دعاوی کیفری و حقوقی

برای آشنایی بهتر و بیشتر با قوانین حقوقی و کیفری، بهتر است در ابتدا با مفاهیمی همچون دعاوی آشنا شویم. قوانین تمامی کشورها، این اختیار را برای افراد ایجاد می‌کند که بر اساس اصول جامعه، به حق تضییع یا انکار شده افراد قابلیت پیگیری بدهند.

به این صورت که با ارجاع ادعایشان به مراجع ذیصلاح، در رابطه با حقوقی که از آنان ضایع شده است دعوی خود را به قضاوت می‌گذارند و از این راه، می‌توانند حقوق خود را بازگردانند و یا خساراتی را که به آنان وارد شده است، جبران نمایند (1) .

هنگامی که افراد چنین ادعایی را در محضر مراجع قانونی بیان می‌کنند، مسلماً شخصی (حقوقی یا حقیقی) که باعث ضایع شدن حق آنان شده است، مورد بازخواست و دادرسی قرار خواهد گرفت. به این توانایی که قوانین کشورها برای بشریت در نظر گرفته شده است حق طرح دعاوی گفته میشود.

بررسی قوانین کیفری در قانون آیین دادرسی ایران

ماده 1- آیین دادرسی کیفری، مجموعه مقررات و قواعدی است که برای کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی، میانجی‌گری، صلح میان طرفین، نحوه رسیدگی، صدور رأی، طرق اعتراض به آرا، اجرای آرا، تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضایی و ضابطان دادگستری و رعایت حقوق متهم، بزه دیده و جامعه وضع میشود (2) .

ماده 2- آیین دادرسی کیفری باید مستند به قانون باشد. حقوق طرفین دعوی را تضمین کند و قواعد آن نسبت به اشخاصی که در شرایط مساوی به سبب ارتکاب جرایم مشابه تحت تعقیب قرار میگیرند، به صورت یکسان اعمال شود (2).

بنابر تعریف ارائه شده، زمانی دعاوی مطرح می شوند که دارای دو شرط زیر باشند:

1.قوانین کیفری و حقوقی جوامع، این اجازه را به افراد بدهد تا برای احقاق حق و حقوق خود اقدام کنند.

2.افراد می توانند برای احقاق حقوقشان مدعی شوند که حق آنان مورد تجاوز و تضییع قرار گرفته باشد.

تعریف قوانین حقوقی در قانون آیین دادرسی ایران
ماده ۱- قوانین مدنی یا همان قوانین حقوقی، مجموعه‌ای از مواد قانونی است که اساسی‌ترین قواعد قانونی حاکم بر ارتباطات اشخاص با یکدیگر را در جامعه بیان می‌کنند. قانون مدنی هر کشور محور اصلی نظام حقوقی آن کشور است که همه قوانین مربوط به روابط قراردادی و خارج از قرارداد آن جامعه، بر اساس آن پایه گذاری شده است.

معیارها و احکام قانون مدنی، حتی در امور کیفری نیز موثر است. مخصوصا در مواردی که مسئولیت کیفری، موجب مسئولیت مدنی می گردد، معیارهای پذیرفته شده در قانون مدنی اعمال می گردد. (3) .

فرق بین دعاوی حقوقی و کیفری در چیست؟

جالب است بدانید که ریشه دعاوی حقوقی، قبل از آنکه به مرحله اجرا گذاشته شوند، در قوانین مدنی هر جامعه پیش بینی شده اند. و متقابلاً ریشه و آثار دعاوی کیفری نیز، در قوانین کیفری هر کشور گنجانده شده است.

هنگامی که صحبت از قوانین کیفری و حقوقی می شود، شما باید در نظر داشته باشید که ارزش همه ی این قوانین، در مرحله اجرا مشخص می شود و مسلما باید قابلیت پیگیری را داشته باشد.

اگر بخواهیم به طور خلاصه تفاوت بین قوانین کیفری و حقوقی و نحوه رسیدگی به آنان را مورد بررسی قرار دهیم، باید به موارد زیر اشاره کنیم:

حوزه طرح دعاوی مربوط به قوانین کیفری و حقوقی

یکی از مهمترین تفاوت هایی که می توان برای قوانین حقوقی و کیفری در نظر گرفت، نحوه طرح دعاوی است. وقتی که میخواهیم ماهیت مربوط به قوانین حقوقی را مورد بررسی قرار دهیم، باید اصولی همانند تنظیم و تقدیم دادخواست را رعایت کنیم. در رابطه با دعاوی که منشأ آنان کیفری است، اولین و مهمترین اصل تنظیم کردن شکایت نامه یا همان شکواییه است.

مهمترین و اصلی‌ترین مبحثی که باید در هنگام مراجعه به محاکم قانونی و طرح دعاوی به آن توجه کرد، این است که اصولاً مباحثی که منشا آن‌ها قوانین کیفری نیست، قابلیت طرح شکواییه را ندارد.

