در این نوشتار قصد داریم به اهمیت گفتگو در میان زوجین و بررسی نقش فضای مجازی در کمرنگ شدن آن بپردازیم:
اهمیت گفتگو میان زوجین
گفتگو از جمله مهم‌ترین مهارت‌های ارتباطی و از پایه‌های اساسی یک زندگی عشق محور و آرامش‌بخش است.به اعتقاد جامعه‌شناسان و دانشمندان علوم اجتماعی، لازمه‌ی داشتن یک جامعه‌ی سالم، داشتن خانواده‌ای سالم و سرحال است که گفتگوی مؤثر یکی از مهارت‌های مهم در ایجاد شادابی و سلامت روان در خانواده است.
باوجودی که عوامل زیادی مانند اشتغال، مسائل مالی، تغییر نگرش به ازدواج و مسائل جنسی و... بر ثبات و پایداری زوجین مؤثر است اما مهم‌ترین نیاز برای تداوم روابط و پیش‌بینی کننده رضایت زناشویی، توانایی گفتگو باکیفیت هیجانی مناسب است.[1]
گفتگو و تعامل درست، کلید صمیمیت است و همسران را در جهت به حداقل رساندن اختلافات و مشکلات یاری می‌رساند؛ زیرا در گفتگو زوجین به بیان نیازها، خواسته‌ها، احساسات، باورها، ترس‌ها و امیدهای خود می‌پردازند و از این طریق به دنیای درونی یکدیگر راه می‌یابند و اطلاعات و شناخت بسیاری را از یکدیگر کسب می‌نمایند.
تجارب بالینی پژوهشگران حاکی از آن است که اکثر زوج‌های متعارض و ناسازگار دارای مهارت‌های ارتباطی ضعیف، تحمل پایین در برابر انتقاد، توانایی ضعیف در حل مشکلات زناشویی و قدرت درک پایین شریک زندگی هستند.[2]
به همین دلیل گفتگوی مؤثر، مهارتی است که سبب ارضای نیازهای عاطفی و روانی زوجین می‌شود و همین امر افزایش رضایت همسران از زندگی را در پی خواهد داشت و بر سلامت روانی آنها مؤثر خواهد بود. این رابطه‌ی آرامش‌بخش و نیکو نه‌تنها بستر رشد زوجین را فراهم می‌کند، بلکه سبب رشد و تعالی فرزندان و درنتیجه ارتقای کیفیت جامعه نیز خواهد شد.
گوش کردن به حرف‌ها و خواسته‌های همسر، از اصول زندگی مشترک است که سبب آرامش میان زوجین می‌شود. وقتی فرد با تمام وجود به حرفهای همسرش گوش می‌دهد درواقع به طور غیرمستقیم به او اعلام می‌کند که تو برایم مهم هستی و من دوست دارم خواسته‌ها و نیازهایت را بشنوم و در حد توانم آنها را برآورده سازم.
متأسفانه در سال‌های اخیر میزان گفتگو در خانواده به 25 دقیقه در طول شبانه‌روز کاهش‌یافته است و زنگ خطر برای دوام گرمی و محبت در میان اعضای خانواده به‌ویژه در میان همسران به صدا در آمده است.
کاهش گفتگو در میان همسران، سبب شده است تا تعامل عاطفی میان آنها کمرنگ شده و زندگی مشترک به سمت طلاق عاطفی برود. همان چیزی که این روزها جامعه را درگیر خود کرده است. اینکه همسران در ظاهر زیر یک سقف زندگی می‌کنند اما باکمال تأسف، رنگی از عاطفه و محبت در میانشان دیده نمی‌شود.
فضای مجازی مانعی بر سر راه گفتگو
امروزه فضای مجازی عضو لاینفک بسیاری از خانواده‌ها شده است. هرچند این ابزار ارتباطی، نقش مؤثری در توسعه فرهنگ و روابط انسانی داشته است اما مدیریت غلط آن سبب بروز مشکلات فراوانی در خانواده و جامعه شده است.شبکه‌های اجتماعی مجازی هم‌زمان دارای فرصت‌ها و تهدیدات متفاوتی است. هم موجب کسب حمایت اجتماعی در خانواده می‌شود و هم تعاملات درون خانواده را کاهش می‌دهد.[3]
استفاده دائم از فضای مجازی، به شادی زوجین در خانواده صدمه می‌زند و کاهش کیفیت زندگی، خیانت در برخی ازدواج‌ها و جدایی زوجین را در پی خواهد داشت. از همین روی فضای مجازی مناقشه برانگیزترین فنّاوری معاصر خوانده شده و گسترش آن سبب تغییر سبک زندگی شده است.
اوایل وقتی‌که فضای مجازی در میان خانواده‌ها راه پیدا کرد و تلفن‌های همراه، دسترسی به آن را آسان‌تر نمود، اکثریت جامعه بر این باور بودند که این فنّاوری می‌تواند روابط انسان‌ها را به یکدیگر نزدیک کند، غافل از آنکه استفاده‌ی نادرست از آن، فاصله‌ی بین افراد جامعه را بیشتر کرد و سردی و کمرنگ شدن صمیمیت در خانواده را در پی داشت.
