدید بودن چیست؟ جدید در دنیای اقتصاد و کسب و کار، به مفهومی گفته می‌شود که قبل از آن اتفاق نیفتاده و برای اولین بار در حال وقوع است. این ویژگی نکات مثبت و منفی زیادی با خود به همراه دارد.

نکته مثبت این است که اگر کار استارتاپ موفقیت‌آمیز باشد و بتواند سرپا بایستد، به سبب اینکه نوظهور و جدید محسوب می‌شود، مسلما رقیب جدی نخواهد داشت و می‌تواند بازار را در آن زمینه، به صورت کامل در اختیار داشته باشد؛ حداقل برای مدتی می‌تواند این چنین باشد. در ضمن بعد از آن نیز به سبب اول بودن در این مسیر همچنان می‌تواند بازار خوبی داشته باشد و چندان نگران تبلیغات نباشد. (2)

اما نکته منفی آن دقیقا چیزی است که بحث اصلی ما در این مقاله را شامل می‌شود. یعنی سختی در یافتن منابع تامین سرمایه برای استارتاپ‌ها. در ادامه می‌خواهیم در مورد این موضوع صحبت کنیم.

استارتاپ، یک ریسک واقعی در دنیای تجارت

همانطور که گفتیم جدید و نوظهور بودن به معنای مورد آزمایش قرار نگرفتن نیز تلقی می‌شود. یعنی این که هر استارتاپی در خوشبینانه ترین حالت در ابتدای راه، به احتمال 50 - 50 می‌تواند موفق باشد. 50 درصد، یک ریسک بسیار وحشتناک در دنیای اقتصاد محسوب می‌شود و هیچ سرمایه گذار منطقی و عاقلی چنین ریسکی را نمی‌پذیرد.

از طرف دیگر هر کسب و کاری، چه استارتاپی و چه از نوع دیگر، برای این که بتواند وارد دنیای اقتصاد و تجارت شود نیاز به سرمایه دارد و معمولا این سرمایه، خارج از عهده یک نفر است و باید سرمایه گذاری روی آن کار شکل بگیرد. از این رو به نظر می‌رسد به یک بن بست عجیب رسیده‌ایم. از طرفی نیاز به سرمایه داریم و از طرف دیگر، عقل و منطق می‌گوید سرمایه گذاری بر روی چنین ریسکی یک کار اشتباه است. (3)

از این رو برای یافتن منابع تامین سرمایه برای استارتاپ‌ها چه باید کرد؟ این سوال در حالت کلی می‌تواند برای تمام کسب و کارهای نوپا در کل جهان یک سوال اساسی محسوب شود. اما در این ایران این سوال شکلی دیگر دارد. چرا که وضعیت اقتصاد امروزه ایران چندان ثبات ندارد و همین امر احتمال ریسک را بالاتر می‌برد. بنابراین می‌خواهیم در ادامه، سوال پرسیده شده را با توجه به ویژگی‌های اقتصاد کشور پاسخ دهیم تا در این راه، به بلوغ و موفقیت استارتاپ های ایرانی کمک کرده باشیم.

اولین مرحله از منابع تامین سرمایه برای استارتاپ، حلقه اول نزدیکان است

حلقه نزدیکان، اولین منابع تامین سرمایه برای استارتاپ‌های ایرانی

استارتاپ که یک کسب و کار جدید محسوب می‌شود عموما مبتنی بر یک ایده فردی یا گروهی است که بر اساس توانایی های شخصی انجام می‌گیرد. از این رو معمولا از طرف سازمان یا ارگانی حمایت یا پشتیبانی نمی‌شود، اما به این معنی نیست که دنیای تجارت برای آن سازوکار تعریف نکرده باشد. در این سازوکار، اولین مرحله از منابع تامین سرمایه برای استارتاپ، حلقه اول نزدیکان است. (2)

خانواده یا دوستان و کسانی که صاحب استارتاپ را می‌شناسند و معمولا به وی اعتماد دارند و اصولا چندان به دنبال سود اقتصادی نیستند، می‌توانند بهترین گزینه جهت اولین منابع تامین سرمایه برای استارتاپ محسوب شوند. این اتفاق در کشور ایران بیشتر قابل بحث و بررسی و گسترش است، چراکه ایران کشوری محسوب می‌شود که در آن، معمولا شرایط احساسی بین خانواده‌ها بسیار بیشتر از بلوک غرب حکم‌فرما است.