از دیگر اصولی که می توان به قوانین کیفری و دعاوی مربوط به آن‌ها اشاره کرد، آن است که تنظیم شکایت نامه، بدون پرداخت هزینه‌های مربوط به مراحل دادرسی ممکن نیست. و هر دو طرف دعوا، طبق قوانین کیفری باید به یک میزان هزینه دادرسی را بپردازند. در صورتی که در قوانین حقوقی آمده است که خواهان یا همان مدعی، باید هزینه بیشتری را برای پیگیری روند دادرسی بپردازد. (4).

ممکن است در اینجا سوال پیش آید که اگر کسی، طبق قوانین حقوقی حقش مورد تجاوز قرار گرفته باشد و توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نیز نداشته باشد، تکلیف روند دادرسی پرونده اش چه میشود؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که چنین افرادی می‌توانند در مراحل اولیه دادرسی، دادخواست اعسار بدون پرداخت را به دادگاه ارائه کنند و سپس دعوای حقوقی خود را مطرح کنند.

مرجع رسیدگی به دعاوی مربوط به قوانین کیفری و حقوقی

همانطور که گفته شد، تنها هنگام طرح کردن دعاوی مربوط به قوانین کیفری می‌توان شکایت‌نامه تنظیم کرد. پس از تنظیم شکواییه، بهترین مرجع برای طرح دعاوی کیفری و رسیدگی به آنان دادسرا است.

البته این نکته را فراموش نکنید که ممکن است در برخی از مواقع، شکایات مربوط به قوانین کیفری، در حضور ضابطان دادگستری طرح شود؛ اما این موضوع باعث نمی‌شود تا مرجع رسیدگی به شکایات تغییر کند. زیرا تمام پرونده های کیفری که نزد افسران و درجه‌داران نیروی انتظامی تنظیم شود، برای رسیدگی و ادامه روند دادرسی، به دادگاههای کیفری ارجاع داده خواهند شد (5) .

حال نوبت به آن است که در مورد مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی حقوقی صحبت کنیم. برای تنظیم دادخواست رسیدگی به امور حقوقی، نیازی به مراجعه به دادسرا نیست. و مراجعی که صلاحیت قانونی دارند و در محل اقامت خوانده قرار گرفته‌اند، باید به چنین مسائلی رسیدگی کنند.

اسباب طرح دعاوی حقوقی و کیفری

یکی دیگر از نکات مهمی که می‌توان در رابطه با دعاوی حقوقی و کیفری به آن اشاره کرد، چگونگی طرح چنین دعاوی توسط یک وکیل دادگستری است.

اصولاً اسبابی که وکلا در رابطه با طرح دعوی حقوقی و کیفری استفاده می کنند، با یکدیگر متفاوت است. هنگامی که حقی از کسی ضایع می شود، اگر رفتاری که باعث تضییع این حقوق شده در قانون کشور ما جز آن دسته از رفتارهایی باشد که مربوط به قوانین کیفری است و به عنوان جرم معرفی می شود، باید وکیل مربوطه در اولین قدم، برای طرح شکایت به دادسرا مراجعه کند (1) .

به بیانی دیگر می‌توان گفت که مقصود از جرم انگاری یک رفتار، آن است که قوانین کیفری برای آنان مسئولیت های کیفری و مجازات در نظر گرفته باشد (4) .

اصولاً در مواقعی می‌توان تشخیص داد که یک رفتار عنوان مجرمانه ندارد، که در در قوانین کیفری برای آنان مجازاتی تعیین نشده باشد. و در قوانین مدنی چنین رفتارهایی پیش بینی شده باشد. در این مواقع که یک رفتار جرم محسوب نمی شود اما باعث تجاوز به حقوق و منافع دیگر انسان‌ها شده است، یک وکیل باید با مراجعه به مراجع قانونی صالح، در محل اقامت مدعی دادخواست حقوقی تنظیم کند.

آثار و نتیجه ی دعاوی حقوقی و کیفری

از مهم‌ترین آثاری که می‌توان برای دعاوی کیفری در نظر گرفت، صادر شدن حکم محکومیت اشخاص به علاوه جبران ضرر و زیان های وارد شده بر مدعی است.

اما در رابطه با دعاوی حقوقی شما، نباید از دادرس پرونده انتظار داشته باشید که الزاماً دستور مجازات برای فرد مقابل را صادر کند؛ زیرا او طبق قوانین حقوقی، صلاحیت صادر کردن چنین حکمی را برای افرادی که رفتارشان عنوان مجرمانه ندارند، به هیچ عنوان نخواهد داشت. ولی شما می‌توانید آسوده خاطر باشید؛ چرا که تمام خسارت‌های وارد شده به شما در صورت اثبات شدن ادعایتان، جبران خواهد شد (1) .

پینوشتها

www.cairn.info
www.dotic.ir
www.sayehjustice.com
www.yasa.co
www.vindad.com