سستی بنیان خانواده و افزایش شمار طلاق در جوامع، یکی از موضوعات مطرح شده در حوزه شبکه‌های اجتماعی مجازی است. موضوعی که موجب خدشه‌دار شدن سبک زندگی ایرانی-اسلامی می‌گردد. عضویت و فعالیت در شبکه‌های مجازی موجب دور شدن افراد از کانون گرم خانواده و انزوای آنها در فضای حقیقی می‌شود.[4]
این موضوع، یکی از موارد آسیب‌زای فضای مجازی است: کمرنگ شدن رابطه کلامی میان اعضای خانواده به‌خصوص در میان همسران.
در یک گفتگوی مؤثر، قدم اول برای گوش دادن، شناسایی موانع آن است. ازآنجایی‌که در هنگام گفتگو با همسر، برقراری ارتباط چشمی با او بسیار مهم است می‌توان گفت که مسائلی شبیه مطالعه مجله، تماشای تلویزیون، استفاده از اینترنت و تلفن همراه می‌توانند مانع از گوش دادن صحیح و ایجاد این گفتگوی مؤثر بین زوجین شوند.
افراط در استفاده از فضای مجازی، روابط چهره به چهره را کمرنگ کرده است و فرصت توجه به نیاز عاطفی و روانی زوجین را از بین برده است.
ایجاد رابطه به‌صورت تلفنی، پیامکی، نوشتاری و یا تصویری سبب شده تا خلأ ارتباط کلامی و نشستن در کنار یکدیگر و گفتگو احساس نشود.
با رواج فضای مجازی و استفاده از آن، نوعی تمرکززدایی در ارتباطات خانواده رخ داده و موجب افزایش ارتباطات افقی در میان اعضای خانواده‌ها شده است.[5]
این روزها اکثر زنان معتقدند فنّاوری‌های امروزی، تعامل آنها با همسرشان را تحت‌الشعاع قرار داده است و فرصت گفتگو و گذراندن اوقات فراغت در کنار یکدیگر را از هم گرفته است و باآنکه به‌صورت فیزیکی در کنار هم هستند اما در همان لحظه در شبکه‌های مختلف مجازی سیر می‌کنند و به‌مرور، ارتباط کلامی میان آنها ضعیف شده و پیوندهای مجازی، جایگزین پیوندهای حقیقی خواهند شد.
مشکل آنجایی بیشتر رخ نشان می‌دهد که فضای مجازی تا اتاق‌خواب، همراه زوجین است و همین امر سبب می‌شود که ارتباط جنسی بدون پایه‌های عاطفی و محبت شکل بگیرد که خیلی زود برای طرفین خسته‌کننده خواهد شد و به‌مرور بر ابعاد دیگر زندگی نیز اثر خواهد گذاشت.
به‌هرروی، باید پذیرفت که نمی‌توان فنّاوری و فضای مجازی را از زندگی حذف کرد اما می‌توان نحوه‌ی استفاده درست از آن را آموخت و در زندگی خود آن را مدیریت کرد.
به طور مثال یکی از راهکارهای عملی برای رفع آسیب فضای مجازی در گفتگو این است که زوجین باید در طول روز برای دقایقی تلفن همراه خود را خاموش یا از خود دورنمایند و در آن ساعات به گذراندن اوقات خوش با خانواده و همسر خود بپردازند. همچنین برای ایجاد فضای مناسب در جهت ایجاد یک گفتگوی مؤثر، زمان خاصی را به گفتگو با همسر خود اختصاص دهند و تمام موانع همدلی در گفتگو از جمله فضای مجازی را برطرف نمایند و با جان‌ودل به گفتگو با یکدیگر بپردازند و زمینه‌های آرامش و تفاهم در زندگی را برای خود و فرزندانشان فراهم نمایند.
پی‌نوشت
[1] تأثیر روش گفتگوی زوجین بر ارتباط آنها و تأثیر آن بر رفتار فرزندانشان، سرور آرمان، فرشته شکیبایی و همکاران، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک، سال 11، ش 3، پاییز 1387، ص 9-19[2] تأثیر آموزش مهارت‌های ارتباط همسران بر کاهش تعارض‌های زناشویی زوج‌های متعارض متقاضی طلاق، فرشاد بهادری، مریم فاتحی‌زاده و همکاران، پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره دانشگاه فردوسی مشهد، سال 1، ش 1، بهار و تابستان 1390
[3] تأثیرات اخلاقی استفاده از فضای مجازی بر پیوند زناشویی و روابط فرزندان در خانواده، فرشته حاج محمدی، سمیرا حاج محمدی، فصلنامه علمی-ترویجی در حوزه اخلاق، سال 7، ش 28، زمستان 1396، ص 209-224
[4] همان
[5]همان