از این رو می‌توان بیشتر روی این مرحله مانور داد. این اتفاق می‌تواند به اندازه‌ای مهم باشد که کمی از بار تامین مالی مراحل بعدی را نیز متحمل شود و این امر، منابع تامین سرمایه برای استارتاپ در مراحل بعد را راحت‌تر می‌کند. (4)

سرمایه گذاران فرشته، دومین منابع تامین سرمایه برای استارتاپ‌ها

مرحله دوم از منابع تامین سرمایه برای استارتاپ مربوط به دسته‌ای از سرمایه گذاران است که در دنیای اقتصاد به سرمایه گذاران فرشته منسوب هستند. این نوع سرمایه گذاری معمولا شخصی است و وابستگی به ارگان خاصی ندارد.

در زبان عامه، افراد پولداری هستند که دوست دارند درصدی از سرمایه خود را در جهت کمک به اعتلای جوانان و کمک به کسب و کارشان در اختیار آن‌ها بگذارند. اگرچه این افراد معمولا درصد قابل ریسکی از سرمایه خود را در اختیار دیگران می‌گذارند اما همچنان نیم نگاهی به سود برگشتی نیز دارند. (5)

وقتی می‌گوییم حلقه اول سرمایه گذاری در ایران می‌تواند نقطه قوت استارتاپ‌ها باشد، منظور ما این است که وقتی خانواده‌ها و دوستان بار بیشتری از ریسک اولیه یک استارتاپ را به جان بخرند، جذب یک سرمایه گذار فرشته نیز راحت‌تر صورت می‌گیرد. این موضوع کاملا ساده و منطقی است؛ زیرا ریسک کمتر برابر است با جذب سرمایه بیشتر.

اما همچنان ویژگی همبستگی و همدلی مردم ایران در مورد منابع تامین سرمایه برای استارتاپ از طرف سرمایه گذاران فرشته نیز تاثیرگذار است. این تاثیر گاها به حدی است که می‌تواند یک استارتاپ را از مرحله بعدی بی‌نیاز کند و باعث شود یک کسب و کار زودتر به سود برسد و روی پای خود بایستد. با این حال بهتر است در ادامه سراغ آخرین مرحله از منابع تامین سرمایه برای استارتاپ‌های ایرانی برویم.

حلقه اول سرمایه گذاری در ایران می‌تواند نقطه قوت استارتاپ‌ها باشد

اسپانسرها، سومین منبع تامین سرمایه برای استارتاپ‌‌ها

آخرین منابع تامین سرمایه برای استارتاپ معمولا همان منبعی است که در ابتدای راه به ذهن همه می‌رسد و ما بیشتر آن را به نام اسپانسر یا حمایت‌کننده می‌شناسیم. این منابع تامین سرمایه برای استارتاپ معمولا یک گروه سرمایه گذاری، یک شرکت یا ارگان هستند که هر استارتاپی دوست دارد در ابتدای راه سراغ آن‌ها برود.

اگر شما به عنوان یک استارتاپ نوپا، مراحل بالا را جهت کاهش ریسک انجام ندهید، تقریبا احتمال موفقیت برای جذب این دسته از سرمایه گذاران صفر است. وقتی یک استارتاپ بتواند این سرمایه گذاران را جذب نماید در حقیقت توانسته است اصلی ترین سرمایه مورد نیاز خود برای گسترش و افزایش بازدهی را کسب کند. این به منزله سکوی پرتاب برای یک استارتاپ محسوب می شود. (4)و(5)

نتیجه گیری

این سه مورد که گفته شد، روش‌هایی جهت جذب منابع تامین سرمایه برای استارتاپ‌ها، به خصوص استارتاپ‌های ایرانی، محسوب می‌شوند. اما روش‌ها و منابع دیگری هم برای تأمین سرمایه وجود دارد. مثل وام‌های بانکی، صندوق‌های سرمایه گذاری، سرمایه گذاری مشترک، سرمایه گذاری خطرپذیر و...

وقتی خوب به مراحل بالا نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که پیدا کردن منابع تامین سرمایه برای استارتاپ چندان کار سختی محسوب نمی‌شود و آن بن بست ابتدایی، راه حل چندان پیچیده‌ای ندارد؛ به شرط این که قدم به قدم با ساز و کار اصلی تجارت و کسب و کار در این زمینه پیش برویم.

پی نوشتها

www.en.wikipedia.org
www.entrepreneur.com
www.goglobalconsultinggroup.com
www.growmap.com
www.bdc.ca